Grypa jest poważnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. Dane dotyczące szczepień przeciw grypie mówią same za siebie. Według badań pacjenci 3 razy chętniej decydują się na szczepienie, jeżeli zaleci im to ich lekarz lub inny pracownik ochrony zdrowia. W tej samej sytuacji rodzice co najmniej 6 razy chętniej decydują się na szczepienie swoich dzieci przeciwko grypie. Rola personelu medycznego w zakresie propagowania skuteczności i bezpieczeństwa szczepień wydaje się być nieoceniona. Za szczególną misję należy przyjąć uświadamianie osób z grup ryzyka ciężkich powikłań grypy oraz ich bliskich (czytaj również: Grypa rozprzestrzenia się łatwo. Szczepionka może uratować życie…).
Jak rozmawiać z osobami z grup wysokiego ryzyka?
Do osób z grup dużego ryzyka powikłań grypy zaliczamy:
- wszystkie dzieci w wieku od 6 miesięcy do ukończenia 4 lat;
- wszystkie osoby w wieku ≥ 50 lat;
- osoby chore na choroby przewlekłe, np. astmę, cukrzycę czy choroby sercowo-naczyniowe – z wyjątkiem nadciśnienia tętniczego;
- osoby z upośledzeniem odporności (z powodu leczenia immunosupresyjnego lub zakażenia HIV);
- kobiety, które są lub będą w ciąży w czasie sezonu epidemicznego grypy;
- dzieci leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym – zachorowanie na grypę zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu Reya;
- pensjonariusze domów spokojnej starości oraz innych placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej.
Natomiast osobami z bliskiego kontaktu osób z grup ryzyka nazywamy:
- personel placówek ochrony zdrowia;
- osoby mieszkające wspólnie lub opiekujące się dziećmi poniżej 4. roku życia, osobami w wieku 50 lat i więcej lub osobami chorymi na schorzenia, warunkujące zwiększone ryzyko ciężkich powikłań grypowych.
Najlepsze efekty przynoszą rozmowy, które pozwalają zmienić poglądy pacjenta na kwestię szczepienia. A to możliwe jest wtedy, kiedy w swojej argumentacji używamy określeń odnoszących się bezpośrednio do jego motywacji. Daje to farmaceucie przestrzeń na wyrażenie empatii i zrozumienia, a jednocześnie uniknięcie różnicy zdań i nieporozumienia, co rodzi szansę na przełamanie oporu ze strony pacjenta. Prostą metodą wykorzystującą powyższe zalecenie jest metoda parafrazy i zadawania pytań.
Parafrazowanie i zadawanie pytań – dlaczego lepsze od innych?
Parafraza i zadawanie pytań to techniki komunikacji, dzięki którym można przekonać pacjentów do uzmysłowienia sobie znaczenia zapobiegania chorobom w celu uniknięcia dodatkowych powikłań. To sposób zalecany przez Eliasa Portera – wybitnego amerykańskiego psychologa. Uważał on, że połączenie obu technik ułatwia prowadzenie otwartego dialogu z pacjentem poprzez gwarancję okazania mu szacunku i wysłuchania jego punktu widzenia. Inne rozwiązania, np. zachęcanie i doradzanie, interpretowanie wprost czy osądzanie są mniej efektywne. Zachęcanie i doradzanie może łączyć się z poczuciem nierównoważnych pozycji. Tworzy ono relację typu rodzic-dziecko, co blokuje pacjenta przed wyrażaniem swojego zdania. Z kolei metoda interpretowania wprost zamyka dialog, ponieważ pacjent czuje, że jego argumenty nie zostały właściwie zrozumiane. Osądzanie zaś jest równoznaczne z rozliczeniem, jeśli nasz osąd okaże się negatywny. Dwie ostatnie techniki nie są rekomendowane i trzeba ich w jak największym stopniu unikać.
Za pomocą parafrazowania wypowiedzi pacjenta dajemy mu odczuć, że zrozumieliśmy jego komunikat. Takie podejście zapewnia dokładne podsumowanie tego, co powiedział i umożliwia weryfikację myśli i intencji pacjenta. Zarazem w ten sposób nie wyrażamy swojej oceny – ani akceptacji, ani krytyki. Wyróżniamy parafrazę interpretacyjną (rozwinięcie argumentacji) oraz parafrazę dramatyczną (zaostrzenie argumentacji). Z perspektywy psychologii jeśli człowiek rozpoznaje siebie w procesie parafrazowania jego słów, uznaje to, co mówimy, a poprzez przeświadczenie o byciu zrozumianym zaczyna ponownie zastanawiać się nad swoim stanowiskiem związanym z odmową. Jeżeli jednak nie widzi on siebie w parafrazie, to utwierdza się w swoim przekonaniu, przedstawia bardziej szczegółowe wyjaśnienie swojej odmowy i, niestety, podtrzymuje swoje stanowisko.
Po dokonaniu parafrazy warto kontynuować rozmowę, zadając 2-3 pytania otwarte. To wiąże się najczęściej z możliwością wyartykułowania swoich poglądów przez pacjenta (w tym swojej niechęci), poruszenia kwestii, których nie do końca rozumie i zadania dodatkowych pytań. Formułowanie pytań otwartych bazuje na zastosowaniu 7 słów, ułatwiających dalszy dialog.
Słowa wykorzystywane w pytaniach otwartych to:
- kto
- które/jakie
- gdzie
- co
- kiedy
- ile
- jak.
Pytania, które zadaje farmaceuta, mogą dotyczyć:
- zdrowia – np. “Jakie ryzyko jest Pan gotowy podjąć?”;
- pracy – np. “Kiedy musi Pan wrócić do pracy?”;
- rodziny – np. “W jakiej imprezie rodzinnej chciałby Pan uczestniczyć tej zimy?”;
- hobby – np. “Jakie sposoby spędzania wolnego czasu lubi Pan najbardziej?”.
W trakcie próby przekonania kogoś do jakiegoś działania unikamy używania słowa “dlaczego”.
Kolejne artykuły, które zostaną opublikowane już niebawem, przedstawią konkretne przypadki pacjentów z grup ryzyka, stosujących różnorodną argumentację, sprzeciwiającą się szczepieniom przeciw grypie. Wśród nich znajdą się pacjenci tacy jak: kobieta w wieku około 50 lat cierpiąca na astmę, student cierpiący na cukrzycę, ponad siedemdziesięcioletni mężczyzna mający problemy sercowo-naczyniowe czy młoda kobieta w ciąży. Podane zostaną przykłady rozmów, które mogą zostać poprowadzone przez farmaceutów zza pierwszego stołu. Już dziś serdecznie zapraszam do ich lektury.
Więcej informacji znajdziesz na stronie: https://mgr.farm/szczepienia-przeciw-grypie-wspieramy-zmiany/
Źródło:
Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy, Jak skutecznie rekomendować szczepienia przeciw grypie pacjentom z grup ryzyka? Poradnik dla lekarzy i personelu medycznego (wyd. II), Instytut Oświaty Zdrowotnej Fundacja Haliny Osińskiej, Warszawa 2014.