Infekcje okolic intymnych – jak skutecznie pomóc?

Infekcje okolic intymnych, a dokładniej stany zapalne pochwy i sromu są najczęstszą przyczyną wizyt u ginekologów [1]. Dolegliwości z nimi związane są bezpośrednio konsekwencją zaburzenia prawidłowej eubiozy w obrębie pochwy. Dochodzi wówczas do zmian strukturalnych i ilościowych w składzie mikroflory okolic intymnych, co prowadzi do rozwoju dwóch głównych jednostek chorobowych pochwy: bakteryjnej waginozy (BV) i drożdżakowego zapalenia pochwy i sromu (kandydozy, VVC) [1,2,3].

PRAWIDŁOWA, A ZMIENIONA CHOROBOWO MIKROFLORA OKOLIC INTYMNYCH

W warunkach fizjologicznych błona śluzowa pochwy zasiedlona jest w przeważającej części przez Gram-dodatnie bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus [2]. To one, wraz z nienaruszonym nabłonkiem i wpływem estrogenów stanowią naturalną barierę ochronną pochwy przed infekcjami [3].
Obecność bakterii Lactobacillus wiąże się z konkretnymi działaniami proochronnymi na homeostazę okolic intymnych. Dzięki ich obecności:

  • pH w pochwie jest na niskim poziomie około 4 – co zabezpiecza nabłonek przed wzrostem bakterii beztlenowych
  • pałeczki kwasu mlekowego wytwarzają nadtlenek wodoru o właściwościach bakteriobójczych
  • Szczepy Lactobacillus konkurują z patogenami o miejsce wiązania na błonie śluzowej i o składniki odżywcze – nie dopuszczając do ich nadmiernego rozwoju [3].

Niestety – czasami dochodzi do zachwiania równowagi pomiędzy „dobrymi” a „złymi” drobnoustrojami, czego efektem może być rozwój stanu zapalnego pochwy. Najczęściej prowadzi to do rozwoju zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego.

BAKTERYJNA WAGINOZA

Bakteryjna infekcja okolic intymnych wynika z przewagi w składzie mikroflory pochwy bakterii beztlenowych (gł. Gardnerella vaginalis, Prevotella, Mycoplasma czy też Mobiluncus) [3,4,5]. Nadmiar patogenów chorobotwórczych, a spadek ilości fizjologicznych pałeczek kwasu mlekowego wynikać może z:

  • Nadmiernego stosowania antybiotyków i wyjałowienia okolic intymnych
  • Nadużywania środków do irygacji i pielęgnacji okolic intymnych
  • Noszenia nieprzewiewnej i ciasnej bielizny
  • Podrażnienia okolic intymnych, np. w wyniku golenia
  • Zbyt częstego stosowania kąpieli, które mogą zmieniać skład mikroflory
  • Wysokiej aktywności seksualnej [3,4,5].

Do wystąpienia BV predysponuje również palenie papierosów [5].
Bakteryjna waginoza jest najczęstszym schorzeniem infekcyjnym okolic intymnych i dotyka około 29% kobiet w wieku rozrodczym [5].

GRZYBICA OKOLIC INTYMNYCH

Zakażenia grzybicze pochwy w zdecydowanej większości przypadków wywołuje Candida albicans [1,3]. Pod względem częstości występowania grzybica pochwy ustępuje bakteryjnej waginozie, pozostaje jednak drugą pod względem częstości chorobą infekcyjną okolic intymnych [2].
Drożdżakowego zapalenia pochwy i sromu doświadcza co druga kobieta przynajmniej 2 razy w ciągu swojego życia [1].
Patogeneza choroby nie jest jednoznaczna – może być efektem różnorodnych czynników predysponujących, do których zalicza się:

  • Wcześniejsze zakażenia bakteryjne lub przebytą antybiotykoterapię
  • Zmiany hormonalne (ciąża, połóg, glikokortykosterydoterapia)
  • Zabiegi chirurgiczne
  • Irygacje
  • Nadmiar cukru w diecie
  • Wiek poniżej 40 r.ż.
  • Wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego
  • Stosowanie tamponów i alergia na niektóre środki kosmetyczne/pielęgnacyjne [1,3].

RÓŻNICOWANIE WAGINOZY BAKTERYJNEJ OD GRZYBICY

Obie jednostki chorobowe różnią się nie tylko etiopatogenezą, ale i charakterystyką objawów. Te z kolei prezentuje poniższa tabela [1,3,4,5].

Bakteryjna waginoza(kryteria rozpoznania Amsela – 3 z 4) Grzybica pochwy
Jednorodna, rzadka, szarobiała wydzielina Świąd i pieczenie
pH˃4,5 Bolesność sromu
Wyczuwalny rybi zapach wydzieliny Gęste, białe i grudkowate upławy
W badaniu mikroskopowym widoczne min. 20% komórek nabłonkowych z przylegającymi do nich bakteriami Brak wyczuwalnego zapachu

 

POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE

Nie podlega wątpliwości, że infekcje okolic intymnych skutecznie obniżają komfort życia pacjentek, a także mogą prowadzić do licznych powikłań [1]. W kontekście farmakoterapii wytyczne rekomendują jako leczenie I rzutu:

  1. Metronidazol lub klindamycynę – w ramach leczenia bakteryjnej waginozy [3,4,5].
    Oba związki mają szerokie spektrum działania wobec patogennych bakterii, mają też jednak swoje wady. Metronidazol stosowany doustnie może wywoływać nieprzyjemne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Co gorsza – jego nadużywanie doprowadziło do tego, że blisko 70% szczepów Gardnerella vaginalis izolowanych z pochwy odznacza się już lekoopornością na ten związek [6]! Kolonizując błonę śluzową pochwy, wytwarzają one specjalny biofilm, który dodatkowo utrudnia penetrację antybiotyku [5].
    Stosowanie metronidazolu – pomimo oczywistej skuteczności tego związku nie zabezpiecza przed nawrotami choroby. Z badań wynika, że prawie 50% kobiet w ciągu 12 miesięcy od leczenia doświadczy nawrotu BV [5].
  2. Flukonazol lub inne leki z grupy azoli bądź antybiotyków polienowych [1,3].
    Substancje te są dość skuteczne w ramach terapii p/grzybiczej, niestety ich stosowanie miejscowe może wiązać się czasami z dodatkowymi podrażnieniami w miejscu podania [1]. I podobnie jak w przypadku metronidazolu – częste stosowanie pochodnych azolowych oraz nieprzestrzeganie wymaganego czasu leczenia podczas poprzedniej kuracji wiąże się z powstawaniem oporności na te związki [1].

ALTERNATYWNE METODY NIWELOWANIA OBJAWÓW INFEKCJI OKOLIC INTYMNYCH

Biorąc pod uwagę częstość występowania infekcji intymnych, a także narastające zjawisko lekooporności i możliwość nawrotu choroby warto rozejrzeć się za inną formą terapii. Ciekawe wnioski płyną z zastosowania w ramach terapii p/drobnoustrojowej polisacharydów obecnych w aloesie.
Wspomniane już polisacharydy, czyli polimeryczne cząstki węglowodanów odznaczają się określoną aktywnością mikrobiologiczną [7,8]. Wykazują m.in. działanie p/bakteryjne i p/grzybicze wobec Candida albicans [8].
Polisacharydy obecne w Aloe barbadensis wiążą się z adhezynami patogenów, uniemożliwiając im przyłączanie się do powierzchni błony śluzowej pochwy [9]. Taki mechanizm działania nie powoduje powstawania oporności na zawarte w aloesie związki aktywne, co stawia go w lepszym świetle niż wymienione wcześniej substancje.

Na uwagę zasługuje też terapia ukierunkowana na odbudowę mikroflory bakteryjnej pochwy. Zgodnie z danymi naukowymi przyczynia się ona nie tylko do zmniejszenia częstości nawrotów, ale także wykorzystywana jest jako zabiegi profilaktyczne [1].

Wspomniany kompleks polisacharydów znaleźć można, chociażby w preparacie Multi-Gyn, który znajduje zastosowanie zarówno w zmniejszaniu dolegliwości związanych z bakteryjnym zakażeniem pochwy (Multi-Gyn ActiGel 50ml), jak i zakażeniem grzybiczym (Multi-Gyn FloraPlus 5 x 5ml z dodatkiem prebiotyku).

Wart podkreślenia jest fakt, że Multi-Gyn ActiGel odznacza się porównywalną do metronidazolu skutecznością, jednak pozbawiony jest zjawiska oporności. Na dodatek nie wywołuje poważnych działań niepożądanych [10].

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Literatura:

  1. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie leczenia ostrego i nawrotowego grzybiczego zapalenia pochwy i sromu – stan wiedzy na 2008 rok, Jan kotarski, Krzysztof Drews, Romuald Maleszka, Tomasz Rechberger, Jarosław Woroń, Jacek Tomaszewski, Ginekol Pol. 2008, 79, 638-652
  2. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące produktu leczniczego Fluomizin, Krzysztof Drews, Agata Karowicz-Bilińska, Jan Kotarski, Ryszard Poręba, Marek Spaczyński, Ginekol Pol. 2013, 84, 237-239
  3. Nawrotowe zapalenie sromu i pochwy – porady dotyczące leczenia, Merida Miller, Ginekologia po Dyplomie 2014; 16(5): 59-68
  4. Use of a lactic acid plus lactoserum intimate liquid soap for external hygiene in the prevention of bacterial vaginosis recurrence arter metronidazole oral treatment, M. Valeria Bahamondes, Priscilla Mendes Portugal, Eliane Melo Brolazo, Jose Antonio Simoes, Luis Bahamondes, Rev Assoc Med Bras 2011; 57(4): 415-420
  5. Bacterial vaginosis: A practical review, Paulette Bagnall, Denise Rizzolo, American Academy of Physician Assistants, 2017
  6. Lekowrażliwość szczepów Gardnerella vaginalis wyizolowanych z przypadków bakteryjnej waginozy, Tomasiuk Anna, Strus Magdalena, Heczko Piotr Bogumił, Ginekol Pol. 2011, 82, 900-904
  7. Aloe polysaccharides inhibit influenza a virus infection – a promising natural anti-flu drug, Zhenhong Sun, Cuilian Yu, Wei Wang, Guangfu Yu, Tingting Zhang, Lin Zhang, Jiguo Zhang, Kai Wei, Front. Microbiol. 9:2338, 2018
  8. Antimicrobial activity of a new Aloe vera formulation for the Hygiene of the periocular area, Alessandra Vecchione, Francesco Celandroni, Antonella Lupetti, Eleonora Favuzza, Rita Mencucci, Emilia Ghelardi, Journal of Ocular Pharmacology and Therapeutics, Volume OO, Number OO, 2018
  9. https://www.multi-gyn.com.pl/kompleks-2qr-podstawa-dla-preparatow-multi-gyn/
  10. http://www.2qr.com/references-and-publications/