Krystyna, studentka 3. roku prawa, w związku z szybkim tempem życia, stresem wynikającym z nadmiaru obowiązków i jedzeniem w pośpiechu odczuwa silny ból brzucha, którego nie jest w stanie załagodzić dotychczas stosowanymi metodami. Symptomy, które się również u niej pojawiły to uczucie pełności, wzdęcia, a także nieregularne wypróżnienia [1].
Te same objawy u Krystyny pojawiały się również wcześniej, nasilały się szczególnie w okresie sesji i egzaminów. Zostało to wstępnie zdiagnozowane przez lekarza POZ jako zespół jelita drażliwego. Jednak nieprzyjemne dolegliwości dotychczas ustępowały, po zastosowaniu doraźnie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz loperamidu, ciepłych okładów brzucha, a także po wypiciu herbaty z mięty. Niestety, tym razem stosowane dotychczas sposoby okazały się nieskuteczne, stąd pacjentka zgłosiła się po pomoc do apteki.
| Płeć | kobieta |
| Wiek | 22 lata |
| Wzrost / waga | 168 cm / 51 kg |
| Przewlekłe choroby, z którymi się zmaga | Zespół jelita drażliwego (IBS) |
| Stosowane leki na stałe | brak |
| Stosowane leki doraźnie | loperamid, niesteroidowe leki przeciwzapalne (w tym ibuprofen, deksketoprofen), herbata z mięty |
| Dolegliwości, z jakimi zgłasza się do apteki | silny ból brzucha, uczucie pełności, zaburzenia rytmu wypróżniania [2] |
Objawy z jakimi zmaga się Krystyna, są charakterystyczne dla zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego, wśród których wyróżnić można, m.in. IBS, chorobę refluksową oraz dyspepsję czynnościową. Jedną z przyczyn tych zaburzeń są czynniki psychospołeczne takie jak zaburzenia lękowe, adaptacyjne i reakcje organizmu na stres [2]. Stres związany z nadmiarem obowiązków, jaki pojawił się u Krystyny, mógł aktywować oś podwzgórze- przysadka-nadnercza, co w efekcie doprowadziło do wydzielania hormonu stresu – kortyzolu. Jego działanie wyzwala zwiększone wydzielanie cytokin prozapalnych, a także wpływa negatywnie na skład mikrobioty jelitowej. Zaburzenie składu flory bakteryjnej w połączeniu z rozwojem stanu zapalnego, negatywnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego, w efekcie prowadząc do wystąpienia przykrych objawów [2,3]. Stres przyczynia się do wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego u większości społeczeństwa. Jednak chorzy na IBS, tak jak nasza pacjentka, znacznie gorzej radzą sobie z neutralizacją bodźców stresowych, a pojawiające się objawy IBS nasilają się wraz z pojawieniem się trudnych życiowych sytuacji [1,2]. Bez wątpienia, symptomy jakie przewlekle pojawiają się u Krystyny mogą wskazywać na wystąpienie zespołu jelita drażliwego. Jego charakterystycznymi objawami są silne, powtarzające się bóle oraz dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, które są wynikiem zaburzenia rytmu wypróżnień [4].
Zalecenia dla pacjentki
Pacjentce zaproponowano stosowanie leku zawierającego w swoim składzie drotawerynę w dawce 40 mg. Zalecane dawkowanie to 120 mg drotaweryny na dobę w trzech dawkach podzielonych lub 240 mg trzech dawkach podzielonych, przy zaostrzeniu objawów chorobowych [5].
Komentarz
Drotaweryna jest substancją spazmolityczną, wpływającą, m.in. na rozluźnienie mięśni gładkich układu pokarmowego [6]. Wskazuje się na jej wysoką skuteczność w leczeniu przykrych symptomów wywołanych przez IBS, w tym w redukcji odczuwania bólu [7, 8].
Osiągane to jest przez dwojaki mechanizm działania drotaweryny, na który składa się fakt, iż lek ten [4,5]:
- jest selektywnym inhibitorem fosfodiesterazy IV (PDE 4), przez co hamuje rozkład cGMP oraz cAMP. Wzrost stężenia tych związków powoduje rozkurcz mięśniówki gładkiej obecnej, m.in. w układzie pokarmowym, ale i moczowym, czy rozrodczym;
- jest blokerem kanałów wapniowych, przez co zmniejsza się ilość wewnątrzkomórkowego wapnia. Jon ten jest niezbędny do aktywacji enzymu kinazy lekkiego łańcucha miozyny (MLCK), który aktywuje miozynę do wywoływania skurczu. Brak jonów wapnia wewnątrz komórek mięśni gładkich zapobiega temu mechanizmowi.
W wyniku powyższego działania dochodzi do rozkurczu mięśni gładkich, co pacjent odbiera jako znaczną redukcję odczuwania bólu w obrębie jamy brzusznej, w tym tego związanego z IBS [6,7].
Drotaweryna jest chętnie rekomendowana pacjentom ze względu na kilka istotnych zalet:
- jej stosowanie wiąże się z małym prawdopodobieństwem wystąpienia działań niepożądanych, w tym tych o charakterze antycholinergicznym [4,6];
- posiada wysoki profil bezpieczeństwa przy zachowaniu wysokiej skuteczności redukcji bólu porównywalnej do tej wywoływanej przez niesteroidowe leki przeciwzapalne [9];
- jest skuteczna w leczeniu skurczów mięśni gładkich zarówno pochodzenia neurogennego jak i mięśniowego;
- w porównaniu do swojej pochodnej – papaweryny, wykazuje silniejszy efekt działania, a także szybciej i lepiej się wchłania do krwi [5].
Poza zastosowaniem drotaweryny, pacjentka powinna w długotrwałej perspektywie zmienić swój styl życia, tak aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się dolegliwości związanych z IBS w przyszłości. Należy tutaj wymienić:
- zwiększenie aktywności fizycznej, co pomoże zredukować poziom stresu;
- zwiększyć czas przeznaczony na odpoczynek oraz na sen;
- wprowadzić modyfikacje w diecie, pozwalające złagodzić nieprzyjemne dolegliwości (np. poprzez wprowadzenie większych ilości rozpuszczalnego błonnika oraz unikanie ciężkostrawnych posiłków) [1];
- stosowanie bakterii probiotycznych, które pozwolą przywrócić homeostazę jelit zaburzoną przez IBS [3].
Produktami leczniczymi, które zawierają drotawerynę, i które są dostępne na rynku farmaceutycznym w Polsce i cieszą się ogromną popularnością zarówno wśród pacjentów jak i farmaceutów są: No-Spa (zawierająca 40 mg drotaweryny w 1 tabletce) oraz No-Spa Max (zawierająca 80 mg drotaweryny w 1 tabletce). Obie są dostępne w sprzedaży odręcznej [5,10].
mgr farm. Maciej Birecki
Bibliografia:
- Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, 12 (6): 224- 233.
- Orzechowska A, Gałecki P. Kiedy podejrzewać podłoże psychiczne w zaburzeniach układu pokarmowego? Medycyna po Dyplomie 2015, dostęp online: https://www.researchgate.net/publication/283343970_Kiedy_podejrzewac_podloze_psychiczne_w_zaburzeniach_ukladu_pokarmowego.
- Wierzchanowska W, Iwanicki T. Rola mikrobiomu jelitowego w funkcjonowaniu układu nerwowego, Problemy nauk biologicznych 2020, tom 69; 2 (327): 301- 311.
- Videolock E, Chang L. Zespół jelita nadwrażliwego, Rozdział 60 w: Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego: 437- 446.
- Karta charakterystyki Produktu Leczniczego No-Spa 40 mg. (ChPL 10/2019)
- Xing X, Xiao Q, Xiao W. Randomized controlled study of efficacy and safety of drotaverine hydrochloride in patients with irritable bowel syndrome, Medicine 2017: 96:51 (e9235).
- Ramesh R, Manisha D, Nirmal K. Efficacy and safety of drotaverine hydrochloride in irritable bowel syndrome; a randomized double- blind placebo- controlled study, The Saudi Journal of Gastroenterology 2014; 20 (6): 378- 382.
- Pietrzak A, Skrzydło- Radomańska B, Mulak A, Lipiński M, Małecka- Panas E, Reguła J, Rydzewska G. Guidelines of management of irritable bowel syndrome, Gastroenterology Rev 2018; 13 (4): 259- 288.
- Amitabh D, Rituparna M, Tejaswi K, Puneet A. Intramuscular drotaverine and diclofenac in acute renal colic: a comparative study of analgesic efficacy and safety, Pain Medicine 2012; 13: 466- 471.
- Karta Charakterystyki Produktu Leczniczego No-Spa Max 80 mg. (ChPL 12/2020)
MAT-PL-2100480-1.0-03.2021
NO-SPA, 40 mg tabletki; każda tabletka zawiera 40 mg chlorowodorku drotaweryny (Drotaverini hydrochloridum). Substancje pomocnicze: laktoza jednowodna 52,0 mg. Wskazania do stosowania: stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych: kamicą dróg żółciowych, zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem okołopęcherzykowym, zapaleniem przewodów żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera; stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych: kamica nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego, bolesne parcie na mocz. Jako leczenie wspomagające może zostać użyta bezpiecznie i z pożądanym skutkiem: w stanach skurczowych mięśni gładkich przewodu pokarmowego: chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapaleniu żołądka, zapaleniu jelit, zapaleniu okrężnicy, stanach skurczowych wpustu i odźwiernika żołądka, zespole drażliwego jelita grubego, zaparciach na tle spastycznym i wzdęciach jelit, zapaleniu trzustki; w schorzeniach ginekologicznych: bolesnym miesiączkowaniu. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: Dawka dobowa: 120 do 240 mg, w 2 – 3 dawkach podzielonych. Dzieci: Badania kliniczne nie były prowadzone z udziałem dzieci.W przypadku konieczności zastosowania produktu leczniczego No-Spa 40 mg u dzieci: dawka dobowa dla dzieci w wieku od 6 do 12 lat: wynosi 80 mg, w 2 dawkach podzielonych, dawka dobowa dla dzieci w wieku powyżej 12 lat: wynosi 160 mg, w 2-4 dawkach podzielonych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą produktu. Ciężka niewydolność wątroby, nerek i serca. Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia. Nie stosować u dzieci poniżej 6 lat. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Należy zachować ostrożność podczas stosowania drotaweryny: u pacjentów z niedociśnieniem, u dzieci, ponieważ nie przeprowadzono badań, dotyczących działania drotaweryny w tej grupie pacjentów, u kobiet w ciąży. Nie należy stosować drotaweryny w okresie porodu. Ten produkt leczniczy nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub z zespołem złego wchłaniania glukozygalaktozy. Działania niepożądane: Badania kliniczne wykazały, że stosowanie drotaweryny może wywoływać rzadko (≥ 1/10 000 do < 1/1000) następujące objawy: reakcje alergiczne (obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, wysypka, świąd), ból głowy, zawroty głowy, bezsenność, kołatanie serca, niedociśnienie tętnicze, nudności, zaparcie. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, Tel.: + 48 22 49 21 301, Faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: ndl@urpl.gov.pl OTC – produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Podmiot odpowiedzialny: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa, tel. +22 280 00 00. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Ministra Zdrowia nr: 4377. {ChPL 10/2019}
NO-SPA Max, 80 mg, tabletki powlekane. Każda tabletka powlekana zawiera 80 mg drotaweryny chlorowodorku (Drotaverini hydrochloridum). Substancje pomocnicze o znanym działaniu: każda tabletka powlekana zawiera 104 mg laktozy jednowodnej, 1,04 mg żółcieni chinolinowej lak (E 104) oraz 0,29 mg lecytyny sojowej. Wskazania do stosowania: stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych: kamicą dróg żółciowych, zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem okołopęcherzykowym, zapaleniem przewodów żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera; stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych: kamica nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego, bolesne parcie na mocz. Jako leczenie wspomagające może zostać użyta bezpiecznie i z pożądanym skutkiem: w stanach skurczowych mięśni gładkich przewodu pokarmowego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapaleniu żołądka, zapaleniu jelit, zapaleniu okrężnicy, stanach skurczowych wpustu i odźwiernika żołądka, zespole jelita drażliwego, zaparciach na tle spastycznym i wzdęciach jelit, zapaleniu trzustki; w schorzeniach ginekologicznych: bolesnym miesiączkowaniu. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie: Dorośli: 1 tabletka powlekana 2 lub 3 razy na dobę; dawka dobowa wynosi 120 do 240 mg. Dzieci: Badania kliniczne nie były prowadzone z udziałem dzieci. W przypadku konieczności zastosowania produktu leczniczego NO-SPA Max 80 mg u dzieci w wieku powyżej 12 lat: 1 tabletka powlekana 1 lub 2 razy na dobę; maksymalna dawka dobowa dla dzieci wynosi 160 mg. Bez konsultacji z lekarzem produkt może być stosowany maksymalnie przez 7 dni. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, orzeszki ziemne, soję lub na którąkolwiek substancję pomocniczą; ciężka niewydolność wątroby, nerek, niewydolność krążenia; blok przedsionkowo-komorowy II-III stopnia; nie stosować u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Należy zachować ostrożność podczas stosowania drotaweryny: u pacjentów z niedociśnieniem; u dzieci w wieku powyżej 12 lat, ponieważ nie przeprowadzono badań dotyczących drotaweryny w tej grupie pacjentów; u kobiet w ciąży. Nie należy stosować drotaweryny w okresie porodu. Ważne informacje o niektórych substancjach pomocniczych produktu leczniczego No-Spa Max: każda tabletka powlekana zawiera 104 mg laktozy jednowodnej, 1,04 mg żółcieni chinolinowej lak (E 104) oraz 0,29 mg lecytyny sojowej. Produkt leczniczy nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, brakiem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy – galaktozy. Ze względu na obecność żółcieni chinolinowej produkt leczniczy może powodować reakcje alergiczne. Ze względu na zawartość lecytyny sojowej nie stosować produktu leczniczego w razie stwierdzonej nadwrażliwości na orzeszki ziemne albo soję. Działania niepożądane: Badania kliniczne wykazały, że stosowanie drotaweryny może wywoływać następujące objawy: klasyfikacja spodziewanej częstości występowania: rzadko (≥ 1/10 000, < 1/1000); częstość nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych). Zaburzenia układu immunologicznego Rzadko: reakcje alergiczne (obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, wysypka, świąd). Zaburzenia układu nerwowego Rzadko: ból głowy, zawroty głowy pochodzenia obwodowego (błędnikowego), bezsenność. Częstość nieznana: zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego. Zaburzenia serca i zaburzenia naczyniowe Rzadko: kołatanie serca, niedociśnienie tętnicze. Zaburzenia żołądka i jelit Rzadko: nudności, zaparcie. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych: Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301 ,Faks: + 48 22 49 21 309, Strona internetowa: https://smz.ezdrowie.gov.pl Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu. OTC – produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Prezesa Urzędu Rejestracji PLWMiPB nr: 18409. Podmiot odpowiedzialny: Chinoin Pharmaceutical and Chemical Works Private Co. Ltd., Węgry Informacji w Polsce udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa, tel. +22 280 00 00 {ChPL 12/2020}
ARTYKUŁ SPONSOROWANY