Rola specjalistów w rzucaniu palenia
Nie od dziś wiadomo, że ograniczenie następstw palenia tytoniu nie jest możliwe bez aktywnego udziału specjalistów na każdym etapie kontaktu z pacjentem. Nowoczesne programy pomocy osobom uzależnionym uwzględniają nie tylko rolę lekarza pierwszego kontaktu, ale też lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, psychologa, fizjoterapeuty czy dietetyka. Na świecie od wielu lat zwraca się również szczególną uwagę na znaczenie personelu aptek we wspieraniu wysiłków lekarzy i pielęgniarek stojących w pierwszym rzędzie walki z problemem palenia tytoniu. Już w latach 90. ubiegłego wieku Światowa Organizacja Zdrowia zwróciła uwagę na rolę farmaceutów w pomocy pacjentom uzależnionym od tytoniu [4]. Od tamtego czasu powstawały wytyczne oraz programy dla pacjentów prowadzone w aptekach właśnie przez farmaceutów. Niestety, w Polsce jak dotąd nie istnieją zorganizowane programy angażujące pracowników aptek w pomoc uzależnionym pacjentom, a przecież farmaceuta nie tylko może zarekomendować farmakoterapię, ale też prowadzić edukację, wspierać pacjenta nie tylko w trakcie podejmowania decyzji, ale i później już na etapie jej realizacji. Może również poinformować pacjenta o dodatkowych możliwościach uzyskania wsparcia w rzucaniu palenia.
Co może zrobić farmaceuta?
W pierwszym momencie wydawać by się mogło, że farmaceuta ma bardzo ograniczone możliwości pomocy: mało czasu, często widzi pacjenta tylko raz, nie zna go dobrze, nie przeszedł odpowiedniego treningu etc. Jak pokazują badania, nawet niewielkie wsparcie może skutecznie zwiększyć odsetek osób podejmujących próbę rzucania palenia [5].
Na czym może polegać zatem poradnictwo realizowane w aptece? Specjaliści nazywają je minimalną interwencją antynikotynową [6]. Jest to taka forma pomocy, która nie wymaga wiele czasu, a jej siła tkwi w powtarzalności. Okazji i powodów do zainicjowania przez farmaceutę rozmowy o paleniu może być wiele: zna pacjenta i kojarzy na jakie cierpi schorzenia, pacjent kupuje leki, o których wiadomo że dym tytoniowy obniża ich skuteczność (np. klozapina, insulina, teofilina, kortykosteroidy wziewne, heparyna, warfaryna i wiele innych), widzi że pacjent zgasił papierosa chwilę przed wejściem do apteki etc. Najważniejsze jest to aby zainicjować rozmowę w sposób przyjazny i empatyczny, wyrażający rzeczywistą troskę o pacjenta. Dla wielu osób palących rzucanie palenia jest jak zdobycie najwyższej góry świata i każda przyjazna dłoń wyciągnięta w ich stronę może okazać się nieocenioną pomocą. Jakie zatem są kroki, które należy wykonać aby przeprowadzić modelową minimalną interwencję? Po pierwsze zapytaj czy pacjent pali bądź zwróć uwagę na to, że pali (pamiętaj o przyjaznej postawie!) Po drugie poradź aby przestał palić – najlepiej zwróć uwagę na korzyści jakie to przyniesie pacjentowi, szczególnie w kontekście jego sytuacji zdrowotnej. Mówienie o ryzyku może zniechęcić lub przestraszyć pacjenta, a w czasie takiej krótkiej rozmowy warto aby kontakt z pacjentem był przyjazny i przeprowadzony w komfortowej atmosferze.
Po trzecie zaoferuj pomoc w doborze leków. Przedstaw ofertę pomocy farmakologicznej stosowanej w leczeniu uzależnienia od nikotyny. Zaproponuj dostępne bez recepty: cytyzynę bądź Nikotynową Terapię Zastępczą np. w postaci plastrów, gum, pastylek do ssania bądź spray’u do jamy ustnej. Szeroka oferta Nikotynowej Terapii Zastępczej w różnych postaciach terapeutycznych na pewno sprawi, że każdy pacjent znajdzie coś dla siebie [7]. Zaproponuj leczenie od maksymalnej dawki nikotyny oraz wytłumacz proces leczenia Nikotynową Terapia Zastępczą tj. stopniowe redukowanie dawki nikotyny przez około 3 miesiące. Podkreśl znaczenie przestrzegania schematu leczenia i, aby nie zniechęcać pacjenta, wytłumacz, że żadna z form leku nie działa jak papieros – tzn. nie dostarcza nikotyny tak szybko i w takiej ilości jak papieros oraz nie smakuje jak papieros. Jest to częste oczekiwanie pacjentów i prowadzi do odstawienia leków ponieważ w ich mniemaniu „lek nie działa” (tak jak papieros). Wytłumacz, że Nikotynowa Terapia Zastępcza jest najlepiej przebadaną metodą rekomendowaną w rzucaniu palenia oraz poinformuj czego pacjent może się spodziewać stosując tę formę leczenia. Pozwól pacjentowi zadać pytania i rozwiej jego wątpliwości – może mieć ich mnóstwo.
Po czwarte wręcz pacjentowi edukacyjne materiały o antynikotynowej terapii, jeśli takie posiadasz. Koniecznie też poinformuj o możliwości skorzystania z pomocy terapeutów w Telefonicznej Poradni Pomocy palącym (nr tel. 801 108 108 lub 22 211 80 15 z telefonów komórkowych).
I na koniec – wracaj do tematu palenia tak często jak się da; pokażesz w ten sposób pacjentowi swoją troskę o niego oraz zwrócisz jego uwagę na to jak istotne jest to aby podjął próbę rzucenia palenia.
18 listopada, jak co roku, obchodzimy Światowy Dzień Rzucenia Palenia – to znakomita okazja aby rozpocząć działania ukierunkowane na pomoc swoim pacjentom!
Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat pomocy osobom uzależnionym od nikotyny zapisz się na bezpłatne szkolenie https://szkoleniazut.coi.pl/
Przygotowała: Magdalena Cedzyńska, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie.
PL-NI-2100071
Bibliografia:
- Mortality from smoking in developed countries 1950-2020, R. Peto et al. 2015.
- What Are the Risk Factors for Lung Cancer? Centers for Disease Control and Prevention, CDC; https://www.cdc.gov/cancer/lung/basic_info/risk_factors.htm (dostęp 17.11.2021)
- Mortality from smoking in developed countries 1950-2020, R. Peto et al. 2015.
- WHO EuroPharm Forum (1992-2015) – 1997 Pharmacists and action on tobacco, WHO Regional Office for Europe. Pharmacists against smoking: research report 2001
- Carson‐Chahhoud KV, Livingstone‐Banks J, Sharrad KJ, Kopsaftis Z, Brinn MP, To‐A‐Nan R, Bond CM. Community pharmacy personnel interventions for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 10. Art. No.: CD003698. DOI: 10.1002/14651858.CD003698.pub3.
- Buczowski K., Buczowska M., Postępowanie z pacjentem palącym tytoń w warunkach praktyki lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 2, 108-116
- Hartmann‐Boyce J, Chepkin SC, Ye W, Bullen C, Lancaster T. Nicotine replacement therapy versus control for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 5. Art. No.: CD000146. DOI: 10.1002/14651858.CD000146.pub5.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY