Jak zadbać o higienę jamy nosowej w czasie infekcji?
Rola nabłonka wyścielającego nos, poza zmysłem powonienia, polega na oczyszczaniu, nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza, co warunkuje odpowiednia budowa błony śluzowej. Śluz pod względem chemicznym składa się z wody (ok. 95%) oraz mucyny i różnorodnych związków dodatkowych.W przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych dochodzi do zaburzeń dotyczących jego ilości i składu, co w konsekwencji prowadzi do zagęszczenia, utraty właściwości ochronnych oraz utrudnienia transportu śluzowo-rzęskowego. W efekcie błona śluzowa nosa narażona jest na wysychanie i podrażnienie, co objawia się swędzeniem, pieczeniem, uczuciem suchości, krwawieniem czy też zaburzeniami oddychania. Obok zastosowania odpowiedniej farmakoterapii, ogromne znaczenie ma właściwa higiena nosa, poprzez regularne oczyszczanie oraz nawilżanie jam nosowych. Niezwykle pomocny jest roztwór wody morskiej (wodny roztwór chlorku sodu), który z uwagi na swoje właściwości, rekomendowany jest zarówno w celu codziennej pielęgnacji i utrzymania prawidłowych funkcji nosa, jak również pomocniczo w okresie infekcji. W zależności od stężenia, wyróżniamy dwa rodzaje roztworów soli morskiej: hipertoniczny oraz izotoniczny (1) (2) (3) (4).
Kiedy stosujemy wodę morską hipertoniczną?
Woda morska hipertoniczna charakteryzuje się wyższym ciśnieniem osmotycznym niż to panujące w organizmie. Mechanizm jej działania oparty jest o zjawisko osmozy, gdzie pod wpływem podawanego roztworu o wysokim stężeniu, nadmiar płynu z obrzękniętej śluzówki przenika do jamy nosowej, w efekcie czego dochodzi do jej szybkiego udrożnienia. Ponadto, woda morska zawiera liczne minerały i pierwiastki śladowe, które, wykazując działanie antyseptyczne, zabezpieczają dodatkowo przed kolejnymi infekcjami. Roztwór hipertoniczny rekomendowany jest w przypadku niedrożności nosa i zatok przynosowych w przebiegu przeziębienia, grypy bądź alergii.
Kiedy stosujemy wodę morską izotoniczną?
Woda morska izotoniczna to sterylny roztwór chlorku sodu o jednakowym stężeniu osmotycznym z panującym w organizmie człowieka. Z uwagi na skład odpowiadający warunkom fizjologicznym, nie wykazuje działania odwadniającego względem błony śluzowej nosa, w związku z czym posiada właściwości nawilżające. Codzienna aplikacja wody morskiej izotonicznej chroni ponadto przed infekcjami górnych dróg oddechowych poprzez wypłukiwanie zanieczyszczeń i patogenów chorobotwórczych. Woda morska izotoniczna rekomendowana jest zarówno osobom dorosłym (w tym kobietom ciężarnym), jak również dzieciom i niemowlętom powyżej 6. m.ż. (5) (4).
Woda morska a COVID- 19: case study
Do apteki przychodzi młoda kobieta poszukująca porady farmaceuty. W trakcie rozmowy ze specjalistą wyjaśnia, że jej samotna sąsiadka aktualnie choruje na COVID- 19 i poprosiła o ją o zakup preparatu na katar, gdyż jednym z najbardziej uciążliwych objawów choroby jest zatkany nos. Zaznacza, że lekarz zalecił sąsiadce stosownie sterydu w aerozolu. Kobieta wspomina również, że ma dwoje dzieci w wieku 6. miesięcy i 4 lata, u których chciałaby wdrożyć profilaktykę ewentualnej infekcji ze względu na fakt, iż starsze wróciło po wakacjach do przedszkola. Na podstawie uzyskanych informacji farmaceuta poleca dla sąsiadki, jako terapię uzupełniającą, zastosowanie izotonicznego roztworu soli morskiej, który pomoże oczyścić jamy nosowe przed aplikacją sterydu (6)(7). Z uwagi na to, że leki z grupy kortykosteroidów stosuje się przez ograniczony czas, w przypadku utrzymującej się blokady nosa po zakończonej terapii, farmaceuta zaznacza, że warto sięgnąć po hipertoniczny roztwór soli morskiej. Mechanizm działania wody morskiej o wyższym stężeniu oparty jest o zjawisko osmozy, co wiąże się z szybkim efektem udrażniającym względem jam nosa i zatok przynosowych (4)(5)(8). Farmaceuta rekomenduje również zastosowanie wody morskiej w ramach profilaktyki COVID-19 u rodziny pacjentki. Jej samej rekomenduje wodę morską izotoniczną, której codzienna aplikacja chroni przed infekcjami górnych dróg oddechowych. Ten sam roztwór specjalista rekomenduje dzieciom, w odpowiednio dedykowanych produktach względem kategorii wiekowych: 6 miesięcy oraz 4 lata. COVID-19 to stosunkowo nowa choroba wywoływana przez wirus zaliczany do szerokiej grupy koronawirusów, których liczni przedstawiciele odpowiadają za infekcje górnych dróg oddechowych i przeziębienie, zatem ogólne rekomendacje stosowania wód morskich pozostają niezmienne (4) (5) (9).
Mając na uwadze zdrowie i komfort pacjenta, nieocenioną kwestię stanowi edukacja ze strony farmaceuty odnośnie właściwej higieny nosa, zarówno na co dzień, jak również w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Woda morska dostępna w dwóch wariantach, ze względu na prosty skład i wysoki profil bezpieczeństwa, stanowi doskonałą rekomendację w celu regularnego oczyszczania i nawilżania jam nosowych, a także w przypadku niedrożności nosa i zatok przynosowych w trakcie przeziębienia bądź alergii.
mgr farm. Ilona Gołąbek-Karaś
Bibliografia
- Zakażenia górnych dróg oddechowych. Biernat M. Wrocław : Katedra i Zakład Mikrobiologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu .
- Rapiejko P. Zmysł węchu. Alergoprofil. 2006.
- Zakrzewska A. Przyczyny, skutki i leczenie „suchego nosa” u dzieci. Forum Pediatrii Praktycznej. 2016, 10.
- Roztwory wody morskiej w praktyce laryngologicznej i alergologicznej. Rapiejko P. brak miejsca : Klinika Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie .
- Cieślar A. Katar w ciąży – przegląd bezpiecznych preparatów. Opieka.farm. [Online]
- https://csim.pl/najwazniejsze-zasady-stosowania-lekow-w-otorynolaryngologii/. [Online]
- Arcimowicz M. Donosowe glikokortykosteroidy. Katedra i Klinika Otolaryngologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny.
- Emeryk A., i inni i inni. Hipertoniczne roztwory soli w terapii. Alergoprofil. 2020.
- Welz Anna i Breś- Targowska A. Koronawirus – aktualny problem medyczny. Terapia i leki. 2020.