Kacper – lat 5 – case study
Do Twojej apteki zawitała dziś mama 5-letniego Kacpra. Kobieta nierzadko pojawia się u Ciebie z prośbą o pomoc z racji posiadania dwójki małych dzieci. Dziś prosi Cię o pomoc właśnie w kontekście jednego z nich.
Kacprowi od wczoraj dokucza gorączka (w okolicach 38°C) i umiarkowany ból głowy. Po zapytaniu kobiety o przyczynę dolegliwości nie jest ona w stanie precyzyjnie jej określić. Być może jest to efekt rozwijającej się infekcji górnych dróg oddechowych, niemniej jednak brak innych, przypisanych temu schorzeniu objawów. Co zatem możesz polecić mamie Kacpra? Kobieta zastanawia się nad zakupem ibuprofenu w formie doustnych kapsułek, argumentując to swoim przekonaniem o silniejszym działaniu tego typu preparatów aniżeli roztworów z paracetamolem.
Wyjaśnienie i opis przypadku
Pacjenci pediatryczni to specyficzna grupa pacjentów, dla której skuteczność i bezpieczeństwo terapii są szczególnie ważne. Nic zatem dziwnego, że mama Kacpra zgłosiła się do Ciebie z prośbą o rekomendację właściwego preparatu. Czy jednak jej sugestia, aby był to doustny ibuprofen, jest właściwa?
Ibuprofen to nieselektywny inhibitor enzymów COX-1 i COX-2 w organizmie [1]. Ta nieselektywność wiąże się z hamowaniem syntezy prostaglandyn, m.in. w obrębie przewodu pokarmowego, a to sprzyja jego podrażnieniom (ibuprofen jako przedstawiciel NLPZ-ów zmniejsza stopień cytoprotekcji śluzówki w przewodzie pokarmowym) [1]. W tym celu nierzadko zaleca się stosować go wraz z pokarmem. Niestety tego typu działanie spowalnia jego wchłanianie, a Cmax osiągane jest wówczas dopiero po 1-2 godzinach [1].
Kacper uskarża się na umiarkowany ból głowy i gorączkę. W organizmie to podwzgórze odpowiada za regulację temperatury ciała – zwłaszcza w przypadku infekcji [1]. Wspomniana infekcja (zwykle wirusowa) wpływa stymulująco na syntezę prostanoidów w miejscu zapalenia, które to wzmacniają chemotaksję (tj. ruch) leukocytów. NLPZ-y (czyli także ibuprofen) osłabiają zatem odpowiedź immunologiczną poprzez hamowanie rozwoju stanu zapalnego [1].
W krótkotrwałym (kilka dni) stosowaniu paracetamol i ibuprofen odznaczają się podobną (wysoką) skutecznością w leczeniu bólu i gorączki u dzieci [2]. Przewaga paracetamolu (także w grupie pediatrycznej) wynika jednak z wyższego poziomu bezpieczeństwa tego związku [3,4]. NLPZ-y odznaczają się wyższą tendencją do występowania działań niepożądanych aniżeli paracetamol. To właśnie on postrzegany jest według wielu źródeł jako najbezpieczniejszy środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy [5].
Paracetamol i jego zalety
Paracetamol nie hamuje enzymów COX-1 i COX-2, co pozbawia go przypisywanych standardowym NLPZ-om działań niepożądanych [3]. Związek ten oddziałuje hamująco na enzymy COX-3 w OUN, wpływa także na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu (a to właśnie on odpowiada za wzrost temperatury ciała) [3]. Paracetamol zatem ma bezpośredni wpływ na spadek gorączki i zmniejszenie odczuwania bólu, gdyż hamuje odpowiedzialne za nie struktury w OUN.
Przewaga paracetamolu nad ibuprofenem wynika jeszcze z kilku aspektów, a mianowicie:
- Ibuprofen nie jest zalecany u dzieci dotkniętych infekcją wirusową [1,6].
- Ibuprofen nie jest zalecany u dzieci z ospą wietrzną, gdyż jego stosowanie zwiększa ryzyko nadkażeń bakteryjnych skóry [1,6,7].
- Ostre wirusowe zakażenia dróg oddechowych leczy się głównie objawowo, czyli niwelując ból i gorączkę. W tym przypadku dobrze sprawdza się paracetamol [8,9].
- Ibuprofen nie jest zalecany u dzieci wrażliwych na NLPZ-y i jest przeciwwskazany u noworodków i dzieci ze świszczącym oddechem [7,8]. U dzieci poniżej 28. dnia życia jedynym zalecanym środkiem przeciwgorączkowym jest paracetamol [6].
- Ibuprofenu należy unikać u małych pacjentów z biegunką i/lub wymiotami – odwodnienie sprzyja większemu ryzyku uszkodzenia nerek przez ibuprofen [7].
Co zatem możesz zarekomendować dla Kacpra?
Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej zalety paracetamolu, właściwym rozwiązaniem dla Kacpra będzie doustny roztwór paracetamolu. Dlaczego roztwór? Gdyż dawkę leku przeciwgorączkowego i przeciwbólowego dla dzieci zaleca się dobierać według masy ciała, a nie wieku [6]. A to zdecydowanie łatwiej i efektywniej wykonać, mając do dyspozycji paracetamol w płynie.
Rodzice dość często skłaniają się do przejścia na ibuprofen w momencie, kiedy dziecko przekracza granicę kilku lat. Jak widać jednak z przedstawionych wyżej ograniczeń w jego stosowaniu, nie zawsze jest to rozwiązanie dobre i bezpieczne. Paracetamol wydaje się być lepszym rozwiązaniem – zwłaszcza w kontekście bólu i gorączki o nieznanej etiologii.
Twoją rekomendacją dla Kacpra jest zatem paracetamol w płynie, który może być stosowany zarówno u noworodków, jak i u starszych dzieci. Sugerujesz mamie Kacpra, aby zawsze miała go w swojej apteczce, gdyż jest to lek bezpieczny i efektywnie wpływa na obniżenie gorączki i bólu.
Literatura:
- Ibuprofen in the treatment of children’s inflammatory pain: a clinical and pharmacological overview, Massimo Barbagallo, Paola Sacerdote, Minerva Pediatrica 2019 February, 71(1): 82-99
- A clinical and safety review of paracetamol and ibuprofen in children, Dipak J. Kanabar, Inflammopharmacology (2017) 25:1-9
- Miejsce paracetamolu wśród leków przeciwbólowych, Agnieszka Neumann-Podczaska, Tomasz Nowak, Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Gerontologia Polska 2013, 4, 133-137
- Efficacy and safety of over-the-counter analgesics in the treatment of common cold and flu, E. Eccles, Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics (2006) 31, 309-319
- Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, Anna Nowicka-Zuchowska, Aleksander Zuchowski, Lek w Polsce, Vol 29, Nr 11/12’19
- Management of fever in children: summary of the italian pediatric socjety guidelines, Elena Chiappini, et.al., CLinical Therapeutics, Volume 31, Number 8, 2009
- Working towards and appropriate use of ibuprofen in children: an evidence=based appraisal, Maurizio de Martino, Alberto Chiarugi, Attilio Boner, Giovanni Montini, Gianluigi L. de’ Angelis, Drugs (2017) 77:1295-1311
- https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.4.5.22.
- Substancje lecznicze stosowane w przeziębieniu, Michał Mańka, Lek w Polsce, Vol 24, Nr 07-08’14 (279)