Kurcze nóg to problem, który często kieruje osoby na nie cierpiące do apteki. Bywa, że chorzy mają już wykrystalizowany pogląd na to, co im może pomóc. Ważną rolą farmaceuty jest przedstawienie rzetelnych informacji na temat możliwości leczenia. Jak to będzie w tym przypadku?
Około godziny 17.00 w aptece zjawia się Pan Michał. Z uśmiechem na ustach podchodzi do okienka i mówi:
– Poproszę dobry magnez!
Farmaceuta dopytuje, co pacjent rozumie pod pojęciem dobry magnez.
– No taki, co działa na skurcze. Podobno taki jest najlepszy.
Uświadamiając sobie powagę sytuacji, farmaceuta przeprowadza z Panem Michałem szczegółowy wywiad. Okazuje się, że jest on 45-letnim zawodowym kierowcą cieżarówki i od 3 tygodni dokuczają mu bolesne kurcze łydek – najczęściej w nocy. Wcześniej wykonał on badania laboratoryjne, które nie wykazały niedoboru elektrolitów. Dzień przed wizytą w aptece na kanale sportowym w TV zobaczył reklamę preparatu z magnezem, dedykowaną osobom z takim samym problemem. Pacjent uznał, że to właśnie magnez pomoże mu uśmierzyć dolegliwości i być może uleczy go raz na zawsze. Czy to możliwe?
Czy magnez jest najlepszą opcją na skurcze?
Współczesne badania naukowe podważają mit, jakoby magnez był skuteczny wobec bolesnych kurczy nóg. Przeglądy systematyczne nie wykazały przewagi magnezu nad placebo w przypadku profilaktyki i leczenia nocnych skurczy nóg, czy bolesnych skurczy mięśni szkieletowych w ogóle (wyjątek stanowią kobiety w ciąży, u których zaobserwowano niewielką redukcję objawów). [1,2] Nawet w badaniu, w którym magnez podawany był dożylnie, nie zmniejszał on częstości skurczy u osób cierpiących na bolesne skurcze nóg i to niezależnie od zastosowanej dawki. [3] Dlatego rekomendowanie preparatów magnezu w kurczach nóg, zwłaszcza w przypadku braku niedoborów tego pierwiastka, nie wydaje się zasadne. Naukowcy uważają, że u podstaw stosowania magnezu w leczeniu nocnych kurczy mięśni nóg leży poprawa zależna od efektu placebo. [4]
Kurcze nóg a PNŻ
Bolesne kurcze nóg mogą być objawem pojawiającym się w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ). Cechuje się ona symptomami zastoju żylnego wskutek wstecznego przepływu krwi w żyłach lub zwężenia czy niedrożności żył. Do grupy wysokiego ryzyka wystąpienia PNŻ zaliczamy osoby pracujące przez długi czas w pozycji stojącej lub siedzącej. Pan Michał jest właśnie jedną z takich osób. Inne objawy podmiotowe PNŻ to między innymi: uczucie ciężkości kończyn dolnych i ich nadmiernej pełności, zwykle nasilające się wieczorem, zmniejszające się po odpoczynku z kończynami uniesionymi czy widoczne niebiesko zabarwione poszerzone żyły powierzchowne. Zaobserwowanie pozostałych symptomów przewlekłej niewydolności żylnej może świadczyć o tym, że kurcze nóg również wynikają z PNŻ. [5]
A co w zamian?
Środkami o udowodnionej skuteczności w łagodzeniu skurczy i zespołu niespokojnych nóg w przebiegu niewydolności żylnej są leki flebotropowe. [6] Do tej grupy leków zaliczana jest diosmina. Wskazania do jej stosowania obejmują objawy przewlekłej niewydolności krążenia żylnego, w tym bóle i nocne kurcze nóg. Ma ona korzystny wpływ na mikrokrążenie i parametry hemoreologiczne krążenia żylnego. Zapewnia działanie ochronne wobec naczyń żylnych (2-krotnie silniejsze od innego flawonoidu – trokserutyny), zmniejsza ich przepuszczalność, zwiększa elastyczność i napięcie ich ścian. [7] Jednocześnie diosmina poprawia powrót krwi z układu żylnego kończyn dolnych, zmniejszając tym samym nadciśnienie i zastój żylny w kończynach. Ponadto hamuje patologiczną aktywację i adhezję leukocytów do ścian naczyń włosowatych. Poprzez hamowanie wydzielania mediatorów reakcji zapalnej wykazuje właściwości przeciwzapalne. Diosmina oddziałuje również na układ limfatyczny – zwiększa przepływ w układzie chłonnym i podwyższa ciśnienie onkotyczne limfy. Tak jak inne flawonoidy jest uznawana za silny inhibitor prostaglandyny E2, F2α i tromboksanu, hamujący aktywację, migrację i adhezję leukocytów oraz aktywację neutrofili. Te wszystkie cechy przyczyniają się do uzyskiwania pozytywnych rezultatów m.in. w leczeniu kurczy nóg, które pojawiają się w przebiegu niewydolności krążenia żylnego. [7] Warto też podkreślić, że działania niepożądane diosminy występują rzadko i zwykle nie są ciężkie. Wśród nich wymienić należy odczyny dermatologiczne i dolegliwości ze strony układu pokarmowego. [7]
Rozwiązanie przypadku
Farmaceuta może zaproponować Panu Michałowi produkt z diosminą w składzie (np. DIH MAX COMFORT w dawce 1000 mg diosminy w 1 tabletce), który wskazany jest w leczeniu objawów przewlekłej niewydolności krążenia żylnego. W związku z tym, że diagnostyka kurczy nóg nie jest łatwa, trzeba zasugerować pacjentowi wizytę u lekarza, aby wykluczyć inne możliweschorzenia. [4]
Źródła:
- Sebo P, Cerutti B, Haller DM. Effect of magnesium therapy on nocturnal leg cramps: a systematic review of randomized controlled trials with meta-analysis using simulations. Fam Pract. 2014;31(1):7-19. doi: 10.1093/fampra/cmt065
- Garrison SR, Korownyk CS, Kolber MR et al. Magnesium for skeletal muscle cramps. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020;9:CD009402. doi: 10.1002/14651858.CD009402.pub3
- Garrison SR, Birmingham CL, Koehler BE et al. The effect of magnesium infusion on rest cramps: randomized controlled trial. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2011; 66(6):661-6. doi: 10.1093/gerona/glq232
- Tipton PW, Wszołek ZK. Restless legs syndrome and nocturnal leg cramps: a review and guide to diagnosis and treatment. Pol Arch Intern Med. 2017; 127: 865–872. doi: 10.20452/pamw.4148
- Frołow M, Masłowski L. Przewlekła niewydolność żylna. Interna – Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.31 (opublikowano: 10.08.2022, dostęp: 12.04.2023)
- Martinez-Zapata MJ, Vernooij RWM, Tuma SMU et al. Phlebotonics for venous insufficiency. Cochrane Database Syst Rev. 2016;;4(4):CD003229. doi: 10.1002/14651858.CD003229.pub3
- Charakterystyka Produktu Leczniczego DIH MAX COMFORT, 1000 mg, tabletki powlekane
DIH MAX COMFORT, 1000 mg, tabletki powlekane. Skład: Jedna tabletka powlekana zawiera 1000 mg zmikronizowanej diosminy (Diosminum). Postać farmaceutyczna: tabletka powlekana. Wskazania do stosowania: Objawy przewlekłej niewydolności krążenia żylnego kończyn dolnych: bóle i nocne kurcze nóg, uczucie ciężkości nóg, żylaki kończyn dolnych, poszerzenia bardzo drobnych naczyń żylnych, tzw. pajączki naczyniowe, obrzęki nóg (opuchlizna/puchnięcie nóg). Objawowe leczenie żylaków odbytu. Dawkowanie i sposób podania: Podanie doustne. Podaje się 1 tabletkę na dobę podczas posiłku. Jedynie w przypadkach zaostrzenia dolegliwości spowodowanych żylakami odbytu zaleca się okresowe podawanie większych dawek: po 1 tabletce 3 razy na dobę przez 4 dni, a przez kolejne 3 dni po 1 tabletce 2 razy na dobę, rano i wieczorem. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną diosminę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: W przypadkach zaostrzenia dolegliwości spowodowanych żylakami odbytu zastosowanie dużych dawek produktu leczniczego powinno być krótkotrwałe i jeśli dolegliwości nie przemijają wymagana jest kompleksowa ocena proktologiczna stanu pacjenta. Działania niepożądane: Opisano rzadko występujące przypadki odczynów dermatologicznych (egzema, wysypka, świąd, pokrzywka, łupież różowy) wynikających z nadwrażliwości na diosminę. Po podaniu diosminy (wg dostępnej literatury w mniej niż 2% przypadków) mogą wystąpić zaburzenia żołądka i jelit (bóle żołądka, nudności, niestrawność, wymioty, biegunka lub inne zaburzenia dotyczące przewodu pokarmowego). Notowano także przypadki wystąpienia zaburzeń neurowegetatywnych (bezsenność, trudności w zasypianiu, zawroty i bóle głowy, niepokój), które na ogół nie wymagały przerwania podawania diosminy i przemijały wkrótce po jej odstawieniu. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: DIH MAX COMFORT, 1000 mg, tabletki powlekane – numer pozwolenia 22310. Kategoria dostępności: produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.