Znacznie większe ryzyko pojawienia się zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego występuje u osób ze zdiagnozowanym zespołem jelita drażliwego (IBS) [1]. Schorzenie to objawia się silnym bólem brzucha występującym wraz z zaburzeniami rytmu wypróżnień. Symptomy te mają niezwykle złożoną etiopatogenezę, jednak za jedną z głównych przyczyn tych zaburzeń wymienia się dysregulację na osi jelitowo- mózgowej. Objawia się to, m.in. poprzez odczuwanie silnego bólu trzewnego, w szczególności w obrębie brzucha [2].
Jakie sytuacje stresowe mogą wpływać na odczuwanie dyskomfortu, w tym bólu brzucha?
Każdy bodziec stresowy, niezależnie od siły jego oddziaływania na organizm człowieka, może negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu pokarmowego. Wśród bodźców stresowych możemy wyróżnić te o nasileniu:
- łagodnym:
- szybki tryb życia;
- zbyt duża ilość obowiązków zawodowych oraz osobistych;
- konflikty międzyludzkie;
2. umiarkowanym:
- śmierć bliskiej osoby;
- utrata pracy;
- rozwód;
3. silnym:
- doświadczenie przemocy domowej;
- klęski żywiołowe;
Stres mogą indukować także sytuacje życiowe mające pozytywny oddźwięk. Można tu wymienić, m.in. zawarcie małżeństwa, czy narodziny dziecka [1].
Stres, a funkcjonowanie osi jelitowo- mózgowej
Pod wpływem oddziaływania na organizm ludzki bodźców stresowych aktywacji ulega oś podwzgórze- przysadka- nadnercza. W efekcie wydzielany jest hormon- kortyzol. Wpływa on na zwiększenie wydzielania cytokin prozapalnych, modulowanie aktywności układu odpornościowego, a także na zmiany w składzie mikrobioty jelitowej [3]. Zespół jelita nadwrażliwego ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania osi jelitowo- mózgowej [4]. Do jej zadań należy, m.in. utrzymanie szczelności bariery jelitowej, zachowanie działania przeciwzapalnego w obrębie jelit, a także regulowanie wydzielania neuromediatorów do OUN [5]. Co więcej, nieprawidłowy skład mikroflory jelitowej należy do jednej z głównych przyczyn patofizjologii zespołu jelita drażliwego. Do jego objawów należą:
- silny ból brzucha utrzymujący się co najmniej od 3 miesięcy;
- zaburzenia rytmu wypróżnień;
- częste zmiany konsystencji stolca [4,6];
Leczenie bólów trzewnych brzucha
Trudne życiowe sytuacje generujące powstawanie bodźców stresowych nasilają przykre objawy związane z IBS. Co więcej, pacjenci chorzy na tą przypadłość znacznie gorzej radzą sobie z redukcją stresu [1]. Terapia IBS jest niezwykle złożona i obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, jak i psychologiczne. Pierwszym celem leczenia IBS jest złagodzenie objawów, do których należy przede wszystkim czynnościowy ból brzucha. W tym celu nie stosuje się popularnych wśród pacjentów niesteroidowych leków przeciwzapalnych, lecz zaleca się włączenie substancji mających właściwości rozkurczowe. Zaliczymy do nich, m.in. hioscynę, mebewarynę, czy drotawerynę [4,7]. Zdecydowanie, najbardziej popularna wśród pacjentów jest ta ostatnia. Zawdzięcza to temu, że charakteryzuje się kilkoma istotnymi zaletami:
- posiada wysoki profil bezpieczeństwa;
- jej działanie przeciwbólowe jest porównywalne z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi [8];
- w porównaniu do papaweryny- jej pochodnej, charakteryzuje się silniejszym efektem działania, a także szybszym wchłanianiem do krwi;
- ma zdolność do redukowania skurczów jelit pochodzenia neurogennego oraz mięśniowego [9];
Wysoką skuteczność spazmolityczną drotaweryna zawdzięcza posiadaniu dwojakiego mechanizmu działania:
- ma zdolność do inhibicji fosfodiesterazy IV (PDE 4), dzięki czemu hamuje rozkład cAMP i cGMP. Ich wzrost stężenia, skutkuje rozkurczem mięśniówki gładkiej obecnej w układzie pokarmowym, moczowym, czy rozrodczym;
- ma zdolność do blokowania kanałów wapniowych, co wpływa na zmniejszenie stężenia wewnątrzkomórkowego wapnia. Ten makroelement jest niezbędny do aktywacji enzymu kinazy lekkiego łańcucha miozyny. Przez to wpływa pośrednio na skurcz mięśni. Zmniejszenie jego ilości w komórkach mięśniowych skutecznie hamuje ten proces [2,10].
Dzięki temu, że drotaweryna jest selektywnym inhibitorem fosfodiesterazy IV, efekty jej działania są widoczne nie tylko w obrębie układu pokarmowego, ale wszędzie tam gdzie znajduje się mięśniówka gładka [11].
Z tego względu wskazania do stosowania drotaweryny są bardzo liczne. Można do nich zaliczyć:
- stany skurczowe dróg żółciowych, w tym: kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie przewodów żółciowych;
- stany skurczowe dróg moczowych, w tym: kamica nerkowa, zapalenie pęcherza moczowego;
- stany skurczowe w trakcie bolesnego miesiączkowania;
- stany skurczowe przewodu pokarmowego w tym wywołane: chorobą wrzodową żołądka, stanami zapalnymi jelit; stanami zapalnymi trzustki [9,12];
Mnogość wskazań do stosowania drotaweryny powoduje, że może ona być rekomendowana szerokiej grupie pacjentów. Jej zastosowanie nie ogranicza się jedynie do łagodzenia bólów brzucha wywołanych sytuacjami stresowymi. Może ona być z powodzeniem stosowane we wszelkich bólach, których przyczyną są skurcze mięśniówki gładkiej.
Preparatami, które w swoim składzie zawierają drotawerynę i cieszą się dużą popularnością wśród pacjentów są NO-SPA (zawiera 40 mg drotaweryny w 1 tabletce) oraz NO-SPA Max (zawiera 80 mg drotaweryny w 1 tabletce). Oba, szybko i całkowicie wchłaniają się po podaniu doustnym. Co więcej, oba te preparaty charakteryzują się wysokim profilem bezpieczeństwa. Dobowa dawka NO-SPY 40 mg oraz NO-SPY MAX 80 mg w przypadku stosowania u dorosłych wynosi 120 do 240 mg, w 2-3 dawkach podzielonych. W przypadku konieczności zastosowania produktu leczniczego No-Spa 40 mg u dzieci w wieku od 6 do 12 lat dawka dobowa wynosi 80 mg, w 2 dawkach podzielonych. Natomiast w przypadku dzieci powyżej 12 lat dawka dobowa wynosi 160 mg, w 2 – 4 dawkach podzielonych. Jeżeli istnieje konieczność zastosowania produktu leczniczego No-Spa Max u dzieci w wieku powyżej 12 lat maksymalna dawka dobowa to 160 mg, 1 tabletka powlekana 1 lub 2 razy na dobę. Należy, jednak pamiętać, że w przypadku obu preparatów badania kliniczne nie były prowadzone z udziałem dzieci [9,12].
mgr farm. Maciej Birecki
Bibliografia:
- Orzechowska A, Gałecki P. Kiedy podejrzewać podłoże psychiczne w zaburzeniach układu pokarmowego? Medycyna po Dyplomie 2015, październik: 72-80.
2. Videolock E, Chang L. Zespół jelita nadwrażliwego, Rozdział 60 w: Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego: 437- 446.
3. Wierzchanowska W, Iwanicki T. Rola mikrobiomu jelitowego w funkcjonowaniu układu nerwowego, Problemy nauk biologicznych 2020, tom 69; 2 (327): 301- 311.
4. Adrych K, Rydzewska G. Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita drażliwego w praktyce lekarza rodzinnego, Varia Medica 2020; 4 (1): 52-59.
5. Liśkiewicz P, Pełka- Wysiecka J, Wroński M, Bąba- Kubiś A, Samochowiec J. Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych- aktualny stan wiedzy i dalsze perspektywy, Psychiatria 2018; 15 (2): 70-76.
6. Dudzińska E. Wpływ mikroflory jelitowej na rozwój zespołu jelita drażliwego, Medycyna Środowiskowa 2016; 19 (3): 70-76.
7. Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, 12 (6): 224- 233.
8 Amitabh D, Rituparna M, Tejaswi K, Puneet A. Intramuscular drotaverine and diclofenac in acute renal colic: a comparative study of analgesic efficacy and safety, Pain Medicine 2012; 13: 466- 471.
9. Charakterystyka Produktu Leczniczego No-Spa 40 mg (ChPL 12/2020).
10. Xing X, Xiao Q, Xiao W. Randomized controlled study of efficacy and safety of drotaverine hydrochloride in patients with irritable bowel syndrome, Medicine 2017: 96:51.
11. Romics I, Molnar D, Timberg G, Mrklic B, Jelakovic B, Koszegis G, Blasko G. The effect of drotaverine hydrochloride in acute colicky pain caused by renal and ureteric stones, BJU International 2003; 92: 92-96. - Charakterystyka Produktu Leczniczego No-Spa Max 80 mg (ChPL 12/2020).
MAT-PL-2101518-1.0-05.2021