Kompleksowe wsparcie układu odpornościowego

Prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego zależy także od stylu życia – odpowiedniej ilości snu, poziomu stresu [2] czy dobrze zbilansowanej diety, której składniki wpływają m.in. na aktywność komórek odpornościowych [1]. Jak zatem wspomóc naszą odporność, jeśli z różnych powodów nie możemy dostarczyć z pożywieniem odpowiedniej ilości składników odżywczych, korzystnie wpływających na układ odpornościowy? Dobrym sposobem będzie ich właściwa suplementacja. W celu uzyskania optymalnego wsparcia diety we właściwe składniki najlepiej rekomendować produkt wieloskładnikowy, zawierający substancje  o udowodnionym znaczeniu dla układu odpornościowego. 

Składniki odżywcze wspierające odporność

Literatura dostarcza dowodów naukowych co do skuteczności niektórych witamin, minerałów oraz innych składników we wspieraniu prawidłowego działania układu immunologicznego. Szczególną rolę przypisuje się cynkowi. Zbyt niski jego poziom może prowadzić do zaburzeń odpowiedzi immunologicznej w reakcji na patogeny, ze względu na nieprawidłowości w aktywności limfocytów. Obserwuje się ograniczenie aktywności komórek NK, ograniczenie cytotoksyczności limfocytów T, zaburzenie produkcji interleukiny-2 przez limfocyty T czy zmniejszenie przez limfocyty Th1 wydzielania interferonu-γ o działaniu przeciwwirusowym. Dodatkowo niedobór cynku może skutkować niższą produkcją przeciwciał w reakcji na dany patogen [3]. Okazało się, iż sam cynk ma działanie ograniczające infekcje wirusowe w wyniku redukcji wnikania cząstek wirusa do organizmu oraz modulowania procesu budowy i uwalniania nowych wirionów w komórkach człowieka [4].  Udowodniono także działanie przeciwwirusowe cynku m.in.  w infekcjach rhinowirusami należącymi do jednych z najczęściej wywołujących przeziębienie, HPV, HIV, czy Sars-CoV [4,5]. Jako że cynk nie jest gromadzony w organizmie człowieka, należy go codziennie dostarczać z dietą lub z preparatami farmaceutycznymi [6].

Witamina C

Witamina C znajduje się w leukocytach (zwłaszcza w fagocytach i limfocytach T) [7], z których wydostaje się podczas infekcji, działając ochronnie na komórki, które są narażone na stres oksydacyjny towarzyszący fagocytozie i stanowi zapalnemu. Szybko ulega ona wtedy zużyciu, zatem w okresie infekcyjnym należy zwiększyć jej spożycie. Witamina C, oprócz funkcji antyoksydacyjnych, wykazuje także działanie immunomodulujące – m.in. nasila działanie cytokin oraz zmniejsza efekt histaminy ograniczający odpowiedź immunologiczną [1]. Od lat trwa spór czy witamina C może przyczynić się do profilaktyki i leczenia przeziębienia. Okazuje się, iż profilaktyczne jej przyjmowanie może skrócić czas choroby [7], co jest dodatkowym argumentem za utrzymywaniem prawidłowych jej poziomów. Witamina C lepiej wchłania się w obecności bioflawonoidów cytrusowych, zatem ten składnik również warto uwzględnić podczas wyboru suplementu uzupełniającego jej niedobory [8].

Witamina D

Składnikiem odżywczym mającym znaczący wpływ na układ immunologiczny jest witamina D. Odgrywa rolę w odpowiedzi nieswoistej poprzez nasilenie chemotaksji i fagocytozy komórek żernych, a w odpowiedzi swoistej poprzez regulację odpowiedzi limfocytów T [1].  Jako że jest to witamina, na niedobór której cierpi wiele populacji w każdej grupie wiekowej, podkreśla się rolę suplementacji właściwą jej dawką. Dla osób dorosłych zamieszkujących Europę Środkową jest to dawka od 800 IU/dobę (20 µg/dobę) do 2000 IU/dobę (50 µg/dobę) [6].

Selen

Selen to kolejny minerał, którego niedobór niekorzystnie odbija się na odporności – obserwuje się wtedy zmniejszenie aktywności makrofagów oraz limfocytów T oraz NK, a także ograniczenie produkcji przeciwciał oraz prostaglandyn. Może to skutkować gorszą reakcją układu immunologicznego na patogeny bakteryjne i wirusowe [1].

Laktoferyna

Składnikiem wspierającym naszą odporność jest także laktoferyna. Jest to glikoproteina naturalnie występująca w organizmie człowieka, w tym w neutrofilach. Szczególnie gromadzi się w miejscach w których toczy się stan zapalny. Jest składnikiem immunomodulujące oraz ograniczającym wzrost bakterii poprzez wiązanie niezbędnego dla ich rozwoju żelazo, a także ma powinowactwo do ich ścian komórkowych – uszkadza je, co doprowadza do śmierci komórki. Laktoferyna pobierana z mleka matki ma szczególne znaczenie u niemowląt – broni je patogenami [9]. Udowodniono także działanie przeciwwirusowe laktoferyny [10].

Grupy osób o specjalnych potrzebach żywieniowych (cukrzyca, otyłość)

Na niedobór witaminy D3 wyjątkowo narażone są osoby cierpiące na cukrzycę typu 1 i 2, a także osoby otyłe. Ocenia się, iż osoby otyłe powinny spożywać podwójną zalecaną dawkę w stosunku do osób z ich grupy wiekowej o prawidłowym BMI (przykład: osoba otyła w wieku 34 lat, niecierpiąca na inne choroby powinna stosować dawkę 1600-4000 j.m. witaminy D3). Profilaktycznie cukrzykom zaleca się stosowanie najwyższych zalecanych dawek z ich grupy wiekowej, zatem np. u osoby w wieku 59 lat chorującej na cukrzycę typu 2 należy polecić stosowanie 2000 j.m. cholekalcyferolu dziennie [11].

Cynk jest ważnym minerałem dla gospodarki węglowodanowej. Badania wskazują, iż diabetycy ze względu na nasilone wydalanie go z moczem oraz zaburzone wchłanianie z przewodu pokarmowego, mają niższe jego poziomy niż osoby zdrowe [12]. Suplementacja cynkiem może skutkować lepszą kontrolą glikemii na czczo i po posiłku, a także ograniczeniem insulinooporności u osób ze stanem przedcukrzycowym [13]. W związku z tym wskazuje się na potrzebę suplementacji cynku u cukrzyków [12,13].

Na niedobór selenu szczególnie narażone są osoby z chorobą Leśniowskiego-Chrona) – prawdopodobnie ze względu na nasilony stres oksydacyjny występujący w przebiegu tego schorzenia [14]. Dodatkowo niedobory tego pierwiastka obserwuje się u osób żywionych poza- i dojelitowo, a także u chorych z fenyloketonurią i niewydolnością nerek [15]. Warto podkreślić, że Polacy mają prawie dwukrotnie za niski poziom  selenu we krwi [21]. 

Zapotrzebowanie na witaminę C jest zróżnicowane w zależności od stanu zdrowia, stanu fizjologicznego (ciąża), płci oraz wieku. U palaczy papierosów obserwuje się gorsze wchłanianie kwasu askorbinowego, zatem dawka zalecana jest o ok. 40% większa niż u osób niepalących. Ponadto zapotrzebowanie na witaminę C jest wyższe u chorych na nadciśnienie tętnicze oraz cukrzycę, a także u osób prowadzących stresujący tryb życia. Uważać jednak należy na stosowanie przewlekle zbyt dużych jej dawek – sprzyja to powstawaniu kamieni nerkowych. Dawka uznana za bezpieczną to 1g/dobę, jednakże ze względu na zmienność osobniczą i zróżnicowane reakcje organizmu w razie potrzeby należy ją wprowadzać ostrożnie [6].

Wpływ niedożywienia na przebieg Covid-19

Ostatni rok w nauce upłynął pod kątem badań nad koronawirusem i chorobą Covid-19. Wstępne badania wskazują, iż niedożywienie i niedobór pierwiastków śladowych wiążą się z gorszym przebiegiem Covid-19, ale także z większą podatnością na infekcję [16]. Wchodząc w szczegóły, jednym z odkryć badaczy było potwierdzenie związku między poziomem selenu w glebie (a potem w konsekwencji w żywności i w organizmie człowieka), a nasileniem objawów Covid-19 w Chinach. Okazało się, iż niedobór pierwiastka predysponuje do cięższego przebiegu choroby – na terenach, gdzie poziom selenu w glebie jest niski zaobserwowano znacząco wyższy odsetek śmiertelności w wyniku zachorowania na Covid-19, w stosunku do terenów, na którym poziom selenu w glebie był wyższy. Dodatkowo, w rejonie Chin najbogatszym w selen, zaobserwowano aż trzykrotnie wyższy odsetek ozdrowieńców niż  średnio w pozostałych rejonach [17].

Warto podkreślić, że składnikiem odżywczym, który znajduje się pod szczególną obserwacją naukowców w kontekście zapobiegania ale i wsparcia terapii COVID-19 jest laktoferyna. Głównie ze względu na hamowanie adhezji wirusa, poprzez blokowanie wiązania wirusa do GAG-ów, białek „dokujących” SARS-CoV-2 do receptorów ACE-2 i hamowanie replikacji wirusa SARS-CoV-2, a także przez regulacje odpowiedzi zapalnej. Podawanie laktoferyny już w dawce 20 mg obniżało poziom IL-6 i TNF-α, zwiększało proliferację limfocytów we krwi oraz wzrost liczby młodych form neutrofili. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że wpływa na obniżenie poziomu D-dimeru, który jest markerem nasilonej krzepliwości krwi w organizmie. Cząsteczka ta jest obecnie poddawana licznym obserwacjom klinicznym [19, 20]. 

Kompleksowa suplementacja wpływająca na układ immunologiczny

Prawidłowy stan odżywienia jest niezbędny do odpowiedniego funkcjonowania odporności. Niestety, nie zawsze jesteśmy w stanie w pełni zapewnić odpowiedni poziom składników odżywczych z dietą, co może prowadzić do pewnych niedoborów. Możemy wesprzeć organizm racjonalnie prowadzoną suplementacją, stosując dobrej jakości suplementy diety, o przemyślanym, kompleksowym składzie. Selen, cynk, witamina D oraz witamina C mają udowodnione naukowo działanie wspierające układ immunologiczny, wielokierunkowe i uzupełniając się wzajemnie. Ponadto zastosowanie bioflawonoidów cytrusowych, polepszających wchłanianie witaminy C oraz laktoferyny o udowodnionym w badaniach działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym oraz immunomodulującym, jest dodatkową korzyścią dla zdrowia osoby stosującej preparat [18]. Rozważając rekomendację produktu wieloskładnikowego, opartego na racjonalnie skomponowanym składzie zwiększamy szansę pacjenta na skuteczne prowadzenie suplementacji, zmniejszamy konieczność łykania wielu tabletek, chronimy jego budżet a dodatkowo oszczędzamy środowisko. 

Literatura:

  1. Kościej, A., Skotnicka-Graca, U., & Ozga, I. (2017). Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol, 98(2), 110-117.
  2. Segerstrom, S. C., & Miller, G. E. (2004). Psychological stress and the human immune system: a meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychological bulletin, 130(4), 601.
  3. Ibs, K. H., & Rink, L. (2003). Zinc-altered immune function. The Journal of nutrition, 133(5), 1452S-1456S.
  4. Skalny, A. V., Rink, L., Ajsuvakova, O. P., Aschner, M., Gritsenko, V. A., Alekseenko, S. I., … & Tsatsakis, A. (2020). Zinc and respiratory tract infections: Perspectives for COVID 19. International Journal of Molecular Medicine, 46(1), 17-26.
  5. Read, S. A., Obeid, S., Ahlenstiel, C., & Ahlenstiel, G. (2019). The role of zinc in antiviral immunity. Advances in nutrition, 10(4), 696-710.
  6. Jarosz M. (2012), Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
  7. Ströhle, A., & Hahn, A. (2009). Vitamin C and immune function. Medizinische Monatsschrift fur Pharmazeuten, 32(2), 49-54.
  8. Vinson, J. A., & Bose, P. (1988). Comparative bioavailability to humans of ascorbic acid alone or in a citrus extract. The American journal of clinical nutrition, 48(3), 601-604.
  9. Gajda-Morszewski, P., & Śpiewak, K. (2015). Laktoferyna–białko multipotencjalne. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Ścisłe, (10), 177-188.
  10. Małaczewska, J., Rotkiewicz, Z., & Siwicki, A. K. (2006). Laktoferyna-mechanizmy działania przeciwwirusowego. Med. Wet, 62, 1104-1107
  11. Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, Borszewska-Kornacka MK, Bossowski A, Chlebna-Sokół D, Czech-Kowalska J, Dobrzańska A, Franek E, Helwich E, Jackowska T, Kalina MK, Konstantynowicz J, Książyk J, Lewiński A, Łukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Mazur A, Michałus I, Peregud-Pogorzelski J, Romanowska H, Ruchała M, Socha P, Szalecki M, Wielgoś M, Zwolińska D, Zygmunt A. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland—Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies—2018 Update.  Front Endocrinol (Lausanne).
  12. Salgueiro, M. J., Krebs, N., Zubillaga, M. B., Weill, R., Postaire, E., Lysionek, A. E., … & Boccio, J. (2001). Zinc and diabetes mellitus. Biological Trace Element Research, 81(3), 215-228.
  13. Ranasinghe, P., Wathurapatha, W. S., Galappatthy, P., Katulanda, P., Jayawardena, R., & Constantine, G. R. (2018). Zinc supplementation in prediabetes: A randomized double‐blind placebo‐controlled clinical trial. Journal of diabetes, 10(5), 386-397
  14. de Lima Barros, S. É., da Silva Dias, T. M., de Moura, M. S. B., Soares, N. R. M., Pierote, N. R. A., de Araújo, C. O. D., & do Nascimento Nogueira, N. (2020). Relationship between selenium status and biomarkers of oxidative stress in Crohn’s disease. Nutrition, 74, 110762.
  15. Coppinger R.J., Diamond A.M. (2001) Selenium deficiency and human disease. Selenium, 2019-233
  16. Fedele, D., De Francesco, A., Riso, S., & Collo, A. (2020). Obesity, malnutrition and trace elements deficiency in the covid-19 pandemic: an overview. Nutrition, 111016.
  17. Zhang, J., Taylor, E. W., Bennett, K., Saad, R., & Rayman, M. P. (2020). Association between regional selenium status and reported outcome of COVID-19 cases in China. The American journal of clinical nutrition, 111(6), 1297-1299
  18. Materiały własne producenta.
  19. Campione, Elena, et al. „Pleiotropic effect of Lactoferrin in the prevention and treatment of COVID-19 infection: randomized clinical trial, in vitro and in silico preliminary evidences”. BioRxiv (2020).
  20. Zimecki, Michał, Jeffrey K. Actor, and Marian L. Kruzel. „The Potential for Lactoferrin to Reduce SARS-CoV-2 Induced Cytokine Storm.” International Immunopharmacology (2021): 107571.
  21. Stoffaneller R. Morse N.L., A Review of Dietary Selenium Intake and Selenium Status in Europe and the Middle East Nutrients 2015, 7(3), 14941537; https://doi.org/10.3390/nu7031494

ARTYKUŁ SPONSOROWANY