Palenie tytoniu stanowi problem dotyczący 1,1 mld osób na całym świecie, przy czym szczególnie uobecnia się w społeczeństwach rozwiniętych. Liczne badania dowodzą, że palenie papierosów jest istotnym czynnikiem ryzyka wielu schorzeń, a ponadto pozostaje kluczową przyczyną przedwczesnych zgonów. Nałóg ten pozostaje ściśle związane z etiopatogenezą chorób cywilizacyjnych. (1)
Rozwój chorób cywilizacyjnych
Choroby cywilizacyjne stanowią grupę powszechnie występujących schorzeń, których wspólny mianownik to życie we współczesnej cywilizacji. W wyniku galopującego postępu przemysłu, nauki, technologii i ekonomii w społeczeństwach wysoce rozwiniętych dochodzi do zmian w codziennym funkcjonowaniu. Do czynników ryzyka zapadalności na choroby cywilizacyjne należą między innymi ekspozycja na stres czy też wysokokaloryczna, źle zbilansowana dieta połączona z niską aktywnością fizyczną. Na szczególną uwagę zasługuje natomiast palenie tytoniu. Choroby cywilizacyjne są niebagatelnym zagrożeniem dla współczesnego społeczeństwa. Stanowią przyczynę wzrostu śmiertelności, niepełnosprawności oraz zwiększonej częstotliwości hospitalizacji, z czego wynika znaczące pogorszenie jakości życia. Wśród konsekwencji, jakie niosą ze sobą choroby cywilizacyjne wymienia się między innymi konieczność przewlekłej farmakoterapii, niejednokrotnie prowadzącej do polipragmazji. (2) (3)
Choroby układu krążenia
Choroby układu krążenia stanowią główną przyczynę umieralności w Polsce, przy czym najistotniejszym czynnikiem powodującym zapadalność na nie jest palenie tytoniu. Substancje chemiczne wchodzące w skład dymu papierosowego powodują, że komórki wyściełające naczynia krwionośne stopniowo zwiększają swoją objętość, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju stanu zapalnego. W wyniku tego procesu dochodzi do zwężenia światła zarówno żył jak i tętnic, co wiąże się z ryzykiem zaostrzenia schorzeń kardiologicznych. (4)
Przyczynia się do występowania licznych chorób układu krążenia, wśród których wymienia się:
- miażdżycę,
- niewydolność serca,
- chorobę wieńcową,
- zawał mięśnia sercowego
- nadciśnienie tętnicze. (4)
Choroby układu oddechowego
Palenie tytoniu jest czołowym czynnikiem ryzyka zapadalności na choroby układu oddechowego. Zawarte w dymie papierosowym toksyczne substancje, które dostają się do organizmu przez usta i nos na drodze inhalacji wykazują niebagatelnie szkodliwy wpływ na zdrowie. Uszkadzają one komórki i tkanki dróg oddechowych, a następnie dochodzi do ich wchłonięcia w płucach. Palenie tytoniu zaostrza przebieg przewlekłych chorób płuc, a tym samym zwiększa ryzyko infekcji. Co więcej, dowiedziono, że regularne zaciąganie się dymem papierosowym osłabia mechanizmy obronne układu immunologicznego. Z biegiem czasu tkanka płucna traci swoją elastyczność i pokrywa się bliznami, z czym wiąże się zmniejszenie efektywności systemu oddechowego. (5)
Do najczęściej wymienianych chorób układu oddechowego, do których przyczynia się palenie papierosów należą:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc
- astma
- rak płuc.(5)
Nowotwory
Liczne badania potwierdziły związek pomiędzy paleniem tytoniu a zapadalnością na nowotwory. Toksyczne substancje znajdujące się w dymie papierosowym powodują osłabienie układu odpornościowego, utrudniając tym samym rozpoznanie i niszczenie komórek rakowych, co umożliwia ich niekontrolowane podziały. Ponadto, składniki te wykazują zdolność do uszkadzania bądź zmiany DNA komórki, co stanowi niebezpieczeństwo w kontekście tworzenia się guza nowotworowego. Niebagatelnym schorzeniem pozostaje rak płuc, gdzie szacuje się, że 9 na 10 zgonów z jego powodu spowodowane jest paleniem papierosów bądź biernym narażeniem na dym. (6)
Wśród lokalizacji nowotworów związanych z używaniem tytoniu wylicza się:
- krew,
- szyjka macicy,
- pęcherz moczowy,
- przełyk,
- okrężnica i odbytnica,
- krtań,
- nerki i miedniczka nerkowa,
- wątroba,
- płuca, tchawica, oskrzela,
- trzustka,
- żołądek,
- jama ustna i gardło.(6)
Z uwagi na to, że palenie papierosów stanowi główny czynnik zapadalności na choroby cywilizacyjne w społeczeństwie, istnieje wyraźna konieczność wdrażania edukacji w tym zakresie. Istotną rolę w podjęciu tej inicjatywy odgrywają farmaceuci, którzy ciesząc się mianem zawodu zaufania publicznego mają możliwość dużego zasięgu swoich działań.
Chcesz wiedzieć, jak walczyć z chorobami cywilizacyjnymi, których głównym czynnikiem jest palenie papierosów? Zarejestruj się na platformę edukacyjną Academy Plus. Zyskasz potrzebną wiedzę i narzędzia do walki o zdrowie i życie Twoich pacjentów.
Bibliografia
- Wiraszka G. i Obierzyńska A. The level of nicotine addiction and motivation to stop smoking. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne. 2019.
- Kwaśniewska M. i Pasternak-Mnich K. Wybrane aspekty diagnostyki, profilaktyki i leczenia chorób cywilizacyjnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. 2021.
- Białkowska J. i inni. Assessment of smoking patients awareness on the effects of smoking on the incidence. Environmental Medicine. 2013, Tom 16, 2.
- http://jakrzucicpalenie.pl/palenie-tytoniu-a-choroby-ukladu-krazenia/
- http://jakrzucicpalenie.pl/palenie-tytoniu-a-choroby-ukladu-oddechowego/#:~:text=Uszkodzenie%20p%C5%82uc%20spowodowane%20paleniem%20tytoniu,p%C5%82uc%20jest%20spowodowanych%20paleniem%20tytoniu.
- http://jakrzucicpalenie.pl/palenie-tytoniu-a-nowotwory/