Farmakoterapia infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych opiera się przede wszystkim na niwelowaniu uciążliwych objawów. Samoograniczający się charakter choroby sprawia, że działanie przyczynowe, czyli przeciwwirusowe nie jest wymagane. W związku z tym w aptekach spotykamy się głównie z preparatami o działaniu objawowym. Jedną z substancji, która wchodzi w ich skład, jest aspiryna, czyli kwas acetylosalicylowy.
INFEKCJA WIRUSOWA W TEORII
Przeziębienie wywoływane jest przez wirusy oraz należy do częstych i co ważne – uciążliwych chorób [1,2]. Rozwijająca się infekcja prowadzi do wystąpienia nieprzyjemnych objawów, wśród których najczęściej pojawiają się:
- stan podgorączkowy i gorączka,
- katar i uczucie zatkanego nosa,
- ból gardła,
- czasami również kaszel [1,2,3].
Wśród wymienionych dolegliwości największy kłopot sprawiają pacjentom zwykle: stan podgorączkowy i katar. Blokada nosa, będąca efektem przekrwienia śluzówki nosa to jeden z najbardziej dokuczających pacjentom objawów [2]. Wszystko to wynika pośrednio z kontaktu z patogenem, a bezpośrednio jest efektem rozwijającego się w obrębie nosa i gardła stanu zapalnego [2].
STAN ZAPALNY – WAŻNY PUNKT UCHWYTU POTENCJALNEJ TERAPII
Konsekwencją wniknięcia do komórek cząsteczek wirusa jest rozwijający się w obrębie nosogardzieli miejscowy stan zapalny. Następstwem tego jest m.in. rozszerzenie naczyń, obrzęk błony śluzowej i wzmożona sekrecja [1]. Reakcja zapalna organizmu ma na celu postawienie mechanizmów obronnych w stan maksymalnej gotowości. Często jednak nadmiernie rozwinięty stan zapalny jest powodem zbyt dużego nasilenia objawów. Podanie leku ograniczającego zapalenie może zatem efektywnie ograniczyć i spowolnić rozwój dalszych objawów [2].
ASPIRYNA – JAKIE KORZYŚCI DAJE JEJ ZASTOSOWANIE W TERAPII?
W kontekście niwelowania objawów infekcji wirusowych kwas acetylosalicylowy wydaje się dużo lepszym rozwiązaniem niż chociażby stosowany też przez pacjentów paracetamol. ASA wyróżnia się na tle paracetamolu dodatkową komponentą przeciwzapalną [1,4]. Ma to duże znaczenie w kontekście niwelowania uciążliwych objawów, które bezpośrednio związane są z rozwijającym się w obrębie śluzówki nosa i gardła stanem zapalnym.
Pomimo niektórych obaw kwas acetylosalicylowy wykazuje bardzo zbliżony poziom bezpieczeństwa i tolerancji co paracetamol [5]. Co więcej – NLPZ-y w badaniach wykazują się co najmniej tożsamą, a nawet lepszą skutecznością w redukcji bólu o podłożu zapalnym niż wspomniany paracetamol [6]. A zatem dodatkowy efekt terapeutyczny w postaci redukcji stanu zapalnego jest bezsprzecznie zaletą i przewagą ASA nad paracetamolem.
Kolejną kwestią przemawiającą na korzyść ASA jest ryzyko przedawkowania paracetamolu w obliczu jego powszechnej dostępności w preparatach farmakologicznych [1,6]. Są też pacjenci, którzy mogą być narażeni na zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych po paracetamolu już przy dawkach terapeutycznych. Należą do nich chorzy o niskiej masie ciała, a także ci z grup ryzyka w kontekście uszkodzeń wątroby (osoby starsze, przyjmujące leki indukujące enzymy wątrobowe) [7]. Paracetamol jest zatem często błędnie uznawany za bezwzględnie bezpieczny.
ASA jako jedyny lek z grupy NLPZ nie wpływa na ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych [4].
KATAR I NIEDROŻNOŚĆ NOSA – CO MOŻE PRZYNIEŚĆ PACJENTOWI ULGĘ?
Powszechnie stosowane miejscowe leki obkurczające dość często prowadzą do nadmiernego wysuszenia śluzówki nosa. Alternatywą dla nich jest zastosowanie substancji zmniejszającej przekrwienie nosa w postaci doustnej. Wśród dostępnych na rynku związków najczęściej jest to pseudoefedryna i fenylefryna.
Chlorowodorek pseudoefedryny posiada udowodnione działanie zmniejszające obrzęk nosa i poprawiające wentylację [3,8]. Substancja ta jako agonista receptorów adrenergicznych stymuluje skurcz naczyń błony śluzowej nosa, prowadząc do ich zwężenia i odblokowania tego organu [8]. Dostępna literatura podkreśla dużą skuteczność pseudoefedryny w poprawie komfortu oddychania, przy jednoczesnym (równym placebo) poziomie bezpieczeństwa [8,9]. Pożądany efekt pojawia się już po jednej dawce pseudoefedryny [10].
Badania prowadzone nad skutecznością pseudoefedryny pokazują, że skutecznie znosi objawy nosowe, m.in. wodnisty wyciek z nosa. Dodatek substancji z grupy NLPZ dodatkowo zwiększał efektywność takiej terapii [8,11].
Obawy dotyczące stosowania pseudoefedryny są na ogół wyolbrzymione. Jednymi z głównych przeciwwskazań do jej stosowania są: ciężkie nadciśnienie i niestabilna choroba niedokrwienna serca [1]. Poziom bezpieczeństwa jest natomiast zbliżony do innych leków podobnie działających. Z tą jednak różnicą, że chociażby w kontekście fenylefryny dysponujemy znacznie mniejszą liczbą badań nt. jej skuteczności [2]. Niektóre źródła literaturowe mówią nawet, że może ona nie być tak skuteczna jak pseudoefedryna, stąd konieczne są dalsze badania jej wpływu na organizm.
KWAS ACETYLOSALICYLOWY I PSEUDOEFEDRYNA – SKUTECZNE ROZWIĄZANIE NA OBJAWY PRZEZIĘBIENIA
Reasumując – popularna aspiryna to skuteczny lek przeciwzapalny, przeciwbólowy i przeciwgorączkowy, który działa na szerokie spektrum objawów. Pseudoefedryna zaś z dobrym skutkiem znosi uczucie blokady nosa, poprawiając tym samym jakość życia chorego. Stosowane jednocześnie wykazują potwierdzoną badaniami wyższą efektywność niż przyjmowane w monoterapii [11]. Reprezentują też względnie wysoki poziom bezpieczeństwa, co nie zmienia faktu, że jak każdy lek powinny być przyjmowane z zachowaniem ostrożności w przypadku niektórych grup pacjentów.
Literatura:
- Substancje lecznicze stosowane w przeziębieniu, Michał Mańka, Lek w Polsce, Vol 24, Nr 07-08’14 (279)
- Nasal decongestants in monotherapy for the common cold (Review), Deckx L., De Sutter AIM, Guo L, Mir NA, van Driel ML, Cochrane Database of SYstematic Reviews 2016, Issue 10, Art. No: CD009612
- Treatment of the common cold in children and adults, Julia Fashner, Kevin Ericson, Sarah Werner, Am Fam Physician, 2012;86(2): 153-159
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne – fakty, mity i kontrowersje dotyczące ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego, Małgorzata Zaremba, Anna Staniszewska, Maciej Niewada, Choroby Serca i Naczyń 2012, tom 9, nr 3, 119-136
- Aspirin compared with acetaminophen in the treatment of fever and other symptoms of upper respiratory tract infection in adults: a multicenter, randomized, double-blind, double-dummy, placebo-controlled, paralel-group, single-dose, 6-hour dose-ranging study, Claus Bachert, Alexander G. Chuchalin, Reinhard Eisebitt, Vasiliy Z. Netauzhenko, Michael Voelker, Clinical Therapeutics, Volume 27, Number 7, 2005
- Guidance on the management of pain in older people, Age and Ageing 2013; 42: 1-57
- What dose of paracetamol for older people?, DTB, Vol 56, No 6, June 2018
- Benefits, limits and danger of ephedrine and pseudoephedrine as nasal decongestants, O. Laccourreye, A. Werner, J-P. Giroud, V. Couloigner, P. Bonfils, E. Bondon-Guitton, European Annals of Otorhinolaryngology, Head and Neck diseases 132 (2015): 31-34
- A multicenter, randomized, placebo-controlled study of pseudoephedrine for the temporary relief of nasal congestion in children with the common cold, Cathy K. Gelotte, Helmut H. Albrecht, Jennifer Hynson, Valerie Gallagher, The Journal of Clinical Pharmacology 2019, 59(12): 1573-1583
- Efficacy and safety of single and multiple doses of pseudoephedrine in the treatment of nasal congestion associated with common cold, Ronald Eccles, Martez S.M. Jawad, Suhair S.M. Jawad, M. Phil, James T. Angello, Howard M. Druce, American Journal of Rhinology, 19, 25-31, 2005
- Evaluation of an alpha agonist alone and in combination with a nonsteroidal antiinflammatory agent in the treatment of experimental rhinovirus colds, Steven J. Sperber, James V. Sorrentino, Donald K. Riker, Frederick G. Hayden, Bull NY Acad Med., 1989 Jan; 65(1): 145-160