Odporność możemy pokrótce zdefiniować jako zdolność organizmu do przeciwstawiania się szkodliwym czynnikom zewnętrznym. Obecna sytuacja na świecie wywołała wśród pacjentów zauważalny wzrost zainteresowania sposobami wzmocnienia bariery immunologicznej, jak również preparatami wspomagającymi naturalne mechanizmy obronne organizmu. Liczne badania w tej kwestii potwierdzają wysoką skuteczność cynku oraz selenu, które stanowią powszechny składnik wielu produktów nakierowanych na zwiększenie odporności. Istotnym zagadnieniem jest również kondycja mikrobioty jelitowej, a zatem dobór odpowiedniego probiotyku. Jaki preparat wybrać?
Od czego zależy odporność organizmu?
Z uwagi na złożoność mechanizmów odpornościowych, prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego człowieka zależy od wielu aspektów. Istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, płeć, wiek, a także szczepienia, równowaga hormonalna, przebyte choroby oraz zastosowane metody leczenia.
Do innej grupy czynników wywierających wpływ na stan układu odpornościowego człowieka należą te, które podlegają modyfikacji:
- odpowiednia dieta – istotną kwestię stanowi dobrze zbilansowany jadłospis, ponieważ zarówno niedobór niektórych składników odżywczych jak i nadmierna ich podaż może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego.
- stres i zmęczenie – łagodny stres wywiera działanie stymulujące wobec mechanizmów obronnych natomiast silny i długotrwały przyczynia się do zmniejszenia czynności immunologicznych.
- aktywność fizyczna – umiarkowany wysiłek wspomaga pracę układu odpornościowego.
- sen – niedobór wpływa niekorzystnie na mechanizmy obronne organizmu.
- nałogi (palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu) – obniżają odporność. (1)
Mikrobiota jelitowa a prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Mikrobiota jelitowa stanowi zespół mikroorganizmów człowieka, który należy rozpatrywać jako niezmiernie istotny organ ciała. Mikroorganizmy przewodu pokarmowego spełniają szereg korzystnych funkcji i wywierają wpływ na zachowanie homeostazy całego organizmu. Zaburzenia w składzie i ilości mikrobioty jelitowej mogą stanowić przyczynę licznych jednostek chorobowych, w tym nieprawidłowości dotyczących procesów immunologicznych.
Jelito wraz z zasiedlającymi je mikroorganizmami jest organem o bardzo dużej powierzchni naszego ciała, który ma styczność ze środowiskiem zewnętrznym, zatem ważną kwestią było wykształcenie mechanizmów obronnych działających na zasadzie selektywnego filtra. W stanie zdrowia odpowiadają one za przenikanie do krążenia jedynie istotnych składników odżywczych, a zatrzymanie tych niepożądanych.
Co wpływa na zaburzenie mikrobioty jelitowej?
Na stan nieprawidłowości ilości i stanu mikrobioty jelitowej wpływają następujące czynniki:
- stres psychiczny i fizyczny,
- nieprawidłowa dieta – zbyt mało błonnika, nadmierna ilość konserwantów dodawana do pożywienia,
- antybiotykoterapia,
- nadużywanie alkoholu,
- zanieczyszczenie środowiska.
W jaki sposób mikrobiota jelitowa wzmaga odporność?
Mikroorganizmy zasiedlające przewód pokarmowy wpływają stymulująco na układ immunologiczny na drodze następujących mechanizmów:
- wpływ na dojrzewanie i różnicowanie limfocytów,
- zwiększanie aktywności makrofagów,
- wytwarzanie kwasu mlekowego – skutkuje to obniżeniem pH, a tym samym zapobiega rozwojowi patogenów,
- regulacja proporcji pomiędzy limfocytami Th1 i Th2,
- rywalizacja mikroorganizmów komensalnych z patogenami o receptory nabłonkowe w obrębie jelit, z czym wiąże się utrudnienie kolonizacji przez te ostatnie przewodu pokarmowego (2)
Rola cynku i selenu w układzie immunologicznym
Liczne badania potwierdzają znacznie wyróżniającą się na tle pozostałych makro- i mikroelementów wysoką skuteczność cynku i selenu w procesach odpornościowych. Odpowiedni poziom tych metali w organizmie warunkuje właściwe funkcjonowanie mechanizmów obronnych, a tym samym prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Cynk wykazuje modulacyjny wpływ na czynność układu immunologicznego. Niedobór tego metalu może prowadzić do upośledzenia odporności.
Poza wysoką aktywnością immunostymulującą cynku przypisuje się mu wiele innych istotnych właściwości:
- wpływ na prawidłową syntezę białka,
- utrzymanie właściwej równowagi kwasowo zasadowej,
- wspomaganie prawidłowego utrzymania metabolizmu witaminy A, węglowodanów oraz mikroskładników odżywczych,
- ochrona komórek przed stresem oksydacyjnym,
- utrzymanie właściwego metabolizmu kwasów tłuszczowych (3) (4).
Cynk jest mikroelementem, na który dobowe zapotrzebowanie oscyluje u człowieka w zależności od wieku: u niemowląt- granicach: 3-5mg/d, u dzieci- 10mg/d i u dorosłych 10-15mg/dobę. Jego źródło w diecie stanowią jaja, mięso, nasiona słonecznika i dyni, czosnek, cebula, otręby pszenne, a także ryby i ostrygi. (3) (4)
Selen odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mechanizmów obronnych organizmu, a jego niedobór skutkuje zaburzeniami ilościowymi i czynnościowymi różnych populacji limfocytów oraz innych komórek układu immunologicznego.
Aktywność tego mikroelementu w układzie odpornościowym opiera się na:
- wpływie na efektorowe funkcje leukocytów, a zatem przyleganie, migrację, fagocytozę oraz wydzielanie cytokin,
- silnych właściwościach antyoksydacyjnych,
- modulowaniu odpowiedzi immunologicznej poprzez wspomaganie kontroli stężenia nadtlenku wodoru w miejscu stanu zapalnego, obniżanie stężenia leukotrienów oraz stymulowanie odporności komórkowej.
Zalecane dobowe spożycie selenu to 55-70 μg, przy czym bardzo rzadko występuje ryzyko niedoboru przy racjonalnie skomponowanym jadłospisie. Źródło selenu w diecie stanowią: zboża, mięso i owoce morza, orzechy (najbogatsze w ten mikroelement są orzechy brazylijskie). (5) (6)
W wyborze właściwego preparatu wspomagającego odporność warto zatem kierować się odpowiednio skomponowanym składem produktu. Niewątpliwie zawartość substancji o udowodnionej aktywności, wykazujących przy tym wielokierunkowe działanie stanowi kluczowy parametr na drodze do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego.
mgr farm. Ilona Gołąbek- Karaś
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Piśmiennictwo
- Czynność układu odpornościowego u dorosłych – jak ją wzmacniać? Jastrzębska I. Medycyna i pasje (online)
- Jelito jako najważniejszy organ immunologiczny człowieka. Znaczenie bariery jelitowej. Gałęcka M., i inni.
- Importance of zinc for the human body in the aspect of zinc supplementation. Mońka I. i Wiechuła D. (online) 2017; 71: 314–325.
- Gapys B., Raszeja-Specht A. i Bielarczyk H. Role of zinc in physiological and pathological processes of the body. Journal of Laboratory Diagnostics. Diagn Lab 2014; 50(1): 45-52.
- Zagrodzki P. Selenium and the immune system. Postepy Hig Med Dosw. 2004; 58: 140-149.
- Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu. Golonko A. i Matejczyk M. (9)2018.
MAT-PL-2000931-1.0-09/2020