Przyjmowane substancje mogą generować interakcje nie tylko między sobą, ale również ze składnikami pożywienia bądź używek – kawy, alkoholu czy też zanieczyszczeń środowiska. W dobie szeroko rozprzestrzenionego nikotynizmu, warto zwrócić szczególną uwagę na korelacje leków z dymem papierosowym. (1) (2)
Rodzaje interakcji pomiędzy lekiem a dymem papierosowym
Interakcja pomiędzy lekiem a dymem papierosowym polega na zmianie działania leczniczego, diagnostycznego lub zapobiegawczego substancji aktywnej bądź jej przemianie na aktywność toksyczną. Z uwagi na rozpowszechnioną zarówno polipragmazję, jak i palenie tytoniu w społeczeństwie, niejednokrotnie dochodzi do zmian efektów terapeutycznych zaleconych kuracji.
Wyróżniamy dwa typy interakcji pomiędzy lekami a dymem papierosowym:
- interakcje farmakokinetyczne – określają zmiany wchłaniania, dystrybucji oraz metabolizmu i wydalania leków w wyniku działania innej substancji chemicznej, np. składników dymu papierosowego
- interakcje farmakodynamiczne – stanowią konsekwencję współdziałania farmakologicznego- np.: leków i składników zawartych w dymie tytoniowym.(2) (3)
Interakcje farmakokinetyczne
Interakcje farmakokinetyczne z dymem papierosowym zachodzą na wszystkich etapach wędrówki leku w organizmie, a zatem podczas wchłaniania, dystrybucji, w trakcie procesu metabolizmu oraz eliminacji. W przypadku tego typu korelacji kluczową rolę odgrywają powstające w momencie spalania tytoniu wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne – benzopiren, benzofluoren, benzoantracen. Co więcej, u osób palących obserwuje się patologiczne zmiany w obrębie błony śluzowej dróg oddechowych, a także w ścianie naczyń krwionośnych. Skutkuje to upośledzonym procesem wchłaniania leków aplikowanych drogą doustną lub wziewną, co w konsekwencji przekłada się na ich niższą skuteczność terapeutyczną. Na etapie dystrybucji u osób palących dochodzi do obniżenia stężenia leku aktywnego we krwi z uwagi na zwiększenie ilości albumin – białek odpowiedzialnych za wiązanie leku. Mechanizm większości interakcji między dymem papierosowym, a substancjami leczniczymi obejmuje indukcję metabolizmu i jest najistotniejszy klinicznie. Wymienione wcześniej wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne zawarte w dymie tytoniowym odpowiadają za aktywację specyficznych izoenzymów cytochromu P-450, do których należą: CYP1A1, CYP1A2, CYP2E1 a także niektóre izoformy UDP-glukuronylotransferazy (UGTs) oraz transferazy glutationowej (GST). (2) (3)
Wśród najpopularniejszych wymienia się interakcje farmakokinetyczne pomiędzy składnikami dymu tytoniowego a:
- lekami stosowanymi w leczeniu astmy
- lekami przeciwarytmicznymi
- lekami przeciwnadciśnieniowymi
- lekami przeciwlękowymi
- lekami stosowanymi w chorobach afektywnych
- lekami przeciwbólowymi
- lekami przeciwzakrzepowymi
- lekami antykoncepcyjnymi
- insuliną (2) (3)
Interakcje farmakodynamiczne
Interakcje farmakodynamiczne wynikają przede wszystkim z obecności nikotyny w dymie tytoniowym i jej aktywności biologicznej. Substancja ta należy do grupy agonistów receptorów nikotynowych (N-acetylocholinowych), które zlokalizowane są głównie w sercu, płucach i żołądku. Mechanizm działania nikotyny polega na zwiększonym wydzielaniu noradrenaliny i dopaminy, co w konsekwencji objawia się zwiększeniem objętości wyrzutowej serca, tachykardią oraz podwyższeniem ciśnienia tętniczego krwi. Co więcej, substancja ta wykazuje zdolność pobudzania wydzielania soku żołądkowego, śliny, a także indukcji kurczliwości mięśni gładkich przewodu pokarmowego (pobudza perystaltykę) i wydzielania wazopresyny. (2) (3)
Interakcje farmakodynamiczne leków z dymem papierosowym dotyczą przede wszystkim:
- układu sercowo naczyniowego
- układu krzepnięcia
- przewodu pokarmowego
- ośrodkowego układu nerwowego.(2) (3)
Z uwagi na bardzo rozpowszechniony nawyk palenia papierosów w społeczeństwie, zarówno lekarze, jak i farmaceuci powinni zgłębiać wiedzę dotyczącą interakcji pomiędzy lekami a składnikami dymu tytoniowego. Wykorzystanie jej w codziennej praktyce zawodowej z pewnością pozwoli na uniknięcie licznych niepowodzeń terapeutycznych.
Warto włączyć pacjentowi na początku leczenia terapię łączoną, tzw. nikotynowa terapia zastępcza (NTZ). Pozwoli ona wyeliminować nieudane próby rzucenia palenia, przez stopniowe zmniejszanie dostarczanej nikotyny do organizmu.
Nie wiesz, jak dobrać terapię łączoną dla pacjenta? Zajrzyj na Academy Plus, gdzie znajdziesz szczegółowe informacje o indywidualizacji Nikotynowej Terapii Zastępczej.
Bibliografia
- Fal A. i inni. Zalecenia dotyczące prewencji chorób u osób palących papierosy. Lekarz POZ. 6, 2022.
- https://promocjazdrowiawpracy.pl/wp-content/uploads/2018/10/7_interakcja.pdf
- Serafin A. Interakcje dymu tytoniowego w produktami leczniczymi. Aptekarz Polski. 2020.