Do apteki przychodzi Pan Marcin. 29-latek wraca do niej po 4 dniach. Pierwszy raz przybył do niej z lekkim wodnistym katarem. Otrzymał wówczas krople do nosa zawierające ksylometazolinę. Po 4 dniach infekcja niestety się rozwinęła. Pan Marcin ma gęsty i śluzowaty katar, ból zatok, mokry i męczący kaszel oraz podwyższoną temperaturę ciała. W związku z nasileniem przykrych dolegliwości był zmuszony do wizyty u lekarza. Po przebadaniu, u Pana Marcina stwierdzono ostre zapalenie zatok przynosowych, które przebiega wraz z infekcją bakteryjną. Przepisano mu antybiotyk z amoksycykliną oraz kwasem klawulanowym w składzie, a także zalecono stosowanie syropu wykrztuśnego. Pan Marcin prosi farmaceutę o zrealizowanie recepty, a także jeśli to możliwe o zamianę syropu, którego nie preferuje na tabletki o podobnym działaniu.
Infekcja górnych dróg oddechowych rozpoczyna się od przekrwienia i obrzęku błony śluzowej, co następuje na skutek oddziaływania czynników prozapalnych, w tym m.in. prostaglandyn, bradykinin, czy histaminy. Pojawia się także nadmierna sekrecja wydzieliny, co przekłada się na wystąpienie wodnistego kataru. Wraz z coraz dłuższym przebiegiem infekcji, nadmiernie produkowana wydzielina zaczyna gęstnieć, a także zwiększa się jej lepkość. Jest to efektem tworzenia się licznych mostków siarkowych pomiędzy mukopolisacharydami. Charakterystyczną cechą tej fazy infekcji jest także żółto-zielonkawe zabarwienie wydzieliny, co jest efektem złuszczającego się nabłonka. Jednocześnie pojawiają się trudności w odkrztuszeniu gęstej i lepkiej wydzieliny, co objawia się poprzez mokry kaszel. Zagęszczony śluz zalegający w jamach nosa oraz w zatokach przynosowych stanowi bardzo dobry rezerwuar dla bakterii, które wpływają na dalszy rozwój infekcji. Nieuniknione wówczas staje się zastosowanie antybiotyku [1,2].
Farmaceuta obsługujący Pana Marcina po zrealizowaniu recepty na antybiotyk, polecił mu zastosowanie leku wykrztuśnego zawierającego w składzie karbocysteinę, który występuje w postaci kapsułek twardych do stosowania doustnego. Karbocysteina jest substancją należącą do leków mukolitycznych oraz tzw. mukoregulatorów. Działanie tych grup substancji leczniczych polega na usunięciu nadmiaru wydzieliny znajdującej się w drogach oddechowych oraz normalizacji jej sekrecji. Co więcej, mają one zdolność do przywracania jej prawidłowego składu oraz właściwej ilości [3].
Mechanizm działania karbocysteiny jest wielokierunkowy, a przez to charakteryzuje się ona wysoką skutecznością działania. Ta substancja lecznicza w swojej strukturze posiada wolne grupy zawierające atomy siarki, przez co jest w stanie “rozbijać” mostki siarczkowe powstałe pomiędzy mukopolisacharydami obecnymi w gęstej wydzielinie Dzięki temu zmniejsza się jej lepkość. Karbocysteina ma także zdolność do pobudzania syntezy sialomucyn. To substancje charakteryzujące się zdolnością do wiązania wody. Dzięki ich zwiększonej ilości, zmniejsza się gęstość produkowanej wydzieliny. Taki mechanizm działania karbocysteiny sprawia, że zalegająca w górnych drogach oddechowych wydzielina jest łatwiej z nich odkrztuszana [1,4].
Bardzo istotną cechą karbocysteiny, która ma znaczenie w łagodzeniu stanu zapalnego towarzyszącego infekcjom górnych dróg oddechowych, jest jej zdolność do hamowania napływu komórek zapalnych do dróg oddechowych [5]. Oprócz tego, karbocysteina wykazuje działanie antyoksydacyjne, przez co ma zdolność do wymiatania wolnych rodników. Dzięki temu zminimalizowane zostaje ryzyko uszkodzenia błony śluzowej górnych dróg oddechowych, co mogłoby doprowadzić, m.in. do przewlekłego zapalenia zatok przynosowych [1,5].
Bardzo ważną właściwością karbocysteiny, również z punktu widzenia Pana Marcina jest jej zdolność do synergistycznego działania z antybiotykami. Wykazano, że polega ona na zwiększeniu penetracji substancji przeciwbakteryjnych do wydzieliny znajdującej się w górnych drogach oddechowych, szczególnie w oskrzelach. Co więcej, karbocysteina ma także zdolność do zmniejszania adhezji bakterii do nabłonka górnych dróg oddechowych. Właściwości te istotnie mogą wpłynąć na skrócenie czasu trwania infekcji bakteryjnej [3].
Panu Marcinowi zalecono ponadto, aby pamiętał o odpowiednim nawodnieniu, co tylko przyspieszy usuwanie nadmiernej ilości powstałej wydzieliny. Optymalne nawodnienie można osiągnąć poprzez wypijanie co najmniej 2 litry płynów dziennie, a także zastosowanie nebulizacji roztworu wodnego soli fizjologicznej. Ważne jest także utrzymanie prawidłowego nawilżenia powietrza w pomieszczeniach, w których się przebywa [2].
Produktem leczniczym zawierającym w składzie karbocysteinę w postaci kapsułek twardych w pojedynczej dawce 375 mg jest Strepsils Kaszel. Lek ten jest dostępny w sprzedaży odręcznej.
Lek OTC
Literatura:
- Mrówka-Kata K, Kata D, Namysłowski G, Banert K, Namysłowski P. Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych. Forum Medycyny Rodzinnej 2010; 4 (1): 59-64.
- Jędrzejek M, Pokorna-Kałwak D, Mastelarz-Migas A. Praktyczne zastosowanie leków mukoaktywnych, Lekarz POZ 2020; 1: 14-19.
- Krenke K, Doniec Z, Mastelarz-Migas Am, Mazurek H, Bieńkowski P, Jackowska T, Kulus M. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci- aktualizacja. Lekarz POZ 2022; 3: 173-192.
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=438
- Zasowska-Nowak A, Nowak D. Leki mukoaktywne, Allergoprofill 2010; 6 (1): 7-13.
Strepsils na kaszel, 375 mg, kapsułki, twarde. Skład jakościowy i ilościowy: Każda kapsułka twarda zawiera 375 mg karbocysteiny. Pełny wykaz substancji pomocniczych, patrz ChPL. Postać farmaceutyczna: kapsułka, twarda. Wskazania do stosowania: Karbocysteina to środek mukolityczny do stosowania w leczeniu uzupełniającym chorób dróg oddechowych, charakteryzujących się nadmierną ilością lepkiego śluzu, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Dawkowanie i sposób podawania Dorośli i osoby w podeszłym wieku: Dawką podstawową jest wstępna dawka dobowa wynosząca 2250 mg karbocysteiny w dawkach podzielonych, którą można zmniejszyć do 1500 mg na dobę w dawkach podzielonych po osiągnięciu zadowalającej odpowiedzi, np. dwie kapsułki trzy razy na dobę, i dalej do jednej kapsułki cztery razy na dobę. Dzieci i młodzież:Stosowanie Strepsils na kaszel u dzieci nie jest zalecane. Sposób podawania: Podanie doustne. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą wymienioną w ChPL. Stosowanie u pacjentów z czynną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania Zaleca się zachowanie ostrożności w przypadku osób w podeszłym wieku, osób ze stwierdzoną w wywiadzie chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz osób przyjmujących jednocześnie leki, o których wiadomo, że powodują krwawienie z przewodu pokarmowego. Jeśli wystąpi krwawienie z przewodu pokarmowego, należy przerwać stosowanie leku.Lek zawiera mniej niż 1 mmol (23 mg) sodu na kapsułkę, to znaczy lek uznaje się za „wolny od sodu”. Działania niepożądane Zaburzenia układu immunologicznego: Zgłaszano reakcje anafilaktyczne i przypadki rumienia trwałego polekowego. Zaburzenia żołądka i jelit: Zgłaszano krwawienie z przewodu pokarmowego występujące podczas leczenia karbocysteiną. Częstość nieznana (częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych): wymioty, krwawienie z przewodu pokarmowego.Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Zgłaszano wysypki skórne i alergiczne wykwity skórne. Zgłaszano również odosobnione przypadki pęcherzowego zapalenia skóry, takiego jak zespół Stevensa-Johnsona i rumień wielopostaciowy. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych: Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49-21-301, fax: + 48 22 49-21-309, Strona internetowa: https://smz.ezdrowie.gov.pl. Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu. Podmiot odpowiedzialny: Reckitt Benckiser (Poland) S.A. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu wydanego przez Prezesa URPL: 25715. OTC – Lek wydawany bez recepty.