Jak zadbać o zdrowie przed planowaną ciążą?

Macierzyństwo to bardzo ważna życiowo rola, dlatego warto w odpowiednim czasie się do niej przygotować. Wizyta u ginekologa, wykonanie odpowiednich badań, rezygnacja z używek, odpowiednia dieta czy suplementacja kwasu foliowego to jedne z czynników wpływających na zdrowie przyszłej mamy. Przemyślana decyzja o planowaniu potomstwa powinna pojawiać się na 12 miesięcy przed poczęciem.

Zadbanie o styl życia oraz zdrowie kobiet w okresie prekoncepcyjnym nie tylko zwiększają szanse na poczęcie, ale także wpływają na przebieg samej ciąży oraz zdrowie dziecka.

Planowanie ciąży powinno wiązać się z następującymi działaniami przyszłej mamy:

  • wizytą u lekarza ginekologa,
  • kontrolą u stomatologa (ewentualne leczenie),
  • wykonaniem badań profilaktycznych (m.in. morfologia, poziom glukozy),
  • suplementacją kwasu foliowego,
  • rezygnacją z używek,
  • wdrożeniem zdrowej diety,
  • aktywnością fizyczną.

Opieka lekarska

Istotnym elementem planowania dziecka jest wizyta u lekarza ginekologa, który przeprowadzając wywiad z pacjentką, zbiera informację na temat cyklu menstruacyjnego, chorób przewlekłych, przyjmowanych leków oraz chorób genetycznych występujących w rodzinie. Poza wywiadem wykonuje oraz zleca potrzebne badania. Należą do nich m.in.: oznaczenie grupy krwi, morfologia, badanie moczu, poziomu cukru czy badanie pod kątem toksoplazmozy. Kompleksowa wizyta oraz wyniki badań pozwalają ustalić lekarzowi, czy istnieją czynniki utrudniające zajście w ciążę.

Poza lekarzem ginekologiem wskazana jest także wizyta u stomatologa. Obserwowane podczas ciąży dolegliwości pokarmowe oraz zmiany hormonalne negatywnie wpływają na stan jamy ustnej kobiety. Choroby przyzębia (stany zapalne, próchnica) wpływają nie tylko na ciężarną, ale także na dziecko: wzrost ryzyka niskiej masy urodzeniowej, przedwczesnego porodu oraz wystąpienia próchnicy zębów mlecznych.

Proponowana lista badań dla kobiet planujących ciążę
1. Morfologia oraz poziom glukozy
2. Grupa krwi
3. Poziom hormonów tarczycy (tyreotropina, tyroksyna)
4. Badanie ogólne moczu
5. Przeciwciała przeciw: HCV (WZW typu C) i HBs (WZW typu B)
6. Przeciwciała IgG (Toxoplazma gondii, różyczka, wirus cytomegalii)
7. Poziom witaminy D3

 

 

Kwas foliowy

Liczne badania potwierdzają, że składnikiem niezbędnym dla przyszłych mam jest kwas foliowy. Zgodnie z Wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego suplementację tą witaminą rozpoczynamy przynajmniej na 6 tygodni przed planowaną ciążą. Kwas foliowy to składnik biorący udział w procesach krwiotwórczych oraz metabolizmie kwasów nukleinowych, jego suplementacja obniża ryzyko powstawania wad cewy nerwowej u płodu o 72%.

Dawka zalecana dla zdrowych kobiet to 0,4 mg na dobę (wyższe dawki mogą być zalecane przez lekarza np.  u kobiet palących papierosy, otyłych). Ponadto zbyt niski poziom kwasu foliowego może doprowadzić do wystąpienia niedokrwistości megaloblastycznej u kobiety podczas ciąży.

Niebezpieczne używki

Niezbędnym elementem planowania potomstwa jest rezygnacja z używek, takich jak palenie papierosów, spożywanie alkoholu oraz kofeiny. Decyzja ta powinna dotyczyć obojga partnerów.

  • Dym tytoniowy odpowiadać może za obniżenie płodności kobiety, co tłumaczone jest w badaniach m.in. wpływem na poziom hormonów LH i FSH (zakłócenie procesu owulacji) oraz utrudnioną implantacją zarodka. Poza obniżoną szansą na poczęcie, palenie zwiększa ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, niskiej wagi urodzeniowej dziecka.
  • Alkohol wpływa negatywnie na rozwój płodu już w niewielkich ilościach, dlatego w literaturze nie pojawiają się dawki bezpieczne dla kobiety w ciąży. Do skutków spożycia alkoholu w ciąży należy tzw. alkoholowy zespół płodowy.
  • Wpływ kofeiny na ciążę stanowi nadal temat kontrowersyjny. Istnieją jednak dowody, że przenikając do płodu, może przyspieszać jego pracę serca i ograniczyć wchłanianie żelaza. Dlatego należy zachować umiar i rozsądek w spożywaniu kawy i innych produktów zawierających kofeinę.

Dieta

Dieta przyszłej mamy powinna być różnorodna i zbilansowana, a szczególną uwagę należy zwrócić na produkty o wysokiej zawartości witamin B9, czyli kwasu foliowego, do których należą: szpinak, wątróbka, brokuły, brukselka, pietruszka, sałata, fasola, szparagi, sok pomarańczowy, produkty pełnoziarniste. Kobiety z nadwagą, otyłością powinny rozważyć wizytę u dietetyka, w celu unormowania swojej wagi.

Planując ciążę, zaleca stosowanie do poniższych zasad związanych ze zdrową dietą:

  • spożywanie pięciu urozmaiconych posiłków dziennie,
  • dostarczanie białka w postaci chudego mięsa, ryb oraz roślin strączkowych,
  • zapewnienia porcji warzyw i owoców (w ilości odpowiedni 500 g i 300 g),
  • używanie tłuszczy pochodzenia roślinnego (olej rzepakowy, oliwa z oliwek),
  • spożywanie wody w ilości od 1–1,5 l/dzień,
  • ograniczenie spożycia soli oraz słodyczy,
  • suplementacja witaminy D oraz kwasu foliowego.

 

Aktywność fizyczna

Ciąża i poród to duże obciążenie dla organizmu kobiety. Odpowiednio dopasowane ćwiczenia pozwalają zwiększyć wydolność organizmu i ogólny stan zdrowia. Do zalecanych aktywności należy pływanie, spacery i jazda na rowerze.

Regularne wizyty na basenie pozwalają na wzmocnienie mięśnie grzbietu, kręgosłupa oraz brzucha, które odgrywają ważną rolę podczas ciąży. Kondycja na odpowiednim poziomie powinna być kształtowana już przed ciąża, ponieważ zmiany w organizmie kobiety ciężarnej niejednokrotnie uniemożliwiają jej dbanie o kondycję fizyczną.

 

Szczepienia

Odbywanie szczepień w okresie ciąży nie jest wskazane. Jednak należy zwrócić uwagę na choroby wirusowe niebezpieczne dla płodu. Zarażenie się wirusem kobiety w okresie ciąży może doprowadzić do poważnych wad rozwojowych i przedwczesnego porodu. Kobiety planujące dziecko powinny rozważyć szczepienia przeciwko:

  • różyczce,
  • ospie,
  • grypie,
  • wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Planowanie ciąży to nie tylko świadoma i przemyślana decyzja, ale również szereg działań mających na celu poprawę stylu życia i stanu zdrowia przyszłej mamy. Odpowiednie przygotowanie do ciąży, pozwala na zmniejszenie ryzyka komplikacji zdrowotnych zarówno u dziecka, jaki i ciężarnej.

Literatura:

  1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 5/2014, 85, 395-399.
  2. Świątkowska D. Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka Poradnik żywienia kobiet w ciąży.
  3. Lautenbach D., Kardasz K., Rolnik A., Kaźmierczak A., Preis K. Zdrowie i jego uwarunkowania, r. XV, Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Ocena działań prozdrowotnych kobiet planujących zajście w ciążę.
  4. Fraś M.,Gniadek A., Poznańska-Skrzypiec J., Kadłubowska M,. Styl życia kobiet w ciąży, Hygeia Public Health. 2012, 47(4): 412-417.
  5. Lu MC. Recommendations for preconception care. University of California Am Fam Physician., 2007; 76(3): 397–400.
  6. Lesińska-Sawicka M. Planowanie ciąży a stosowanie używek w czasie ciąży przez kobiety z wybranych krajów europejskich Probl Hig Epidemiol 2011, 92(1): 127-131.
  7. Cieślik E., Kościej A., Gębusia A., Katedra Technologii Gastronomicznej i Konsumpcji, Wydział Technologii Żywności, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Ocena wiedzy i pobrania kwasu foliowego przez kobiety w wieku rozrodczy Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 594-599.
  8. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu (2005)
  9. Kobylińska A., Sochacki-Wójcicka N., Gozdowski D., Bomba-Opoń D., Wielgoś M., Olczak-Kowalczyk D., Opieka stomatologiczna w czasie ciąży w Polsce. Postnatalne badanie ankietowe. Nowa Stomatol 2018; 23(1): 18-24.
  10. Górna I. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wydział Farmaceutyczny Wpływ sposobu żywienia oraz wybranych parametrów stylu życia na płodność i rozrodczość kobiet (rozprawa doktorska).
  11. Bojanowska M. Katedra Chemii Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Dieta i styl życia jako czynniki wpływające na płodność, tom 67, 2018 nr 2 (319) s. 425–439.
  12. Wrońska B. Świadome planowanie rodziny przez kobiety z regionu łódzkiego z uwzględnieniem wykształcenia i charakteru pracy. Medycyna Pracy 2011;62(6):591 -599.
  13. Iwanowicz-Palus G.,Stadnicka G., Bień A., Organizacja opieki przedkoncepcyjnej i okołoporodowej determinantą zdrowia rodziny i społeczeństwa, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 3, 313–318.
  14. http://www.swiadomemacierzynstwo.com/planowanie (online).
  15. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/poczecie/61877,przygotowanie-do-ciazy (online).
  16. https://www.alablaboratoria.pl/pakiet/18/pakiet_kobiety_przed_ciaza (online).