Grzybica wywoływana jest przez dermatofity, czyli grzyby wykazujące wysokie powinowactwo do struktur posiadających duże ilości keratyn. Należy tu wymienić naskórek, paznokcie oraz włosy. Obraz kliniczny dermatoz jest zróżnicowany. Nie zależy tylko i wyłącznie od rodzaju grzyba będącego czynnikiem chorobotwórczym, ale i od odporności immunologicznej chorego. U jednych pacjentów infekcja danym dermatofitem może przybierać obraz ograniczonych zmian na naskórku, a u innych głębokich infekcji podskórnych [1,2].
Leczenie grzybic jest procesem długotrwałym i trudnym. Z tego względu wybór właściwego preparatu leczniczego nie jest łatwym zadaniem. Decydując się na dany lek, należy wziąć pod uwagę rodzaj zakażającego grzyba, stan kliniczny pacjenta, a także lokalizację infekcji. Należy także pamiętać, że zakażenia grzybicze są umiejscowione najczęściej w miejscach mało unaczynionych. Z tego względu leki przeciwgrzybicze stosowane doustnie, trudno do nich przenikają [2]. Dlatego należy zawsze w pierwszej kolejności rozważyć zastosowanie miejscowych leków przeciwgrzybiczych. Powinny one charakteryzować się szerokim spektrum działania leczniczego i oprócz efektu przeciwgrzybiczego wykazywać także efekt przeciwbakteryjny oraz zdolność do niwelowania rozwijającego się stanu zapalnego. Jedną z takich substancji leczniczych jest występująca w preparatach pod różnymi postaciami cyklopiroksolamina [3].
RÓŻNE POSTACIE GRZYBICY
Najczęstszą postacią zakażeń grzybiczych jest grzybica skóry gładkiej. Stanowi ona ponad połowę wszystkich infekcji wywoływanych przez dermatofity. Jej lokalizacja obejmuje głównie kończyny [4]. Grzybica skóry gładkiej jest najczęściej wynikiem infekcji przez dermatofity z rodzaju Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum [2].
Inną częstą postacią infekcji grzybiczych jest grzybica stóp, która występuje w kilku odmianach, m.in. jako międzypalcowa, potnicowa, złuszczająca się, krostkowa i wrzodziejąca. Dermatofitami, które ją wywołują są najczęściej grzyby z rodzaju Trychophyton, a rzadziej Epidermophyton. Terapia grzybicy stóp, jeśli nie przebiega wraz z grzybicą paznokci, polega na stosowaniu miejscowych leków przeciwgrzybiczych [2].
Natomiast grzybicę paznokci wywołują najczęściej następujące gatunki dermatofitów: Trychophyton rubrum oraz Trychophyton mentagrophytes. Ich charakterystyczną cechą jest wykazywanie działania enzymatycznego, co prowadzi do silnego rogowacenia łożysk podpaznokciowych. Dermatofity te mają także duże zdolności adaptacyjne do środowiska, w którym bytują. Przez to ich zwalczanie jest niezwykle trudnym i długotrwałym procesem [2,5].
Za grzybicę skóry owłosionej odpowiadają natomiast najczęściej grzyby z rodzaju Microsporum. Rzadziej jej przyczyną jest grzyb gatunku Trychophyton mentagrophytes. Zakażeniu skóry owłosionej sprzyja przerwanie ciągłości naskórka przy jednoczesnym obniżeniu odporności [6].
OBRAZ KLINICZNY GRZYBIC
Obraz kliniczny grzybic jest zróżnicowany, jednak ich charakterystycznym elementem są wszelkie zmiany na skórze przebiegające ze zintensyfikowanym złuszczaniem naskórka. Często towarzyszy temu stan zapalny i wysiew różnego rodzaju grudek oraz pęcherzyków. W przypadku grzybicy skóry owłosionej tym symptomom towarzyszą także ogniska wyłysienia [2]. Grzybica paznokci objawia się natomiast zmianami w zabarwieniu i ukształtowaniu powierzchni paznokci. Dodatkowo płytka paznokciowa stopniowo się wykrusza. Co więcej, pod paznokciem następuje nadmierne rogowacenie, któremu często towarzyszy stan zapalny [2,6].
LECZENIE GRZYBIC
Grzybica ze względu na to, że jest schorzeniem przewlekłym, a jej przebieg charakteryzuje się okresami remisji i nawrotów, wymaga zastosowania leku przeciwgrzybiczego o szerokim spektrum działania. Taką substancją leczniczą jest bez wątpienia cyklopiroksolamina. Efektem jej działania powinno być nie tylko zredukowanie nasilenia objawów choroby, ale i zapobieganie ich ponownemu wystąpieniu [3].
Cyklopiroksolamina wykazuje szerokie spektrum działania przeciwgrzybiczego. Wykazuje działanie grzybobójcze i grzybostatyczne wobec takich dermatofitów jak m.in. Trychophyton rubrum, Trychophyton mentagrophytes, Epidermophyton floccosum Microsporum canis, a także wobec drożdżaków Candida albicans [3,7]. Mechanizm działania tej substancji leczniczej nie został dotychczas w pełni poznany. Przypuszcza się, że polega on na hamowaniu transportu niezbędnych substancji odżywczych do komórek grzyba oraz na zaburzeniu syntezy DNA, RNA i białek, zwłaszcza w fazie wzrostowej grzyba. Stosowanie cyklopiroksolaminy w dużych stężeniach wpływa także na zaburzenie przepuszczalności błony komórkowej, równowagi osmotycznej oraz procesu oddychania komórkowego [7].
Ponadto cyklopiroksolamina ma zdolność do hamowania szlaków oksygenaz, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwzapalne, które jest porównywalne z działaniem hydrokortyzonu w stężeniu 1% [3,8]. Jest to bardzo ważne, gdyż zakażenia grzybicze prawie zawsze przebiegają wraz z toczącym się stanem zapalnym. Cyklopiroksolamina wykazuje dodatkowo szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, zarówno wobec bakterii Gram (+), jak i Gram (-) [6]. Ta ostatnia właściwość wyróżnia ją od innych popularnych leków przeciwgrzybiczych stosowanych miejscowo, takich jak m.in. terbinafina [8].
Preparaty zawierające w składzie cyklopiroksolaminę charakteryzują się wysokim profilem bezpieczeństwa. Nawet stosowane przez długi okres nie wywołują fototoksyczności, a ewentualne po ich zastosowaniu podrażnienia, pieczenie, czy świąd pojawiają się bardzo rzadko [7].
Przykładem preparatów zawierających w składzie cyklopiroksolaminę jest linia produktów Hascofungin. Występują one w postaci płynu do stosowania na skórę (zawiera cyklopiroksolaminę w stężeniu 10 mg/ml) oraz w postaci kremu (1 g/ 100 g).
Bibliografia:
- Gnat S, Łagowski D, Nowakiewicz A, Dyląg M. Nowe syntetyczne i naturalne antymykotyki w kontekście terapii dermatomykoz. Postępy mikrobiologii 2020; 59 (1): 63-74.
- Maleszka R, Adamski Z, Szepietowski J, Baran E. Leczenie powierzchownych zakażeń grzybiczych- rekomendacje ekspertów Sekcji Mikologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przegląd Dermatologiczny 2015; 4: 305-315.
- Buczek A, Wcisło-Dziadecka D, Sierant K, Brzezińska- Wcisło L. Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry. Post N Med 2018; XXXI (1A): 49-54.
- Sikorska M, Nowicki R, Grzybica skóry gładkiej leczona jako alergia kontaktowa. Alergologia Polska 2017; 4: 126-130.
- Gradowicz B, Grzybica Paznokci. Czynniki ryzyka, profilaktyka, metody leczenia i pielęgnacji. Kosmetologia Estetyczna 2019; 5: 599-602.
- Bednarek M, Musiał C. Najczęstsze problemy pacjenta trychologicznego- choroby skóry głowy. Kosmetologia Estetyczna 2019; 3: 393-396.
- Karta Charakterystyki Produktu Leczniczego Hascofungin 10 mg/ml, płyn do stosowania na skórę.
- Materiały informacyjne Hascofungin Forte
HASCOFUNGIN, 1g/100g, krem. Skład: 100 g kremu zawiera 1 g cyklopiroksu z olaminą (Ciclopirox olaminum). Postać farmaceutyczna: krem. HASCOFUNGIN, 10 mg/ml, płyn do stosowania na skórę. Skład: 1 ml płynu do stosowania na skórę zawiera 10 mg cyklopiroksu z olaminą (Ciclopirox olaminum). Postać farmaceutyczna: płyn do stosowania na skórę. Wskazania do stosowania: Leczenie miejscowe wszystkich postaci grzybicy skóry: kandydozy skórnej wywołanej przez Candida albicans; grzybicy ciała, podudzi, pachwin, stóp, wywołanej przez dermatofity Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes, Epidermophyton floccosum i Microsporum canis; łupieżu pstrego (Pityriasis versicolor), wywołanego przez Pityrosporum orbiculare (Malassezia furfur). Dawkowanie i sposób podania: Produkt nanosić na zmienione chorobowo miejsca na skórze i wokół nich 2 razy na dobę (rano i wieczorem). Leczenie należy prowadzić do ustąpienia zmian chorobowych, zwykle od 2 do 4 tygodni. Jeśli zmiany nie ustąpią, po 4 tygodniach leczenia należy zweryfikować diagnozę. Przeciwwskazania: Nie stosować produktu leczniczego: w nadwrażliwości na cyklopiroks z olaminą lub na którąkolwiek substancję pomocniczą; na rany. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: W przypadku wystąpienia objawów nadwrażliwości należy przerwać leczenie. Unikać kontaktu z oczami i błonami śluzowymi. Nie stosować w okolicy oczu. Działania niepożądane: Rzadko mogą wystąpić: miejscowe reakcje nadwrażliwości, podrażnienie, pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk lub świąd. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: KREM: pozwolenie nr 8999. PŁYN DO STOSOWNIA NA SKÓRĘ: pozwolenie nr 10277. Kategoria dostępności: produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.
HASCOFUNGIN, 10 mg/ml, płyn do stosowania na skórę. Skład: 1 ml płynu do stosowania na skórę zawiera 10 mg cyklopiroksu z olaminą (Ciclopirox olaminum). Postać farmaceutyczna: płyn do stosowania na skórę. Wskazania do stosowania: Leczenie miejscowe wszystkich postaci grzybicy skóry: kandydozy skórnej wywołanej przez Candida albicans; grzybicy ciała, podudzi, pachwin, stóp, wywołanej przez dermatofity Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes, Epidermophyton floccosum i Microsporum canis; łupieżu pstrego (Pityriasis versicolor), wywołanego przez Pityrosporum orbiculare (Malassezia furfur). Dawkowanie i sposób podania: Produkt nanosić na zmienione chorobowo miejsca na skórze i wokół nich 2 razy na dobę (rano i wieczorem). Leczenie należy prowadzić do ustąpienia zmian chorobowych, zwykle od 2 do 4 tygodni. Jeśli zmiany nie ustąpią, po 4 tygodniach leczenia należy zweryfikować diagnozę. Przeciwwskazania: Nie stosować produktu leczniczego: w nadwrażliwości na cyklopiroks z olaminą lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: W przypadku wystąpienia objawów nadwrażliwości należy przerwać leczenie. Unikać kontaktu z oczami i błonami śluzowymi. Nie stosować w okolicy oczu. Działania niepożądane: Rzadko mogą wystąpić: podrażnienie, pieczenie, zaczerwienienie lub świąd. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: pozwolenie nr 10277. Kategoria dostępności: produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.