Jakie leki na uspokojenie najlepiej włączyć u pacjenta ze specjalnymi wymaganiami?

Pacjenci ze specjalnymi wymaganiami 

Obecnie, ze względu na współczesne tempo życia i wynikające z niego konsekwencje, leki na uspokojenie są bardzo powszechnie stosowane. Wśród pacjentów regularnie po nie sięgających wyróżnia się osoby zmagające się dodatkowo z innymi schorzeniami, takimi jak alergia, nadciśnienie, cukrzyca czy też inne choroby cywilizacyjne. Mając na uwadze patofizjologię powyższych chorób i mechanizmy działania substancji, które stanowią standard terapii, należy zachować szczególną ostrożność przy rekomendacji właściwego dla tych pacjentów leku uspokajającego.

Alergia

Alergia charakteryzuje się nadmierną, nieprawidłową reakcją układu odpornościowego organizmu względem substancji występujących w środowisku – tzw. alergenów, które u osób zdrowych nie powodują żadnych objawów uczulenia. Do alergenów zalicza się przede wszystkim białka wchodzące w skład komórek roślin i zwierząt, a także fragmenty substancji – leków czy np. lateksu. U osób z nadwrażliwością należy zachować szczególną ostrożność względem nowowprowadzanych związków leczniczych, również – pomimo stosunkowo wysokiego profilu bezpieczeństwa – preparatów pochodzenia roślinnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na preparaty uspokajające zawierające dziurawiec. Ziele to z uwagi na obecność hiperycyny może wywołać fotouczulenie, dlatego podczas jego stosowania powinno się unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne [2,[3],[4].

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze definiowane jest jako trwałe podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi do wartości 140/90 mm Hg lub wyższej. W zdecydowanej większości przypadków ma charakter pierwotny i spowodowane jest różnymi czynnikami środowiskowymi bądź genetycznymi, które zaburzają jego fizjologiczną regulację. Rekomendując lek uspokajający w kontekście nadciśnienia tętniczego, warto zwrócić uwagę na mechanizmy ich działania. Przykład mogą stanowić preparaty zawierające kozłek lekarski, lawendę czy szyszkę chmielu, które obok działania kojącego mogą wykazywać zdolność zwiększania przepływu krwi przez naczynia wieńcowe i w konsekwencji obniżać ciśnienie krwi oraz spowalniać akcję serca. Wymienione substancje działają łagodnie i nie wchodzą w interakcje z syntetycznymi lekami, które stanowią standard terapii nadciśnienia tętniczego [5],[6],[7]. Dużą ostrożność należy zachować w przypadku środków chemicznych. Powszechnie znana hydroksyzyna wykazuje zdolność obniżania ciśnienia krwi. Zastosowanie jej u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym przyjmujących dodatkowo inne leki hipotensyjne niesie ryzyko wystąpienia interakcji i działań niepożądanych (8). 

Cukrzyca

Cukrzyca to choroba metaboliczna, która cechuje się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi. Wynika to z upośledzenia wydzielania bądź działania insuliny. Stan przewlekłej hiperglikemii w cukrzycy prowadzi do uszkodzenia, a także zaburzenia czynności i niewydolności poszczególnych narządów – szczególnie narażone pozostają oczy, nerki, nerwy, serce oraz naczynia krwionośne [4]. Większość popularnych ziołowych leków uspokajających, zawierających np. kozłek lekarski czy szyszkę chmielu – nie stanowi zagrożenia dla diabetyków [5],[6],[7]. Wyjątkiem, o którym należy pamiętać, jest wspomniane już wcześniej ziele dziurawca – może ono powodować między innymi osłabienie działania gliklazydu, który stanowi jeden z leków stosowanych w cukrzycy typu II [9],[10].

Leki ziołowe o działaniu uspokajającym

Na szczególną uwagę zasługują leki pochodzenia roślinnego. Charakteryzują się wysokim profilem bezpieczeństwa, zwłaszcza biorąc pod uwagę ludzi starszych – niejednokrotnie cierpiących na szereg różnych chorób towarzyszących takich jak np.: nadciśnienie, cukrzyca, alergia czy inne choroby cywilizacyjne. Co więcej, leki ziołowe nie wykazują efektu uzależniającego, zatem terapia nie grozi efektem abstynencyjnym po jej odstawieniu. Odpowiednio dawkowane substancje roślinne działają łagodnie, a jednocześnie osiągają wysoką efektywność. Wśród najczęściej stosowanych ziół o działaniu uspokajającym, które charakteryzuje jednocześnie wysoki profil bezpieczeństwa wymienia się: walerianę, melisę, chmiel, lawendę oraz męczennicę lekarską [2],[11]. Natomiast do ziół najczęściej wywołujących interakcję należy przede wszystkim dziurawiec zwyczajny. Hyperforyna występująca w ekstrakcie z ziela dziurawca indukuje izoenzym CYP3A4  cytochromu P450, przez co może powodować osłabienie działania leków metabolizowanych przez ten cytochrom m.in. leków przeciwdepresyjnych (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), statyn czy leków immunosupresyjnych [11]. 

Syntetyczne leki uspokajające 

Wśród najczęściej stosowanych uspokajających leków syntetycznych wymienia się: neuroleptyki (np. promazyna, haloperidol), leki przeciwhistaminowe (np. hydroksyzyna) oraz środki GABA-ergiczne (np. benzodiazepiny) [12]. Zastosowanie ich w polifarmakoterapii wiąże się z ryzykiem wystąpienia istotnych interakcji. Ponadto pochodne benzodiazepiny charakteryzuje wysoki potencjał uzależniający i możliwość wystąpienia zespołu abstynencyjnego [12],[13].Przedstawione leki mogą być stosowane tylko pod kontrolą lekarza.

Valused – bezpieczny preparat na uspokojenie

Valused to lek ziołowy stosowany w stanach napięcia nerwowego, a także w okresowych problemach w zasypianiu o podłożu stresowym. Jego działanie poparte jest doskonale skomponowanym składem preparatu. Lek zawiera 60 mg wyciągu suchego z korzenia kozłka lekarskiego (Valeriana officinalis L.), 40 mg wyciągu suchego z szyszki chmielu (Humulus lupulus L.) oraz 40 mg wyciągu suchego z ziela męczennicy (Passiflora incarnata L.). Valused działa uspokajająco – łagodzi napięcie nerwowe objawiające się przyspieszonym biciem serca, drżeniem rąk, zaburzeniami gastrycznymi na tle nerwowym, a także trudnościami w koncentracji [2], [14].

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis L.) – charakteryzuje się  działaniem uspokajającym,  łagodząc tym samym wzmożoną pobudliwość i napięcie emocjonalne. Co więcej, znosi uczucie niepokoju i lęku. Kozłek lekarski wyróżnia również aktywność rozkurczowa względem mięśni gładkich. Istotną kwestią jest brak działań niepożądanych w trakcie jego stosowania, takich jak senność, zaburzenia pamięci czy też koncentracji [2],[5],[10].

Szyszka chmielu zwyczajnego (Humulus lupulus L.) – posiada aktywność kojącą i znosi uczucie niepokoju. Wspomaga również proces zasypiania [2],[6],[10].

Ziele męczennicy cielistej (Passiflora incarnata herba L.) –  wykazuje działanie uspokajające, regulując napięcie emocjonalne. Ponadto, łagodzi nadpobudliwość i stany lękowe. Wykorzystywana jest również w celu łagodzenia migren na tle nerwowym [2],[10].

Valused, stosowany w zalecanych dawkach, jest lekiem całkowicie bezpiecznym. Wymienione składniki ziołowe o działaniu uspokajającym nie uzależniają, są na ogół dobrze tolerowane i w niewielkim stopniu obciążają organizm ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Co więcej, mają udowodnione działanie ośrodkowe. Leki pochodzenia roślinnego mogą być doskonałym wyborem u osób starszych, które niejednokrotnie chorują równolegle na nadciśnienie, cukrzycę, alergię czy też inne choroby cywilizacyjne i często stosują kilka leków naraz. Wspomniane preparaty ziołowe ograniczają niebezpieczeństwo wystąpienia istotnych interakcji, które mogłyby się pojawić przy jednoczesnym zastosowaniu środków syntetycznych [2],[10],[14].

Valused występuje w postaci małych, łatwych do połknięcia kapsułek. Jest wskazany do stosowania osobom dorosłym i młodzieży powyżej 12 lat. Zaleca się przyjmować 2 kapsułki 2- 3 razy w ciągu doby. Przy trudnościach w zasypianiu 2- 3 kapsułki w dawce jednorazowej na 30 minut  przed snem (14).

Leki na uspokojenie stanowią popularną grupę preparatów w zaopatrzeniu aptecznym, po które sięgają pacjenci w różnym wieku. Na szczególną uwagę zasługują osoby starsze – zmagające się najczęściej z szeregiem innych schorzeń. Istotną kwestię stanowi zatem dobór dla tej szczególnej grupy pacjentów odpowiedniego preparatu, który zapewni zarówno wysoką efektywność, jak również pełne bezpieczeństwo stosowania.

Bibliografia

  1. Dobos N., Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym., Postępy Fitoterapii., 2017,18(3):215-22.
  2. Nowak G., Surowce roślinne o działaniu przeciwlękowym i antydepresyjnym. ,Herba Polonica. 55(1), 2009.
  3. https://baza-lekow.com.pl/substancja-czynna/dziurawiec/ dostęp 26.07.2023r. [Online] 
  4. Szczeklik A. i Gajewski P., Interna Szczeklika.,Medycyna Praktyczna, Kraków 2016, s. 800-801.. 
  5. Murti, K., Kaushik, M., Sangwan, Y., & Kaushik, A., Pharmacological properties of Valeriana officinalis-a review., Pharmacologyonline, 2011, 3, 641-646. 
  6. Czubacka A., Genetyczne podstawy produkcji wybranych metabolitów wtórnych chmielu, Studia i Raporty IUNG-PIB 2022; 68(22): 151-165
  7. Kohlmunzer S., Farmakognozja., Podręcznik dla studentów farmacji., Wydawnictwo PZWL. Warszawa 2007.s. 394-396, 569-570,578
  8. https://www.medicalnewstoday.com/articles/drugs-hydroxyzine-oral-tablet#about dostęp 08.2023r. [Online] 
  9. Borelli F., Izzo A., Herb–Drug Interactions with St John’s Wort (Hypericum perforatum): an Update on Clinical Observations, The AAPS Journal 2009, Vol. 11, No. 4
  10. Sheikhani A., Kholdi N. i Mokhtari M., An overview of the most effective tranquilizer herbs., Journal of Basic and Clinical of Pathophysiology., 2017, 5(2): 27-34.
  11. Kowalczyk A., Błaszczyk F., Orońska A., Królak A., Ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy lekami a preparatami pochodzenia roślinnego wśród pacjentów objętych opieką paliatywną i hospicyjną, Medycyna Paliatywna 2014; 6(3): 140–144
  12. Łoza B. i Łoza O.,Czym są leki uspokajające i jakie mają wskazania w psychiatrii? Przegląd kliniczny., 2021 13(3-4): 39-43
  13. Sobów T., Benzodiazepiny u pacjentów w podeszłym wieku. Medycyna Wieku Podeszłego, 2012. 2(1): 1-6.
  14.  Valused – ChPL. 

VALUSED, 60 mg + 40 mg + 40 mg, kapsułki miękkie. Skład: 1 kapsułka zawiera: 60 mg wyciągu suchego z Valeriana officinalis L.s., radix (korzeń kozłka), (DER 3-4:1), ekstrahent: etanol 60% V/V; 40 mg wyciągu suchego z Humulus lupulus L., flos (szyszka chmielu), (DER 4-6:1), ekstrahent: metanol 30% V/V; 40 mg wyciągu suchego z Passiflora incarnata L., herba (ziele męczennicy), (DER 2-3:1, DERnatywny 4-6:1), ekstrahent: etanol 90% V/V. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: glukoza ciekła suszona rozpyłowo, sorbitol, olej sojowy oczyszczony. Postać farmaceutyczna: kapsułka miękka. Wskazania do stosowania: Produkt stosowany jest tradycyjnie w celu łagodzenia objawów w stanach napięcia nerwowego jako środek uspokajający oraz w okresowych trudnościach w zasypianiu na tle nerwowym. Dawkowanie i sposób podawania: Produkt stosuje się doustnie. Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 2 kapsułki 2 do 3 razy na dobę. Przy trudnościach w zasypianiu 2 do 3 kapsułek jednorazowo na ½ godziny przed snem. Jeśli objawy utrzymują się po 2 tygodniach stosowania lub nasilają, należy skonsultować się z lekarzem. Dzieci: Nie stosować u dzieci poniżej 12 lat ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania i skuteczności w tej grupie pacjentów. Przeciwwskazania: Nie należy stosować produktu: w przypadku nadwrażliwości na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą; w przypadku nietolerancji waleriany; u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją fruktozy ze względu na zawartość sorbitolu; w razie stwierdzonej nadwrażliwości na orzeszki ziemne albo soję ze względu na zawartość oczyszczonego oleju sojowego. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Nie stosować u dzieci poniżej 12 lat ze względu na brak danych klinicznych w tej grupie pacjentów. Produkt zawiera sorbitol. Nie stosować u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją fruktozy. Produkt zawiera glukozę. Pacjenci z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy nie powinni przyjmować produktu leczniczego. Działania niepożądane: Produkt jest na ogół dobrze tolerowany w zalecanych dawkach. Obserwowano zaburzenia żołądkowo-jelitowe u osób źle tolerujących korzeń waleriany. W pojedynczych wypadkach wystąpiły nudności oraz przyspieszenie akcji serca (tachykardia) po podaniu ziela męczennicy. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: pozwolenie nr 8744. Kategoria dostępności: produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.