Czy wiesz, że Twój pacjent może być w grupie ryzyka wystąpienia niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD)?

Obecnie obserwuje się znaczący wzrost zachorowalności na NAFLD, co pośrednio wynika z dzisiaj przyjętego modelu życia.

Obecnie obserwuje się znaczący wzrost zachorowalności na tę przewlekłą chorobę, co pośrednio wynika z dzisiaj przyjętego modelu życia [1]. Jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że około 25% społeczeństwa dotknięte jest niealkoholowym stłuszczeniem wątroby – otrzymujemy model choroby cywilizacyjnej [2].

CZY ZDAJESZ SOBIE SPRAWĘ, ŻE NAFLD TO POWAŻNA JEDNOSTKA CHOROBOWA?

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby, choć jego przebieg ma charakter łagodny, to prowadzić może do rozwoju niezwykle niebezpiecznych schorzeń. Wystarczy, że zdasz sobie sprawę z tego, iż nieleczone i niekontrolowane NAFLD może ulec transformacji w marskość wątroby, a stąd już bliska droga do rozwoju raka pierwotnego tego narządu [2]. Brzmi poważnie?
Zanim dowiesz się, kto może być narażony na rozwój NAFLD, warto przyswoić sobie wiedzę, czym NAFLD w ogóle jest.

NAFLD to choroba wątroby, a dokładniej hepatocytów. Z komórkowego punktu widzenia objawia się nagromadzeniem się we wnętrzu komórek wątroby nadmiaru lipidów w postaci kropel tłuszczu [1, 3]. W warunkach normalnych tłuszcz stanowi od 3 do 5% masy wątroby – w przypadku niealkoholowego stłuszczenia lipidy stanowią co najmniej 5% jej masy [4]. Główną frakcją, która akumuluje się wewnątrz hepatocytów, są triglicerydy, ale spotkać można również estry cholesterolu itp. [4].

W jaki sposób dochodzi do rozwoju tej jednostki chorobowej? Nie ma jednej, ściśle określonej przyczyny, gdyż NAFLD ma wieloczynnikową etiopatogenezę [1]. Niemniej jednak za główny patomechanizm uznaje się insulinooporność, będącą wynikiem nadmiernego gromadzenia się tłuszczów m.in. w mięśniach i wątrobie [3]. W konsekwencji narastającej insulinooporności dochodzi w obrębie hepatocytów do:

  • nadmiernej glikogenolizy,
  • nadmiernej syntezy triglicerydów i cholesterolu,
  • nadmiernej glukoneogenezy,
  • spadku syntezy VLDL,
  • kumulacji triglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych w hepatocytach [3].

Powszechnie uważa się, że ciężkość stłuszczenia jest wprost proporcjonalna do stopnia insulinooporności [4]. Biorąc zatem po uwagę możliwy patomechanizm wśród czynników ryzyka rozwoju NAFLD, wymienia się:

  • otyłość,
  • cukrzycę typu 2.,
  • zespół metaboliczny,
  • płeć męską,
  • podeszły wiek [3, 4].

Nie należy jednak zapominać o potencjalnie niezwiązanych ze zjawiskiem insulinooporności i nadmiaru triglicerydów we krwi czynnikach. Są nimi chociażby niektóre leki (dilitiazem, glikokortykosetroidy, aspiryna, tetracykliny czy tamoxifen) [4, 5].

CZY WIESZ JAK OBJAWIA SIĘ NAFLD?

Schorzenia wątroby błędnie łączone są przez pacjentów tylko z bólem brzucha w okolicy prawego podżebrza. Częściej występujące klinicznie, choć również niejednoznaczne są: wzmożone męczenie się podczas wysiłku, osłabienie, utrata łaknienia. Czasem występują również zaparcia, a także rumień w obrębie dłoni [2, 3, 4]. Bardziej wiarygodne okazują się badania USG wątroby i pomiar aktywności enzymów wątrobowych. Jednak zdecydowanie najlepszym sposobem na zdiagnozowanie NAFLD jest badanie histopatologiczne wątroby [1, 3, 5].

Pamiętaj jednak – niealkoholowe stłuszczenie wątroby może przebiegać bezobjawowo [1]! To niezwykle ważna informacja patrząc z punktu widzenia relacji farmaceuta – pacjent. Wszak na drodze przeprowadzanego z pacjentem wywiadu to Ty możesz zwrócić mu uwagę na możliwy rozwój u niego tego właśnie schorzenia. Tym bardziej, że aż 87% Polaków nie wie, co kryje się za niealkoholowym stłuszczeniem wątroby i nie jest świadomych, co ta choroba oznacza dla ich zdrowia [6].

CZY WIESZ, KTÓRZY PACJENCI SĄ NAJBARDZIEJ NARAŻENI NA ROZWÓJ CHOROBY?

Powszechnie przyjęło się, że osobami najbardziej narażonymi na wystąpienie NAFLD są osoby otyłe (BMI > 30). Jest to prawdą, tym bardziej jeśli spojrzymy na dane statystyczne – 70–80% osób otyłych jest dotkniętych niealkoholowym stłuszczeniem wątroby [3].
Kolejną grupą osób z grupy ryzyka są cukrzycy – wśród tych z cukrzycą typu 2. odsetek dotkniętych tą chorobą wynosi blisko 70% [1, 5]. Jeśli kryterium przydziału do grupy ryzyka będzie wiek – statystycznie większe prawdopodobieństwo pojawienia się NAFLD jest w grupie wiekowej osób starszych [4].

Pamiętaj jednak, że wiek nie stanowi bezwzględnego kryterium, podobnie jak waga pacjenta. W niedawno przeprowadzonym badaniu we Włoszech niealkoholowe stłuszczenie wątroby zdiagnozowano u ponad 16% pacjentów z prawidłowym BMI poniżej 25 [7]. Z kolei amerykańskie badanie stało się kolejnym dowodem na to, że choroba ta nie ma jednoznacznej granicy wieku. Zgodnie z jego wynikami już blisko 8% nastolatków w wieku 12–18 lat i z prawidłowym BMI dotkniętych było NAFLD [7]. Niepokojące jest to, że inne badanie uwidoczniło szybki wzrost rozpowszechnienia NAFLD wraz z wiekiem – blisko 20% młodych ludzi w wieku 24 lat zostało w nim pozytywnie zakwalifikowanych do grupy osób chorych [8].

Z czego może wynikać coraz większy odsetek młodych, zdrowych i nieotyłych pacjentów dotkniętych stłuszczeniem? Badania pokazują, że ważną rolę w etiopatogenezie ma w ich przypadku spożywanie znacznych ilości napojów słodzonych. Ich składnikiem jest często fruktoza. A trzeba pamiętać, że stanowi ona substrat do syntezy tłuszczów [1, 7]. Dodatkowo ostatnie publikacje uwidaczniają rolę stresu w rozwoju patomechanizmu NAFLD [9].

TWOJA ROLA W TERAPII NAFLD WCALE NIE MUSI BYĆ OGRANICZONA

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby, choć wymieniane obecnie jako najczęstsza przewlekła choroba wątroby, nadal stanowi dla pacjentów wielką niewiadomą. Nawet ci dotknięci chorobami predysponującymi do wystąpienia NAFLD (jak cukrzyca czy nadciśnienie) nie zdają sobie sprawy z zagrożenia, jakim może u nich wystąpić [2]. Powszechna jest również opinia, że choroba wątroby zamanifestuje się bólem – tak uważa 39% badanych [6]. Znacznie mniej natomiast zdaje sobie sprawę z możliwości pojawienia się innych objawów, jak zmęczenie czy spadek masy ciała. Przerażające jest również, że 40% pacjentów nigdy nie badało swojej wątroby.

I w tym właśnie miejscu pojawia się właściwa rola, jaką możesz spełnić w ramach opieki farmaceutycznej. Należy uświadamiać pacjentów o możliwości wystąpienia u nich NAFLD, o jego konsekwencjach i o sposobach przeciwdziałania jego następstwom. Jedną z form farmakoterapii jest przyjmowanie fosfolipidów zawierających cholinę. Udowodniono, że spadek zawartości w diecie choliny prowadzi do spadku w organizmie stężenia VLDL. Następstwem tego może być rozwój stłuszczenia wątroby [4]. Terapia fosfolipidami uzupełnia niedobór choliny, a hepatoprotekcyjny charakter fosfolipidów chroni komórki wątroby stabilizując ich błony komórkowe i zmniejszając stres oksydacyjny [4, 10].

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

mgr farm. Mateusz Jabłoński

Literatura:

  1. Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, Paulina Gulbicka, Alina Kanikowska, Martyna Marciniak, Marian Grzymisławski, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018, tom 9, nr 4, 168–174.
  2. Marek Hartleb: Stłuszczenie wątroby występuje u 20–25% Polaków, 2018, https://www.termedia.pl/nafld/Prof-Marek-Hartleb-Stluszczenie-watroby-wystepuje-u-20-25-proc-Polakow,31922.html.
  3. Rola adipokin i insulinooporności w patogenezie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, Bartłomiej Orlik, Gabriela Handzlik, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Postepy Hig Med. Dosw (online), 2010; 64: 212–219.
  4. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – etiopatogeneza, epidemiologia, leczenie, Angelika Kargulewicz, Hanna Stankowiak-Kulpa, Marian Grzymisławski, Nowiny Lekarskie 2010, 79, 5, 410–418.
  5. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby a otyłość, Andrzej Habior, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVI, nr 5B, 2013.
  6. Raport z badania realizowanego przez Ipsos: „Polacy a niealkoholowe stłuszczenie wątroby”, 2019, https://www.ipsos.com/pl-pl/polacy-niealkoholowe-stluszczenie-watroby.
  7. Hepatologia – Rocznik Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego, pod redakcją Ewy Janczewskiej, tom 19, 2019.
  8. Experts warn of fatty liver disease “epidemic” in young people, 2019, https://www.theguardian.com/society/2019/apr/12/experts-warn-of-fatty-liver-disease-epidemic-in-young-people.
  9. Perceived stress and non-alcoholic fatty liver disease in apparently healthy men and women, Danbee Kang, Di Zhao, Seungho Ryu, Eliseo Guallar, Juhee Cho, Mariana LAzo, Hocheol Shin, Yoosoo Chang, Eunju Sung, Scientific Reports, 10(1):38, 2020.
  10. Charakterystyka Produktu Leczniczego Essentiale Forte {ChPL 02/2019}.