Woda to jeden z najważniejszych składników ludzkiego ciała. Świadczy o tym, chociażby fakt, że w przypadku osób dorosłych woda stanowi około 60% masy ciała (u rocznego dziecka nawet 65-70%) [1]. Ze względu na jej ilość i rodzaj pełnionych funkcji każdy spadek jej ilości ma wymierny wpływ na homeostazę organizmu [2]. Dlaczego? Czym jest odwodnienie i w jaki sposób możemy z nim sobie radzić?
Odwodnienie organizmu i jego przyczyny
Woda odgrywa niezwykle ważną rolę w procesach metabolicznych oraz w regulacji temperatury ciała [2]. Spadek jej ilości w organizmie prowadzi do mniej lub bardziej zaawansowanych zaburzeń homeostazy, wynikających z tzw. odwodnienia.
Odwodnienie to stan zmniejszonej objętości płynu w organizmie, wynikający z nadmiernej utraty płynów i/lub niedostatecznej ich podaży w diecie [2,3]. Pierwszymi objawami odwodnienia są m.in.: bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości i widzenia oraz ogólne osłabienie, itp. [2]. Odwodnienie jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji osób starszych.
Przyczyny odwodnienia mogą być różnorakie, niemniej jednak najczęściej stan ten jest wynikiem:
- Wystąpienia biegunki i/lub wymiotów
- Występowania choroby przewlekłej lub infekcji
- Narażenia (zwłaszcza długotrwałego) na wysoką temperaturę
- Obciążenia organizmu wysiłkiem fizycznym
- Niedostatecznej podaży płynów w diecie (również w trakcie uprawiania sportu, itp.) [1,2,3,4,5].
Grupą szczególnie narażoną na ryzyko odwodnienia są dzieci i osoby starsze [2,6]. Dzieci – gdyż woda stanowi znaczną część ich ciała, a osoby starsze – gdyż dotknięte one są licznymi schorzeniami i stosują nierzadko złożoną farmakoterapię.
W jaki sposób efektywnie wesprzeć ich w sytuacji odwodnienia?
| Ważne – utrata wody wiąże się przeważnie również z utratą elektrolitów [2,7]. |
Dziecko z ostrą biegunką i wymiotami
U dzieci często dochodzi do zaburzeń żołądkowo-jelitowych, których głównym objawem jest zwykle biegunka o charakterze infekcyjnym [8]. W przypadku infekcji o podłożu wirusowym bardzo często towarzyszą jej wymioty.
W trakcie trwania biegunki utrata wody ze stolcem może być nawet 4x większa niż w przypadku normalnego wypróżniania [9]. Odwodnienie może zatem postępować niezwykle szybko, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.
Właściwym postępowaniem w przypadku biegunki, a także wymiotów u dzieci jest stosowanie (im szybciej, tym lepiej) właściwego nawodnienia [1,6,8]. Wytyczne WHO oraz ESPGHAN rekomendują stosowanie doustnych płynów nawadniających (DPN) o obniżonej osmolarności [6,8,10]. Powinny one zawierać poniższe składniki — najlepiej w określonym stężeniu:
- Sód – 60 mmol/l
- Potas – 20 mmol/l
- Glukozę – 75 mmol/l
- Chlorki – 60 mmol/l [6,10].
Nawadnianie u dzieci powinno rozpocząć się najszybciej jak to możliwe. Można to uczynić choćby za pomocą preparatu Rodzina Zdrowia Aqualit Junior, będącego żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego. Produkt zawiera wszystkie wymienione wyżej składniki w stężeniach odpowiadających rekomendacjom DPN, zachowując przy tym obniżoną osmolarność. Należy przy tym pamiętać, że stany odwodnienia u dzieci wymagać mogą niezbędnej konsultacji lekarskiej, gdyż stanowią one bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia. Podobnie żywność specjalnego przeznaczenia medycznego powinna być stosowana pod nadzorem lekarza.
Osoby starsze a ryzyko odwodnienia
U osób starszych zdecydowanie zmniejsza się uczucie pragnienia [1]. Poza tym ograniczona ruchliwość, liczne schorzenia (m.in. nerek) oraz niektóre leki mogą zwiększać ryzyko odwodnienia [1,2]. Podobnie działa też wysiłek fizyczny oraz wysoka temperatura [3,4].
Odwodnienie u osób starszych jest niebezpieczne przede wszystkim z racji niskiej zawartości wody w ich organizmie. Dlatego też już małe zmiany w gospodarce wodno-elektrolitowej stanowią podstawę do postępowania nawadniającego [2].
W celu przywrócenia właściwego poziomu nawodnienia osoby starsze powinny przyjmować odpowiednią podaż płynów. Pomóc w tym mogą, chociażby suplementy diety, posiadające w swoim składzie podstawowe elektrolity i minerały, wspierające organizm osób narażonych na odwodnienie. Jako przykład można podać suplement diety Rodzina Zdrowia Aqualit Senior w postaci tabletek musujących. Produkt, oprócz glukozy, potasu, sodu i chlorków zawiera także witaminę C, ekstrakt z pestek winogron oraz magnez, który pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej i przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia.
Odwodnienie u osób dorosłych
Osoby dorosłe, choć są grupą o mniejszym ryzyku odwodnienia niż dzieci i osoby starsze – również mogą doświadczać tego typu sytuacji. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej mają miejsce najczęściej w przypadku występowania biegunek i wymiotów [1,3]. W tym przypadku podobnie jak w kontekście dzieci właściwym postępowaniem będzie stosowanie doustnych płynów nawadniających, które co do zasady powinno przyjmować się pod nadzorem lekarza [3,6].
Przykładem takiego preparatu jest Rodzina Zdrowia Aqualit, będący żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego. Rodzina Zdrowia Aqualit zawiera podstawowe elektrolity, które w przypadku odwodnienia izotonicznego (będącego najczęstszą formą odwodnienia) w równych częściach „uciekają” z organizmu wraz z wodą [3].
Rodzina Zdrowia Aqualit może być także stosowany do postępowania dietetycznego w innych sytuacjach, w których występuje ryzyko odwodnienia, jak np. wymioty, czy niedostateczna ilość przyjmowanych płynów, itp.
Odwodnienie w upalne dni
Wysoka temperatura to kolejny czynnik ryzyka wystąpienia odwodnienia [4,7]. W upalne dni utrata wody z organizmu (poprzez pocenie się oraz w wydychanym powietrzu) jest znacząco większa, co może skutkować zachwianiem równowagi wodno-elektrolitowej. Zasadnym jest wówczas uzupełnienie utraconej wody i elektrolitów.
Właściwym postępowaniem może być zastosowanie produktów rozpuszczalnych w wodzie, zawierających w swoim składzie niezbędne elektrolity. Przykładem może być Rodzina Zdrowia Aqualit musujący, który efektywnie gasi pragnienie w stanach zwiększonego zapotrzebowania na wodę i elektrolity.
Osoby uprawiające sport i obciążone dużym wysiłkiem fizycznym
Nie podlega wątpliwości fakt, że ćwiczenia fizyczne, treningi, a także znaczny wysiłek mogą zakłócać homeostazę płynów ustrojowych [4]. Wysiłek to dla organizmu znaczne przyspieszenie tempa metabolizmu – w porównaniu ze stanem normalnym nawet 15-20 razy większe [5,7]. Wzmożony metabolizm to wzrost temperatury ciała, który rekompensowany jest większą utratą wody z organizmu – głównie na drodze intensywnego pocenia się [7].
Odwodnienie u osób uprawiających sport lub obciążonych fizycznie potęgowane jest dodatkowo przez deficyt płynów w trakcie i po zakończonym treningu/pracy [7]. Dlatego też stosowanie napojów, przygotowanych na bazie wody z odpowiednimi elektrolitami to odpowiednie postępowanie dla tej grupy osób.
Wsparciem w tego typu sytuacjach może być zatem suplement diety Rodzina Zdrowia Aqualit musujący, który gasi pragnienie, a także uzupełnia dietę w sód, potas, chlorek i witaminę C.
Literatura
- Wpływ odwodnienia organizmu na funkcje poznawcze, Klaudia Wiśniewska, Katarzyna Okręglicka, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, tom 27, nr 4, 372-378
- Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego, Jadwiga Jośko-Ochojska, Leszek Spandel, Ryszard Brus, Hygeia Public Health 2014, 49(4): 712-717
- Odwodnienie – patofizjologia i klinika, Ilona Idasiak_piechocka, Forum Nefrologiczne 2012, tom 5, nr 1, 73-78
- Practical hydration solutions for sports, Luke N. Belval, et.al., Nutrients 2019, 11, 1550; doi:10,3390/nu11071550
- Gospodarka wodno-elektrolitowa organizmu, profilaktyka odwodnienia i strategie prawidłowego nawadniania sportowców, Barbara Frączek, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/sport/107981,gospodarka-wodno-elektrolitowa-organizmu-profilaktyka-odwodnienia-i-strategie-prawidlowego-nawadniania-sportowcow
- Algorytm postępowania z dzieckiem odwodnionym, Marcin Tkaczyk, Pediatria po Dyplomie, 2018,02
- Dehydration and rehydration in competative sport, R.J. Maughan, S.M. Shirreffs, Scand J Med. Sci Sports 2010:20(Suppl.3): 40-47
- Diagnostyka i leczenie biegunek ostrych u dzieci w warunkach szpitala powiatowego w latach 2006-2010, rozprawa doktorska, Małgorzata Mielewczyk-Małecka, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2012
- Opieka farmaceutyczna – postępowanie w ostrej biegunce u dorosłych, Aptekarz Polski on-line, 25.08.2018
- Zastosowanie doustnych płynów nawadniających i probiotyków w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Julia Gawryjołek, Inga Adamska, Forum Zakażeń 2014;5(6): 379-384
Artykuł sponsorowany