Oprócz bólu Pan Jan odczuwa ograniczenie ruchomości stawu kolanowego, które pojawia się głównie rano, po przebudzeniu, bądź po długim zastaniu się. Symptomem, jaki się pojawia, jest także charakterystyczne trzeszczenie przy zginaniu kolana. Pacjent prosi o skuteczny lek, który mógłby złagodzić te objawy.
Zastrzega jednak, że stosuje na stałe preparat zawierający metoprolol, więc ze względu na ryzyko wystąpienia interakcji nie chce stosować doustnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów to nie tylko schorzenie seniorów
Objawy pojawiające się u Pana Jana mogą wskazywać na początkowe stadium choroby zwyrodnieniowej stawów [1]. Czynnikiem leżącym u podłoża tego schorzenia jest nadmierne przeciążenie stawów, które może być wynikiem, m.in. nasilonego nacisku na powierzchnie stawowe, a także powtarzających się cyklicznie obciążeń [2]. Pierwszy czynnik może wynikać z nadwagi, a taką można stwierdzić u Pana Jana. Wykazano, że zbyt duża masa ciała predysponuje do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów i to nie tylko tych bezpośrednio narażonych na obciążenie [3]. Drugi czynnik może być natomiast wynikiem nasilonego wysiłku fizycznego, z jakim Pan Jan miał do czynienia na górskich szlakach. W efekcie dochodzi do wydzielania przez chondrocyty cytokin prozapalnych, a także enzymów proteolitycznych. Skutkiem tego jest degradacja kolagenu chrząstki, przez co dochodzi do jej stopniowej utraty. Produkty powstające w procesie rozpadu chrząstki przedostają się do płynu stawowego, gdzie zwiększają uwalnianie mediatorów prozapalnych. W ten sposób stan zapalny w obrębie stawu stale się nasila [4].
Objawami będącymi skutkiem takiej kaskady zdarzeń są:
-ból w obrębie stawu, który w początkowej fazie choroby pojawia się podczas
rozpoczynania aktywności fizycznej i ustępuje w trakcie jej trwania;
-pojawiająca się po okresie bezruchu sztywność w stawach;
-charakterystyczne trzeszczenie pojawiające się podczas ruchu stawów [2,4];
Wraz z postępem choroby zwyrodnieniowej stawów pojawiają się także takie symptomy jak wysięk w stawie, powiększenie obrysu stawów, problemy z chodzeniem, a nawet niestabilność stawu i zanik mięśni w jego obrębie [2]. Co niezwykle ważne, badania nie potwierdziły często błędnie powtarzanej tezy, że choroba zwyrodnieniowa stawów jest ściśle związana z procesem starzenia się tkanek. Mimo że uwidacznia się ona głównie u seniorów to, coraz częściej jej objawy pojawiają się u ludzi młodych, już w 2. i 3. dekadzie ich życia [5].
Zalecenia farmaceuty dla Pana Jana
Farmaceuta zalecił Panu Janowi zastosowanie miejscowo żelu zawierającego w składzie 2,32% diklofenaku dietyloamoniowego.
Diklofenak to substancja posiadająca właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. Osiąga je dzięki hamowaniu cyklooksygenaz. Działa w sposób nieselektywny, tzn. hamuje zarówno cyklooksygenazę COX-1 obecną fizjologicznie w organizmie, jak i cyklooksygenazę COX-2, która pojawia się w efekcie toczącego się stanu zapalnego [1,6]. Z tego powodu oprócz hamowania rozwoju stanu zapalnego, diklofenak podawany doustnie może przyczyniać się do powstawania szeregu działań niepożądanych. Wśród tych najczęstszych należy wymienić:
-zaburzenie funkcjonowania układu pokarmowego, w tym owrzodzenie i krwawienie
ze śluzówki jelit;
-zaburzenie funkcjonowania układu sercowo- naczyniowego, w tym wzrost ciśnienia
tętniczego i nasilenie agregacji płytek krwi;
-niewydolność nerek i wątroby [6];
Ponadto diklofenak wchodzi w interakcje z wieloma lekami stosowanymi w leczeniu chorób serca. Można tu wymienić beta-adrenolityki, inhibitory konwertazy angiotensyny, a także sartany [7].
Uwzględniając powyższe, zasadne się wydaje polecenie Panu Janowi, preparatu zawierającego diklofenak do stosowania miejscowego. Po aplikacji miejscowej substancja ta wchłania się do osocza w zaledwie 4,5-6,0% w porównaniu do jego podania doustnego. Z tego względu ryzyko wystąpienia skutków ubocznych zostaje znacząco zredukowane, a wysoka skuteczność terapeutyczna zachowana. Stąd, każdorazowo w przypadku wystąpienia bólu zlokalizowanego, np. bólu kolana jak to ma miejsce u Pana Jana, zaleca się stosować środki zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane miejscowo [8].
Diklofenak do stosowania miejscowego występuje pod różnymi postaciami. Na rynku dostępne są plastry, żele, czy aerozole na skórę, które są przeznaczone do miejscowej aplikacji [6]. Wykazano, że najlepszą zdolność do przenikania przez barierę skórną mają preparaty występujące w postaci żelu [8]. Z tego powodu, przy zachowaniu tego samego stężenia leku w preparacie, charakteryzują się one lepszą skutecznością działania w porównaniu do maści, czy kremów [9].
Przykładem preparatu występującego pod postacią żelu, zawierającego 2,32% diklofenaku dietyloamoniowego jest Voltaren Max. Jego ogromną zaletą jest utrzymywanie się efektu terapeutycznego nawet do 12 godzin po jednorazowej aplikacji w miejscu bólu. Z tego względu jego częstotliwość stosowania ogranicza się jedynie do dwóch razy na dobę [10].
Bibliografia:
1. Kwas K, Mostowy M, Kozielewicz P, Sajkowska-Kozielewicz J. Przegląd leków aktualnie stosowanych w leczeniu bólu w chorobie zwyrodnieniowej stawów Farmacja Polska 2020; 76 (10): 592-599.
2. Klimiuk P, Kuryliszyn A. Choroba zwyrodnieniowa stawów, dostęp online: https://podyplomie.pl/products/2617
3. Koszowska A, Nowak J, Hawranek R. Choroba zwyrodnieniowa stawów w kontekście nadwagi i otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015; 6 (2): 56-63.
4. Romanowski W, Zdanowska A, Romanowski M. Choroba zwyrodnieniowa stawów-aktualne standardy leczenia. Forum Reumatol 2016; 2 (2): 52-57.
5. Kaniewska K, Terlikowski R, Rozwadowska E. Choroba zwyrodnieniowa stawów, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2020.
6. Wolska A, Wolska J, Kowalczyk E, Wiktorowska- Owczarek A. Diklofenak i jego wpływ na układ sercowo- naczyniowy – słuszność stosowania preparatów OTC. Farm Pol 2018, 74 (5): 295-302.
7. Woroń J. Leczenie farmakologiczne choroby zwyrodnieniowej stawów- aktualne zalecenia. Lekarz POZ 2020; 1: 33-36.
8. Kotela A, Łęgosz P, Małdyk P, Sarzyńska S. Zastosowanie miejscowo działających niesteroidowych leków przeciwzapalnych w chorobach reumatycznych. Z praktyki ortopedy 2018; 9; dostęp online: https://www.praktyczna- ortopedia.pl/artykul/zastosowanie-miejscowo-dzialajacych-niesteroidowych-lekow- przeciwzapalnych-w-chorobach-reumatycznych
9. Rannou F, Pelletier J, Martel J. Efficacy and safety of topical NSAIDs in the management of osteoarthritis: Evidence from real- life setting trials and surveys. Seminars in Arthrithis and Rheumatism 2016; 45: S18- S21.
10. Charakterystyka Produktu Leczniczego Voltaren MAX żel.
Voltaren MAX, 23,2 mg/g, żel
1 gram produktu Voltaren MAX zawiera 23,2 mg diklofenaku dietyloamoniowego (Diclofenacum diethylammonium), co odpowiada 20 mg diklofenaku sodowego. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: każdy gram żelu zawiera 50 mg glikolu
propylenowego, 0,2 mg butylohydroksytoluenu (E 321) oraz 1 mg kompozycji zapachowej. Wskazania do stosowania
Voltaren MAX jest wskazany do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 14 lat. Produkt działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Stosowany jest w miejscowym leczeniu: Dorośli i młodzież powyżej 14 lat:
pourazowych stanów zapalnych ścięgien, więzadeł, mięśni i stawów (np. powstałych wskutek
skręceń, nadwerężeń lub stłuczeń)
bólu pleców
ograniczonych stanów zapalnych tkanek miękkich takich, jak: zapalenie ścięgien, łokieć
tenisisty, zapalenie torebki stawowej, zapalenie okołostawowe.
Dorośli (powyżej 18 lat)
ograniczonych i łagodnych postaci choroby zwyrodnieniowej stawów
Dawkowanie i sposób podawania Pacjent powinien skontaktować się z lekarzem po 7 dniach stosowania żelu w przypadku braku poprawy lub nasilenia się objawów chorobowych.
Dawkowanie
Dorośli i młodzież powyżej 14 lat Voltaren MAX działa przeciwbólowo do 12 godzin, należy stosować dwa razy na dobę. Produkt
należy delikatnie wcierać w skórę w miejscu bólu. Ilość żelu należy dostosować do rozmiarów miejsca zmienionego chorobowo: ilość żelu od 2 g do 4 g (ilość odpowiadająca wielkości owocu wiśni do rozmiarów orzecha włoskiego) jest odpowiednia do
leczenia obszaru o powierzchni 400 – 800 cm2. Po zastosowaniu produktu należy:
• Wytrzeć ręce w chusteczkę, a następnie je umyć, chyba że to właśnie ręce są miejscem
leczonym. Zużytą chusteczkę należy wyrzucić do śmieci. Należy unikać kontaktu żelu z
oczami i ustami.
• Pacjent po zastosowaniu produktu Voltaren MAX powinien poczekać do pełnego wyschnięcia
produktu przed rozpoczęciem kąpieli.
Czas leczenia zależy od wskazań i od reakcji na leczenie.
• Pourazowe stany zapalne i reumatyzm tkanki miękkiej: nie należy stosować dłużej niż 14 dni,
o ile nie zalecono inaczej
• Zwyrodnienie stawów (powyżej 18 lat): należy stosować do 21 dni, o ile nie zalecono inaczej.
Stosowanie u dzieci i młodzieży (poniżej 14 lat)
Brak wystarczających danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania produktu u
dzieci i młodzieży poniżej 14 lat. Stosowanie u młodzieży (powyżej 14 lat) W razie konieczności stosowania produktu leczniczego dłużej niż 7 dni w celu leczenia bólu u młodzieży w wieku powyżej 14 lat, lub w przypadku pogorszenia się objawów, należy skontaktować się z lekarzem. Stosowanie u osób w podeszłym wieku (powyżej 65 lat) W przypadku stosowania produktu Voltaren Max u osób w podeszłym wieku należy stosować dawkowanie jak u osób dorosłych.
Przeciwwskazania
• Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
• u pacjentów, u których kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki
przeciwzapalne (NLPZ) wywołują astmę, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywkę lub ostre
nieżyty błony śluzowej nosa,
• ostatni trymestr ciąży,
• u dzieci i młodzieży wieku poniżej 14 lat.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania
Nie można wykluczyć możliwości wystąpienia ogólnoustrojowych działań niepożądanych (tych
związanych ze stosowaniem doustnych form diklofenaku) w przypadku stosowania produktu Voltaren
Max w większej dawce i dłużej niż zalecany okres stosowania. Voltaren MAX należy stosować tylko na nieuszkodzoną powierzchnię skóry. Należy unikać kontaktu żelu z oczami i błonami śluzowymi, nie połykać.
Należy zaprzestać stosowania produktu, jeśli po jego użyciu pojawi się wysypka skórna. Voltaren MAX może być stosowany jednocześnie z nieokluzyjnymi bandażami, ale nie należy stosować go pod opatrunki uniemożliwiające dostęp powietrza.
Specjalne ostrzeżenia dotyczące substancji pomocniczych
Glikol propylenowy Glikol propylenowy może powodować podrażnienie skóry.
Butylohydroksytoluen (E 321)Produkt leczniczy może powodować miejscową reakcję skórną (np. kontaktowe zapalenie skóry) lub podrażnienie oczu i błon śluzowych. Kompozycja zapachowa Produkt leczniczy zawiera kompozycję zapachową z alkoholem benzylowym, cytronellolem, kumaryną, d-limonenem, eugenolem, geraniolem, linalolem, które mogą powodować reakcje
alergiczne.
Działania niepożądane
Działania niepożądane (Tabela 1) zostały zestawione według częstości ich występowania, zaczynając
od najczęściej występujących, według następującej konwencji: często (≥ 1/100, < 1/10); niezbyt często
(≥ 1/1000, < 1/100); rzadko (≥ 1/10 000, < 1/1000); bardzo rzadko (< 1/10 000), częstość nieznana
(nie może być określona na podstawie dostępnych danych).
W obrębie każdej grupy o określonej częstości występowania objawy niepożądane są wymienione
zgodnie ze zmniejszającym się nasilaniem
Tabela 1
Zakażenia i zarażenia pasożytnicze
Bardzo rzadko: Wysypka grudkowata
Zaburzenia układu immunologicznego
Bardzo rzadko: Nadwrażliwość (w tym pokrzywka), obrzęk naczynioruchowy
Zaburzenia oddechowe, klatki piersiowej i śródpiersia
Bardzo rzadko: Astma
Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej
Często: Wysypka, wyprysk, rumień, zapalenie skóry (w tym kontaktowe
zapalenie skóry), świąd
Rzadko: Pęcherzykowe zapalenie skóry
Bardzo rzadko: Reakcje nadwrażliwości na światło
OTC – Lek wydawany bez recepty
Pozwolenie Prezesa URPL WM i PB nr 20030
Podmiot odpowiedzialny
GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o.
v.VI.2022
PM-PL-VOLT-22-00098
Artykuł sponsorowany