Do apteki w przeddzień Wigilii Bożego Narodzenia, przychodzi Pan Jan. Ma 69 lat i od wielu lat zmaga się z cukrzycą. Dodatkowo na stałe stosuje leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi, które zawierają w składzie amlodypinę. Ponadto Pan Jan cierpi z powodu schorzeń neurologicznych, które ograniczają jego ruchomość. W związku z tym stosuje preparat przeciwbólowy zawierający w składzie paracetamol i kodeinę.
Pan Jan zmaga się z problemem zaparć. Przez co chodzi nieregularnie do toalety, a dodatkowo przy wypróżnianiu odczuwa ból. Proces wypróżniania w jego opinii wydaje się niepełny. Informuje on farmaceutę, że problem ten narasta w okresie świątecznym, gdy długi czas spędza przy stole, kosztując różnorodnych, tradycyjnych potraw. Pacjent, do tej pory w celu łagodzenia tych dolegliwości stosował zioła do zaparzania . Teraz poszukuje preparatu, który jest łatwiejszy do przyjmowania, a działanie farmakologiczne występuje szybko. Pan Jan prosi o preparat przeczyszczający, który pomoże mu przy pojawiających się u niego dolegliwościach, zwłaszcza że rozpoczyna się okres świąteczny, a to wiąże się z ich nasileniem.
Zaparcia to wieloczynnikowe schorzenie. Jedną z przyczyn ich występowania jest wiek. Częstość występowania tego problemu znacznie wzrasta u osób powyżej 65 roku życia. Szacuje się, że problem ten występuje u 30-40% osób w podeszłym wieku. [2]. Zaparciom sprzyja także dieta uboga w błonnik i niedostateczna ilość ruchu. Jednym z czynników wpływających na pogłębienie się zaburzeń wypróżniania jest także niedostateczna podaż płynów [2]. Takie cechy może przybierać “świąteczne ucztowanie”, co zdecydowanie zwiększa ryzyko pojawienia się zaparć w tym okresie.
W przypadku Pana Jana problem ten jest jeszcze pogłębiony przez schorzenia neurologiczne, z jakimi się zmaga. Udowodniono, że umiarkowany wysiłek fizyczny trwający od 30 do 60 minut dziennie wpływa korzystnie na motorykę jelita grubego, poprawia konsystencję stolca, a także zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się gazów w jelitach [3].
Czynnikiem, który zwiększa ryzyko występowania zaparć u Pana Jana, jest także cukrzyca. Oprócz niej również inne przewlekłe choroby sprawiają, że pacjenci zmagający się z nimi mogą mieć problem z wypróżnianiem się. Należy wśród nich wymienić, m.in. niedoczynność tarczycy, zaburzenia elektrolitowe, choroby nerek, chorobę Parkinsona, stwardnienie rozsiane, udar mózgu, uszkodzenie rdzenia kręgowego, a także zaburzenia lękowe, anoreksję i bulimię [3].
Leki stosowane przez Pana Jana na stałe, takie jak amlodypina, będąca antagonistą kanałów wapniowych oraz kodeina, która jest zaliczana do słabych opioidów, również przyczyniają się do wzrostu ryzyka wystąpienia zaparć. Opioidy wpływają na zwolnienie perystaltyki jelit oraz zmniejszają wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita. Wzrost prawdopodobieństwa pojawienia się problemów z prawidłowym wypróżnianiem mogą mieć pacjenci stosujący także sartany, diuretyki, leki cholinolityczne, leki przeciwdepresyjne, leki zobojętniające zawierające w składzie jony wapnia oraz glinu, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne [3].
Farmaceuta w aptece polecił Panu Janowi zastosowanie tabletek dojelitowych zawierających w składzie bisakodyl. Substancja ta, podobnie jak antrachinony (w tym senes, aloes, kruszyna) należy do przeczyszczających związków o działaniu drażniącym [1]. Mechanizm działania tej grupy substancji polega na:
- wzmaganiu perystaltyki jelit poprzez pobudzanie zakończeń nerwów splotów śródmięśniowych znajdujących się w przewodzie pokarmowym;
- sekrecji wody i elektrolitów do światła jelit;[3,4];
Farmaceuta wskazał również, że oczekiwany efekt po zażyciu tabletek z bisakodylem powinien pojawić się u Pana Jana po ok. 6 godzinach od ich zażycia. Jeśli chciałby uzyskać szybszy efekt terapeutyczny to można rozważyć zastosowanie czopków zawierających w składzie bisakodyl. Po ich zastosowaniu efekt leczniczy może pojawić się średnio po 20 minutach od aplikacji [5,6]. Bisakodyl jest stosowany w krótkotrwałym leczeniu zaparć, więc może być to dobry wybór dla Pana Jana w okresie świątecznym.[6,8] Jednak ze względu przewlekły charakter zaparć z jakimi się zmaga, można wziąć pod uwagę stosowanie długotrwałe makrogoli [8].
Makrogole nie mają zdolności do wchłaniania się w przewodzie pokarmowym, a także są odporne na działanie enzymów metabolicznych i oddziaływanie mikrobiomu jelitowego. Przy tym wszystkim charakteryzują się dużą chłonnością wody. W związku z tym ich mechanizm działania polega na zatrzymywaniu wody i elektrolitów w świetle jelit, przy jednoczesnym zwiększeniu ciśnienia osmotycznego [3,7]. Wpływa to na przyspieszenie pasażu treści jelitowej przez przewód pokarmowy, co wiąże się z poprawą konsystencji oddawanego stolca oraz wzrostem częstotliwości wypróżnień. Stosowanie preparatów zawierających w składzie makrogole jest dobrze tolerowane, nawet przy przewlekłych zaparciach. Co więcej, przy takim okresie ich stosowania, przez cały okres terapii zachowana zostaje ich wysoka skuteczność lecznicza [3].
Pan Jan został także poinformowany, że leczenie zaparć powinno iść w parze ze zmianami stylu życia. Zalecono mu, aby w okresie świątecznym zwiększył podaż płynów i błonnika, a także starał się spożywać posiłki w równych odstępach czasu. Co więcej, wskazano na zasadność zwiększenia aktywności fizycznej, co również korzystnie wpłynęłoby na zmniejszenie prawdopodobieństwa pojawienia się problemów związanych z występowaniem zaparć [4].
Bibliografia:
- Mulak A. Zaparcie oporne na leczenie- jak rozpoznać i leczyć? Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10 (3): 81-92.
- Sikorski T. Zaparcie w wieku podeszłym- odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Post Nauk Med 2011; 24 (5): 424- 434.
- Daniluk J. Przewlekłe zaparcia- niedoceniany problem kliniczny, Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10 (1): 1-13.
- Hermann J, et al. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol. 2012; 83: 849- 853.
- Charakterystyki Produktu Leczniczego Dulcobis, tabletki dojelitowe, 5 mg. 04/2022
- Charakterystyki Produktu Leczniczego Dulcobis, czopki doodbytnicze, 10 mg. 04/2022
- Szota M. Postępowanie w zaparciach, Lek w Polsce 2013; 23 (4): 53-58.
- Instrukcja do używania DulcoSoft, roztwór doustny 250 ml. 12/2022
DulcoSoft® (makrogol 4000) roztwór, wyrób medyczny do stosowania w objawowym leczeniu ostrych i przewlekłych zaparć w celu zmiękczania twardych mas kałowych i ułatwienia wypróżnienia. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 lat: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), Dzieci 4 – 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci 2- 3 lata: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), Dzieci powyżej 6. miesiąca do roku: 8 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 g makrogolu 4000); najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano. Produkt można zmieszać z wybranym napojem, np. ze szklanką wody, soku owocowego lub herbaty (około 150 ml). Dystrybutor: Opella Healthcare Poland Sp. z o. o.
Dulcobis, czopki, 10 mg bisakodylu. Wskazania: Krótkotrwałe, objawowe leczenie zaparć u dorosłych i dzieci powyżej 10 lat. Dorośli: przygotowanie do badań diagnostycznych, leczenie przed i pooperacyjne, stany wymagające ułatwienia defekacji. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na bisakodyl lub substancję pomocniczą; niedrożność jelit, ostre stany w jamie brzusznej, w tym zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre choroby zapalne jelit; silne bóle brzucha z mdłościami i wymiotami, zaburzenia równowagi elektrolitowej np. ciężkie odwodnienie. {ChPL 04.2022} Podmiot odpowiedzialny: Opella Heathcare Poland Sp. z o.o.
Dulcobis, 5 mg, tabletki dojelitowe. Jedna tabletka dojelitowa zawiera 5 mg bisakodylu (Bisacodylum). Substancje pomocnicze: laktoza 33,2 mg, sacharoza 23,4 mg. Wskazania do stosowania: Krótkotrwałe, objawowe leczenie zaparć. W przygotowaniu do badań diagnostycznych, w leczeniu przed i pooperacyjnym, w stanach wymagających ułatwienia defekacji. Dawkowanie i sposób podawania: Produkt przeznaczony jest do krótkotrwałego stosowania. Okres samodzielnego stosowania produktu leczniczego Dulcobis nie powinien przekraczać 5 dni. Dawkowanie: Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, zaleca się następujące dawkowanie: Krótkotrwałe leczenie zaparć: Dorośli: 1-2 tabletki dojelitowe (5-10 mg) na dobę, przed snem. Zaleca się rozpoczęcie leczenia od najmniejszej dawki. Dawkę można dostosować do najwyższej zalecanej dawki w celu uzyskania regularnych wypróżnień. Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dobowej. Dzieci i młodzież: Młodzież i dzieci powyżej 10 lat: 1-2 tabletki dojelitowe (5-10 mg) na dobę przed snem. Zaleca się rozpoczęcie leczenia od najmniejszej dawki. Dawkę można dostosować do najwyższej zalecanej dawki w celu uzyskania regularnych wypróżnień. Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dobowej. Dzieci 4-10 lat: 1 tabletka dojelitowa (5 mg) na dobę przed snem. Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dobowej. Dzieci w wieku 10 lat i młodsze z przewlekłymi lub uporczywymi zaparciami powinny być leczone wyłącznie pod opieką lekarza. Sposób podawania: Aby spowodować wypróżnienie rano, produkt leczniczy należy zastosować dzień wcześniej wieczorem. Tabletki dojelitowe należy połknąć w całości i obficie popić wodą. Przygotowanie do badań diagnostycznych i zabiegów chirurgicznych: Produkt powinien być stosowany pod nadzorem personelu medycznego. Dorośli: 2-4 tabletki dojelitowe (10-20 mg) wieczorem w dniu poprzedzającym badanie, a następnego dnia rano zalecane jest podanie natychmiast działającego środka przeczyszczającego (np. czopka). Dzieci powyżej4 lat: jedna tabletka dojelitowa (5 mg) wieczorem, a następnego dnia rano zalecane jest podanie natychmiast działającego środka przeczyszczającego (np. czopka). Przeciwwskazania: Dulcobis jest przeciwwskazany u pacjentów z niedrożnością jelit, z ostrymi stanami w obrębie jamy brzusznej, w tym z zapaleniem wyrostka robaczkowego, ostrymi chorobami zapalnymi jelit oraz z silnymi bólami brzucha z towarzyszącymi mdłościami i wymiotami, które mogą być objawem poważnych chorób. Dulcobis jest również przeciwwskazany w stanach ciężkiego odwodnienia oraz u pacjentów ze znaną nadwrażliwością na bisakodyl lub jakikolwiek inny składnik produktu. W przypadku rzadkich chorób genetycznych, w których występuje nietolerancja składnika pomocniczego produktu, stosowanie produktu jest przeciwwskazane. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Tabletki dojelitowe nie powinny być przyjmowane wraz ze środkami zmniejszającymi zakwaszenie górnego odcinka przewodu pokarmowego, takimi jak mleko, leki zobojętniające sok żołądkowy lub inhibitory pompy protonowej, aby zapobiec przedwczesnemu rozpuszczaniu otoczki tabletki. Podobnie jak w przypadku innych leków przeczyszczających, produktu leczniczego nie należy stosować codziennie przez długi okres bez zbadania przyczyny zaparć. Długotrwałe stosowanie może prowadzić do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i hipokaliemii. Utrata wody z jelit może sprzyjać odwodnieniu. Do objawów należy pragnienie i skąpomocz. U pacjentów z utratą płynów, u których odwodnienie może być niebezpieczne (np. w niewydolności nerek, u osób w podeszłym wieku) przyjmowanie produktu leczniczego Dulcobis powinno zostać przerwane, a leczenie można wznowić tylko pod nadzorem lekarskim. Leki przeczyszczające, w tym Dulcobis nie wpływają na utratę masy ciała. Pacjenci mogą zaobserwować obecność krwi w kale, jednak objaw ten ma zwykle łagodne nasilenie i samoograniczający się charakter. Odnotowano przypadki zawrotów głowy oraz omdleń u pacjentów stosujących produkt leczniczy Dulcobis. Dostępne dane na temat tych przypadków wskazują, że omdlenia te wiążą się z wysiłkiem przy wypróżnieniu lub z reakcją wazowagalną na ból brzucha, który może być związany z zaparciami, ale niekoniecznie bezpośrednio związany ze stosowaniem produktu leczniczego. W okresie ciąży preferowanymi metodami leczenia zaparć jest zwiększenie podaży płynów, zwiększenie zawartości błonnika w diecie oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Stosowanie leków pobudzających perystaltykę jelit, takich jak np. bisakodyl nie jest zalecane poza ściśle uzasadnionymi przypadkami. Produkt leczniczy zawiera 33,2 mg laktozy w jednej tabletce dojelitowej, co w przeliczeniu na maksymalną dawkę dobową daje 66,4 mg w leczeniu zaparć u dorosłych, młodzieży i dzieci powyżej 10 lat i 33,2 mg w leczeniu zaparć u dzieci w wieku 4-10 lat. W przygotowaniu do badań radiologicznych ilość ta wyniesie 132,8 mg w maksymalnej zalecanej dawce dobowej u dorosłych i 33,2 mg u dzieci w wieku 4-10 lat. Lek nie powinien być stosowany 2 u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Produkt leczniczy zawiera 23,4 mg sacharozy w jednej tabletce dojelitowej, co w przeliczeniu na maksymalną dawkę dobową daje 46,8 mg w leczeniu zaparć u dorosłych, młodzieży i dzieci powyżej 10 lat i 23,4 mg w leczeniu zaparć u dzieci w wieku 4-10 lat. W przygotowaniu do badań radiologicznych ilość ta wyniesie 93,6 mg w maksymalnej zalecanej dawce dobowej u dorosłych i 23,4 mg u dzieci w wieku 4-10 lat. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy, nie powinni przyjmować produktu leczniczego Dulcobis. Działania niepożądane: Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych podczas leczenia należą bóle brzucha i biegunka. Częstość działań niepożądanych określono na podstawie połączonego zestawu danych z 23 badań klinicznych nad preparatem Dulcobis, obejmujących 3368 pacjentów. Częstość występowania zgodnie z konwencjami terminologicznymi MedDRA: bardzo często: > 1/10; często: > 1/100, < 1/10; niezbyt często: > 1/1000, < 1/100; rzadko: >1/10 000, < 1/1000; bardzo rzadko (< 1/10 000) częstość nieznana (nie można jej oszacować na podstawie dostępnych danych). Zaburzenia układu immunologicznego: Rzadko: reakcje nadwrażliwości, obrzęk naczynioruchowy*, reakcje anafilaktyczne* Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: Rzadko: odwodnienie* Zaburzenia układu nerwowego: Niezbyt często: zawroty głowy Rzadko: omdlenie. Zawroty głowy i omdlenie występujące po zażyciu bisakodylu mogą się pojawić w związku z odpowiedzią wazowagalną (np. skurcze w obrębie jamy brzusznej, defekacja). Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: Często: skurcze w obrębie jamy brzusznej, ból w jamie brzusznej, biegunka, nudności. Niezbyt często: uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, wymioty, krew w kale, uczucie dyskomfortu w okolicach odbytu. Rzadko: zapalenie okrężnicy, w tym niedokrwienne zapalenie jelita grubego*. *Działania niepożądane nie były obserwowane w żadnym z wybranych badań klinicznych dla leku Dulcobis. Szacunki opierają się na górnej granicy jego 95% przedziału ufności, obliczanego dla całej populacji leczonych pacjentów zgodnie z wytycznymi UE (3/3056, który odnosi się do „rzadko”). Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych: Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: ndl@urpl.gov.pl Dzialania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu. Produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Podmiot odpowiedzialny posiadający pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Prezesa URPLWMiPB nr: 18720 Informacji w Polsce udziela: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa, Tel. +22 280 00 00. {ChPL 04/2022}