Lato, wakacje, relaks, zabawa i owady!

Nadchodzi lato – raj dla owadów 

Ciepłe miesiące w ciągu roku to przeważnie okres obfitego wylęgu przeróżnych owadów.  Kontakt większości z nich z człowiekiem wiąże się bardzo często z nieprzyjemnym  ukąszeniem, bądź użądleniem. W naszych szerokościach geograficznych największy problem  stanowią zwykle pszczoły, osy, komary i meszki [1,2]. Szczególnie niebezpieczne  (zwłaszcza dla osób uczulonych) są pszczoły – obdarzone specjalnym żądłem, służącym do obrony [3,4]. Nieco mniej niebezpieczne są osy, jednak one po użądleniu nie umierają, przez co mogą żądlić wielokrotnie [5]. 

Komary i meszki (choć z założenia dużo mniej groźne) to grupa owadów, która w okresie  letnim (zwłaszcza przy dużej wilgotności) jest najbardziej uciążliwa dla człowieka.  Wystarczy wspomnieć, że samych komarów jest w naszym kraju blisko 50 gatunków [6].  Ukąszenia komarów nie są zbyt bolesne, jednakże mogą wywoływać uciążliwe swędzenie w  okolicach ukłucia [2,6]. Zwłaszcza jeśli mieliśmy kontakt z wieloma komarami jednocześnie.

Dlaczego miejsca po ukąszeniach i ugryzieniach owadów swędzą? 

Czynnikami sprawczymi wszelkich niepożądanych reakcji naszego organizmu po kontakcie z  owadami są ich wydzieliny: jad w przypadku pszczół i os, a także ślina w kontekście  komarów i meszek [1,3,5]. 

Jad pszczeli zawiera wiele związków toksycznych. Poza najliczniejszymi (tzn. melityną i  fosfolipazą A2) zawiera histaminę i peptyd degranulujący komórki tuczne (MCD) [3,5].  To głównie za jego sprawą dochodzi do indukcji syntezy i wydzielania w organizmie ludzkim  histaminy – a to właśnie jej „zawdzięczamy” większość nieprzyjemnych objawów [3,5]. W przypadku komarów związkami o najsilniejszych właściwościach immunizacyjnych i 

prozapalnych są apyraza i hydrolaza glikozylowa, zawarte w ślinie tych owadów [1,2]. To  głównie za ich sprawą dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i uwalniania  mediatorów zapalenia – wraz z histaminą. 

Histamina ⟶ Swędzenia ⟶ Lek przeciwhistaminowy?

Biorąc pod uwagę mechanizm powstawania reakcji uczuleniowej i zapalnej, w wyniku  ukąszenia owadów można przyjąć, że inicjatorem dolegliwości jest właśnie histamina. To za  jej sprawą zwiększa się przepuszczalność i średnica naczyń [7]. Uważana jest za mediatora  odczynu alergicznego i zapalnego. W wyniku jej oddziaływania dochodzi w miejscu  ukąszenia/użądlenia do rozwoju: 

  • obrzęku; 
  • rumienia; 
  • świądu; 
  • bólu [2,3,6]. 

Logicznym zatem wydaje się postępowanie przeciwhistaminowe dla łagodzenia  skutków ukąszeń owadów. Obecnie dużą popularnością cieszą się leki przeciwhistaminowe II  generacji. Są one szczególnie przydatne w kontekście typowych schorzeń o podłożu  alergicznym (jak np. ANN). Niemniej jednak przy skórnych odczynach alergicznych  niezwykle przydatny okazuje się fakt oddziaływania leków I generacji (w tym miejscowych)  na różne receptory (nie tylko H1) [8]. Co dodatkowo ważne – leki tego typu (jak np. maleinian  dimetyndenu) sprawdzają się także w łagodzeniu świądu towarzyszącego też innym reakcjom  skórnym, jak chociażby pokrzywce, oparzeniom słonecznym czy niewielkim oparzeniom  skóry [9]. 

Maleinian dimetyndenu – składnik leków, które warto mieć w domowej apteczce 

Dimetynden to przedstawiciel miejscowych i doustnych leków przeciwhistaminowych [9]. Jako  antagonista receptorów histaminowych H1 łagodzi objawy wywoływane przez działanie  histaminy. W wyniku jego oddziaływania dochodzi do zmniejszenia obrzęku i silnego  ograniczenia swędzenia w miejscu ukąszenia. Zastosowanie miejscowe dimetyndenu jest o  tyle korzystne, że zakończenia nerwowe odpowiedzialne za swędzenie, zlokalizowane są  zwykle powierzchniowo pod skórą, dzięki czemu terapia miejscowa może być niezwykle  efektywna [10]. 

W aptece maleinian dimetyndenu do stosowania na skórę znaleźć możemy, chociażby w  preparacie Fenistil żel. Produkt ten przeznaczony jest do stosowania w przypadku świądu towarzyszącego: 

  • dermatozom; 
  • pokrzywce; 
  • ukąszeniom owadów; 
  • oparzeniom słonecznym; 
  • powierzchownym oparzeniom skóry [9]. 

Zastosowany na skórę zmniejsza obrzęk, działa silnie przeciwświądowo i łagodzi  podrażnienia skóry [9]. Może być zatem szczególnie przydatny w okresie wiosenno-letnim,  kiedy to problemy skórne stanowią dość częsty problem wśród pacjentów. Aby dowiedzieć  się więcej nt. zastosowań Fenistilu, warto odwiedzić stronę www.fenistil.pl. 

Literatura: 

  1. Insect bite reactions, Sanjay Singh, Baldeep Kaur Mann, Indian Journal of Dermatology, Venerology,  and Leprology, March-April 2013, Vol 79, Issue 2 
  2. Alergia na owady niebłonkoskrzydłe, Krzysztof Buczyłko, Emilia Majsiak, Aneta Wagner, Alergia  Astma Immunologia 2015, 20(3): 170-177 
  3. Bee updated: current knowledge on bee venom and bee envenoming therapy, Manuela B. Pucca, Felipe  A. Cerni, Isadora S. Oliveira, Timothy P. Jenkins, Lidia Argemi, Christoffer V. Sorensen, Shirin  Ahmadi, Jose E. Barbosa, Andreas H. Laustsen, Front. Immunol. 10:2090., 2019 
  4. Insect bites, Jane Wilcock, Clare Etherington, Kamila Hawthorne, Graham Brown, BMJ  2020;370:m2856 
  5. Ocena czynników ryzyka występowania reakcji alergicznych po użądleniu przez pszczołę u pszczelarzy  i ich rodzin – rozprawa doktorska, Joanna Matysiak, Klinika Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i  Immunologii Klinicznej Szpitala Klinicznego im. K. Jonschera w Poznaniu, Poznań 2012 
  6. Nadmierne reakcje miejscowe po ukąszeniu przez komary – jak diagnozować i leczyć?, Małgorzata  Piechota, Wioletta Zagórska, Pediatria po Dyplomie, 2015, 04 
  7. Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, Patrycja Lachowska-Kotowska, Anna  Grzywa-Celińska, Andrzej Prystupa, Michał Kotowski, Rafał Celiński, Medycyna Ogólna i Nauki o  Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 2, 99-102 
  8. Leki przeciwhistaminowe w alergicznych chorobach skóry, Marta Woźniak-Wakuluk, Roman Nowicki,  Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 4, 298-301 
  9. Charakterystyka Produktu Leczniczego Fenistil 
  10. Efficacy of topical dimetindene in experimentally induced pruritus and weal and flare reactions, L.R.  Lever, S.Hill, P.J.Dykes, R.Marks, Skin Pharmacol 1991;4:109-112 

Fenistil, 1 mg/g, żel. 1 g żelu zawiera 1 mg dimetyndenu maleinianu. Wskazania do stosowania Świąd towarzyszący dermatozom, pokrzywce, ukąszeniom owadów, oparzeniom słonecznym, powierzchownym oparzeniom skóry (pierwszego stopnia). Dawkowanie i sposób podawania Stosować 2 do 4 razy na dobę, nanosząc cienką warstwę żelu na zmienioną chorobowo i swędzącą powierzchnię skóry. Jeżeli po upływie 2 dni stosowania produktu leczniczego u dzieci i 7 dni u dorosłych nie nastąpiła poprawa lub pacjent czuje się gorzej, należy skontaktować się z lekarzem. W przypadkach szczególnie nasilonego świądu lub znacznego uszkodzenia skóry leczenie miejscowe preparatem Fenistil w postaci żelu powinno być uzupełnione stosowaniem dimetyndenu maleinianu  w postaci doustnej. Sposób podawania: podanie na skórę. Przeciwwskazania Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Oparzenia drugiego i trzeciego stopnia. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania W przypadku stosowania żelu Fenistil na rozległą powierzchnię skóry, należy unikać ekspozycji miejsc nim pokrytych na działanie promieni słonecznych. Unikać stosowania u małych dzieci na duże obszary skóry, szczególnie w przypadkach zranień, stanów zapalnych skóry. Informacje dotyczące składników pomocniczych: Fenistil żel zawiera: glikol propylenowy – lek może powodować podrażnienie skóry; chlorek benzalkoniowy – lek podrażnia, może powodować reakcje skórne. Działania niepożądane Najczęściej obserwowane działania niepożądane podczas stosowania produktu to łagodne i przemijające reakcje skórne w miejscu aplikacji. Na podstawie dostępnych danych częstość występowania niżej wymienionych działań niepożądanych nie może być określona. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Działanie niepożądane: suchość skóry, uczucie pieczenia skóry, alergiczne zapalenie skóry. Częstość: nieznana. OTC – Lek wydawany bez recepty. Pozwolenie Prezesa URPLWMiPB nr R/2078. Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o, v.X.2019

PM-PL-FENI-21-00031