Case study: wspieranie odporności u osób ze szczególnymi potrzebami żywieniowymi

W aptece ogólnodostępnej jako farmaceuci łatwo możemy pomóc w wielu dolegliwościach, ale w zakresie naszych kompetencji leży również doradztwo w dziedzinie suplementacji, wspierającej uzupełnienie diety w ważne składniki odżywcze.

Pacjent stosujący racjonalną, popartą badaniami naukowymi suplementację, może być mniej podatny na choroby wynikające z niedostatecznej podaży lub nieprawidłowego wchłaniania składników odżywczych (np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna). Taka suplementacja jest wyjątkowo istotna dla pacjentów ze szczególnymi potrzebami żywieniowymi.

Opis problemu

Do apteki osiedlowej przychodzi pacjentka w wieku 64 lat, pani Krystyna. Kobieta prosi o witaminę C i pyta czy coś jeszcze mogłaby stosować w celu wzmocnienia odporności. Jest zmartwiona obecną sytuacją pandemiczną, a w związku z tym, że jest obciążona chorobami przewlekłymi, tym bardziej obawia się o swoje zdrowie. Farmaceutka, zbierając wywiad dowiaduje się, że pacjentka choruje na cukrzycę typu II (wie o chorobie od 5 lat), leczy się metforminą. Dodatkowo cierpi na nadciśnienie tętnicze (rozpoznane również 5 lat temu) i obecnie stosuje cilazapryl. Ze względu na powikłania związane z krążeniem obwodowym, występujące w przebiegu cukrzycy, kobieta stosuje pentoksyfilinę. Pacjentka schudła w ostatnim roku 10 kg, jednakże w dalszym jest osobą otyłą. Nie stosuje żadnych dodatkowych leków ani suplementów diety, bo jak sama przyznaje, ma problem z pamiętaniem o ich przyjmowaniu. Kobieta dodatkowo skarży się na częste infekcje górnych dróg oddechowych – najczęściej przeziębienia, jednakże w okresie jesienno-zimowym. Jak możemy pomóc takiej pacjentce?

Rozwiązanie

Polecając produkt na wsparcie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego należy rozważyć jakie korzyści dany preparat przyniesie pacjentowi? Czy wartościowe będzie dla niego przeprowadzenie suplementacji jednym konkretnym składnikiem czy jednak bardziej zasadne wydaje się uzupełnienie kilku kluczowych mikroskładników, które kompleksowo wspierają odporność.

Kluczowym w doborze wydaje się skład suplementu diety, oparty na właściwych składnikach i ich porcjach. Ważne, żeby taki produkt zawierał w składzie witaminę D3. Badania wskazują, iż jej receptory obecne są w komórkach układu odpornościowego i korzystnie wpływa ona na odpowiedź immunologiczną [1,2]. W Polsce, ze względu na położenie geograficzne, produkcja witaminy D3 w skórze jest niedostateczna [1], dodatkowo u osób z nadwagą oraz u pacjentów otyłych, stwierdza się niedobory cholekalcyferolu. Wynika to z tego, iż jest zatrzymywany w tkance tłuszczowej, co ogranicza wchłanianie do krwi. Obserwuje się też zmniejszoną syntezę tej witaminy w skórze osób ze zbyt dużą masą ciała [3].

Kolejnym składnikiem o udowodnionym działaniu wzmacniającym odporność jest cynk. Działanie tego pierwiastka w obrębie układu odpornościowego jest wielokierunkowe. Bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu zarówno odpowiedzi humoralnej, jak i komórkowej [4]. Obserwuje się również jego korzystny wpływ w infekcjach dróg oddechowych – ogranicza infekcje spowodowane rhinowirusami [5] i pikornawirusami [6]. Wzmaga usuwanie patogenów z dróg oddechowych [7]. Dodatkowo wskazuje się na korzystny wpływ cynku w cukrzycy (m.in. reguluje poziom glukozy we krwi, ogranicza insulinooporność) [8], co dodatkowo przemawia za zastosowaniem preparatu zawierającego ten minerał u naszej pacjentki.

Preparat powinien zawierać również witaminę C, która wspiera układ odpornościowy [2], a u osób przyjmujących ją regularnie, obserwuje się skrócenie okresu trwania przeziębienia [9]. Warto też zwrócić uwagę na selen, minerał którego niedobór może wpłynąć niekorzystnie na odpowiedź układu odpornościowego na bakterie i wirusy [2].

Wyjątkowym składnikiem suplementu diety jest laktoferyna. Ma ona działanie immunomodulujące, a także pośrednio przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe [10]. Laktoferyna to składowa systemu odpornosci wrodzonej, który stanowi pierwszą i najszybciej reagującą linię obrony organizmu przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, zatem sprawdzi się u naszej pacjentki często cierpiącej na infekcje układu oddechowego.

Zalety wynikające ze stosowania suplementacji

Jakie korzyści osiągnie pacjentka ze stosowania preparatu o takim składzie? Ze względu na wysoką zawartość składników odżywczych – witamina D3 2000 j.m., co pokrywa rekomendowane dzienne spożycie (RDA) dla grupy wiekowej pani Krystyny, cynk – 15 mg w postaci glukonianu, witamina C 200 mg przy zalecanej porcji 100 mg oraz selen 50 µg (91% RDA) [3,11] nie ma potrzeby dodatkowego stosowania innych suplementów z tymi substancjami. W związku z tym pacjentka przyjmuje tylko jedną tabletkę dziennie, co zwiększa szanse na regularne wsparcie diety odpowiednimi składnikami. Suplement należy zażywać z posiłkiem, co również ułatwia pamiętanie o nim. Polecając preparat zawierający cynk, powinniśmy pamiętać o poinformowaniu pacjenta o konieczności zgłoszenia lekarzowi lub farmaceucie, że go przyjmuje, gdyż zawartość tego minerału może wpłynąć niekorzystnie na wchłanianie tetracyklin [12]. Składnikiem preparatu, regulującym odpowiedź zapalną, jest laktoferyna [13]. Pamiętać powinniśmy, iż u osób cierpiących na cukrzycę oraz otyłość, obserwuje się nasilony stan zapalny wyrażający się w zwiększonej obecności m.in. cytokin prozapalnych [14]. Badania wskazują, iż suplementacja laktoferyną może mieć korzystny wpływ nie tylko na odporność, ale także na glikemię u cukrzyków [15], zatem preparat będzie tym bardziej odpowiedni dla naszej pacjentki.

Mgr farm. Gabriela Bielecka-Papierz

Literatura:

  1. Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, Borszewska-Kornacka MK, Bossowski A, Chlebna-Sokół D, Czech-Kowalska J, Dobrzańska A, Franek E, Helwich E, Jackowska T, Kalina MK, Konstantynowicz J, Książyk J, Lewiński A, Łukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Mazur A, Michałus I, Peregud-Pogorzelski J, Romanowska H, Ruchała M, Socha P, Szalecki M, Wielgoś M, Zwolińska D, Zygmunt A. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland—Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies—2018 Update.  Front Endocrinol (Lausanne).
  2. Kościej, A., Skotnicka-Graca, U., & Ozga, I. (2017). Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol, 98(2), 110-117.
  3. Jarosz M. (2012), Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
  4. Ibs, K. H., & Rink, L. (2003). Zinc-altered immune function. The Journal of nutrition, 133(5), 1452S-1456S.
  5. Darrell Hulisz. Efficacy of Zinc Against Common Cold Viruses: An Overview. J Am Pharm Assoc (2003) 44 (5), 594-603
  6. Krenn, B. M., Gaudernak, E., Holzer, B., Lanke, K., Van Kuppeveld, F. J. M., & Seipelt, J. (2009). Antiviral activity of the zinc ionophores pyrithione and hinokitiol against picornavirus infections. Journal of virology, 83(1), 58-64.
  7. Darma A, Athiyyah AF, Ranuh RG, Wiweka Merbawani W, Setyoningrum RA, Hidajat B, Hidayati SN, Endaryanto A, Sudarmo SM. Zinc Supplementation Effect on the Bronchial Cilia Length, the Number of Cilia, and the Number of Intact Bronchial Cell in Zinc Deficiency Rats, Indones Biomed J 12: 78 84, 2020
  8. Mońka, I., & Wiechuła, D. (2017). Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji tego pierwiastka. In Annales Academiae Medicae Silesiensis (Vol. 71, pp. 314-325).
  9. Ströhle, A., & Hahn, A. (2009). Vitamin C and immune function. Medizinische Monatsschrift fur Pharmazeuten, 32(2), 49-54.
  10. Gajda-Morszewski, P., & Śpiewak, K. (2015). Laktoferyna–białko multipotencjalne. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Ścisłe, (10), 177-188.
  11. Materiały producenta
  12. Suliburska, J. (2011). Interakcje doksycykliny z pożywieniem Doxycycline and food interactions. Farm Współcz, 4, 83-84
  13. 13.  Kruzel, M. L., Zimecki, M., & Actor, J. K. (2017). Lactoferrin in a context of inflammation-induced pathology. Frontiers in immunology, 8, 1438.
  14. Dandona, P., Aljada, A., & Bandyopadhyay, A. (2004). Inflammation: the link between insulin resistance, obesity and diabetes. Trends in immunology, 25(1), 4-7
  15. Lepanto, M. S., Rosa, L., Paesano, R., Valenti, P., & Cutone, A. (2019). Lactoferrin in aseptic and septic inflammation. Molecules, 24(7), 1323

ARTYKUŁ SPONSOROWANY