Bóle brzucha mogą objawiać się w postaci bólów somatycznych, które są dobrze zlokalizowane, wynikają z podrażnienia otrzewnej i wymagają dodatkowej diagnostyki. Dużo częściej mają one jednak charakter bólów trzewnych, które są rozległe i obejmują różne części brzucha. Mogą one być wynikiem przebiegu chorób czynnościowych, takich jak dyspepsja czy zespół jelita drażliwego, lecz w większości przypadków ich etiologia jest nieznana.
Rozpoznanie przyczyny bólów brzuch = bezpieczna i skuteczna farmakoterapia
Bezpieczeństwo i skuteczność terapii bólu brzucha w dużej mierze zależy od rozpoznania jego przyczyny. Określa się ją na podstawie zebranego od pacjenta wywiadu i ewentualnego badania fizykalnego. Wywiad ten powinien obejmować określenie:
- natężenia i lokalizacji bólu brzucha;
- zależności występowania bólu brzucha od spożytego posiłku;
- promieniowania bólu do innych okolic, np. do pachwin w przypadku kolki nerkowej;
- sezonowości bólu, która jest charakterystyczna dla np. choroby wrzodowej;
Informacje zebrane podczas przeprowadzonego wywiadu z pacjentem powinny pozwolić na wykluczenie:
- podrażnienia otrzewnej;
- obecności zmian guzowatych w jamie brzusznej;
Ponadto zebrane podczas wywiadu informacje muszą umożliwić rozpoznanie, tzw. objawów alarmowych. Pacjenci, u których tego typu symptomy się pojawiają, koniecznie muszą zostać poddani dalszej diagnostyce, aby wykluczyć występowanie poważnych chorób organicznych. Do objawów alarmowych w przypadku współwystępowania bólów brzucha zaliczymy:
- niezamierzoną utratę masy ciała;
- krew w stolcu;
- wymioty;
- długotrwałą biegunkę;
- podwyższoną temperaturę ciała;
- dysfagię;
- bladość powiek, mogąca świadczyć o niedokrwistości;
- nietolerancję glutenu;
- występowanie w rodzinie chorób układu pokarmowego, w tym nowotworów;
- wiek powyżej 50 r.ż.;
Czynnościowe skurczowe bóle brzucha – najczęściej występujące objawy bólowe w obrębie jamy brzusznej
Wśród pacjentów zgłaszających występowanie bólów brzucha najwięcej z nich wskazuje na pojawienie się łagodnych lub średnich napadowych bólów skurczowych obejmujących jakąkolwiek część jamy brzusznej. Trwają one od kilku sekund do minut i przebiegają bez obecności objawów alarmowych oraz bez jakiegokolwiek związku ze spożytym pokarmem, lub problemami z defekacją. Przyczyny tego typu bólów brzucha nie zawsze są znane i często mają wymiar wieloczynnikowy. Nie wymagają one jednak dodatkowej diagnostyki, lecz należy wobec nich zastosować skuteczną i bezpieczną terapię. Powszechnie nazywane są one czynnościowymi skurczowymi bólami brzucha. Rola farmaceuty w terapii tego typu objawów bólowych jest niezwykle istotna. Na podstawie właściwie przeprowadzonego wywiadu jest on w stanie wykluczyć współistnienie chorób organicznych oraz wszelkich objawów alarmowych wymagających dalszej diagnostyki. To daje możliwość zastosowania bezpiecznych, a co najważniejsze skutecznych leków łagodzących objawy bólowe w obrębie jamy brzusznej. Należą do nich leki rozkurczowe, z których część jest dostępna bez recepty. Można tu wymienić:
- drotawerynę;
- hioscynę;
- skopolaminę;
- mebewerynę;
Drotaweryna – skuteczny i bezpieczny lek stosowany w czynnościowych skurczowych bólach brzucha
Drotaweryna to bardzo powszechny lek rozkurczowy, który w naszym kraju jest dostępny bez recepty. Charakteryzuje się on dużą skutecznością działania, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego profilu bezpieczeństwa. Według danych, aż 83% pacjentów w Polsce przyjmuje ją bez zalecenia lekarskiego w procesie samoleczenia. Większość z nich sięgnęła po tą substancję leczniczą w celu łagodzenia dolegliwości bólowych, jakie pojawiły się w obrębie jamy brzusznej. Przyczyną zastosowania tego leku u prawie 70% badanych były natomiast objawy skurczowe, a blisko 20% sięgnęło po niego, by złagodzić dyskomfort w obrębie jamy brzusznej. Co najważniejsze, niezależnie od przyczyny zastosowania drotaweryny, skuteczność jej działania została pozytywnie oceniona aż przez 98% pacjentów. Ponadto, u co 4. pacjenta, który zastosował drotawerynę, objawy ustąpiły i nie nawróciły już po pierwszej dawce leku. Pacjenci pozytywnie ocenili również szybkość działania drotaweryny. Aż 93% z nich wskazało, że efekty po jej zastosowaniu pojawiły się bardzo szybko. Drotaweryna cieszy się także dużą popularnością wśród lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Zalecali oni jej stosowanie pacjentom głównie z powodu występowania objawów zespołu jelita nadwrażliwego, kamicy żółciowej i nerkowej oraz bólów menstruacyjnych. 62% lekarzy wskazało, że efekt terapeutyczny po zastosowaniu drotaweryny pojawił się bardzo szybko, a 38% oceniło początek działania tego leku jako umiarkowanie szybki. Istotne jest natomiast to, że w opinii lekarzy drotaweryna jest użyteczniejsza, skuteczniejsza i lepiej tolerowana niż inne leki stosowane w bólach skurczowych brzucha, m.in. inne leki rozkurczowe (np. hioscyna), leki przeciwbólowe (ketoprofen) oraz leki ziołowe. W przypadku, gdy pacjenci po zastosowaniu leku rozkurczowego, w tym drotaweryny uzyskują niewielką ulgę w odczuwaniu dolegliwości, mogą oni zastosować dodatkowo paracetamol o działaniu przeciwbólowym. Warte odnotowania jest natomiast to, że stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, których właściwości są przez pacjentów kojarzone głównie z działaniem przeciwbólowym, w przypadku łagodzenia objawów bólowych ze strony jamy brzusznej charakteryzują się niższym profilem bezpieczeństwa w porównaniu do leków rozkurczowych. Specjaliści wskazują również, że skuteczne w łagodzeniu przykrych dolegliwości związanych ze skurczowymi bólami brzucha pomocne mogą okazać się techniki relaksacyjne oraz terapia psychologiczna.
MAT-PL-2300884-1.0-04.2023
Piśmiennictwo:
- Rydzewska G. Postępowanie w czynnościowych bólach brzucha w świetle aktualnych rekomendacji. Lekarz POZ 2023; 1: 1-4.
- Müller-Lissner S, Andresen V, Corsetti M i wsp. Functional abdominal cramping pain: expert practical guidance. J Clin Gastroenterol 2022; 56: 844-852.
- Eder P, Kowalski P, Mastalerz-Migas A i wsp. Self-medication with drotaverine among patients with common abdominal symptoms and treatment efficacy from the perspectives of patients and general practitioners-an observational, retrospective, cross-sectional study using real-world data. J Clin Med 2022; 11: 3156.