Makrogole w farmakoterapii zaparć u dzieci i osób starszych

Zaparcia, choć powszechnie mało się o nich mówi, należą do dość częstych zaburzeń przewodu pokarmowego. Badania pokazują, że w Polsce na przewlekłe epizody zaparć cierpi blisko 13% społeczeństwa, z czego zdecydowanie najczęściej występują one u osób starszych i dzieci [1,2,3]. W kontekście tych dwóch grup niezwykle istotne wydaje się bezpieczeństwo ewentualnej farmakoterapii.

ZAPARCIA – NIEDOSTRZEGANY PROBLEM

Zaparcie, czyli utrudnione i wymagające wysiłku oddawanie zbitego, twardego stolca to problem szeroko rozpowszechniony w populacji dzieci i osób starszych [4]. Wystarczy powiedzieć, że blisko 25% wizyt u gastroenterologów dziecięcych w USA dotyczy właśnie zaparć [3]. Częstość występowania ich w grupie osób po 65 r.ż. jest jeszcze większa (nawet 5x aniżeli u ludzi młodych) i może sięgać nawet 80% wśród pensjonariuszy domów spokojnej starości [1,5].

Problem zaparć u dzieci wynika najczęściej z zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, będących efektem:

  • niewłaściwej diety (niedożywienia, odwodnienia),
  • pośpiechu i braku czasu na wypróżnienie,
  • alergii na białko mleka krowiego i zbyt szybkiego jego wprowadzenia do jadłospisu,
  • niedostatecznej ilości ruchu,
  • zaburzeń psychologicznych [4,6,7].

U osób starszych dochodzi natomiast wraz z wiekiem do wydłużenia pasażu okrężniczego i zmian w motoryce (m.in. w obrębie mięśni odpowiedzialnych za akt defekacji). Zestawiając to z, chociażby:

  • dietą ubogą w błonnik,
  • małą podażą płynów,
  • brakiem ruchu,
  • zaburzeniami psychicznymi,
  • wielolekowością,

otrzymujemy prostą drogę do wystąpienia zaparć u osób w podeszłym wieku [1,5].

ZALECENIA DOTYCZĄCE LECZENIA ZAPARĆ Z UWZGLĘDNIENIEM SZCZEGÓLNYCH WYMOGÓW BEZPIECZEŃSTWA DLA TYCH DWÓCH GRUP

O konieczności zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa farmakoterapii dla dzieci wspominać chyba nie trzeba. Wszak powszechnie wiadomo, że dojrzewający organizm dziecka wymaga innego podejścia niż w przypadku osób dorosłych.
Podobnie sytuacja wygląda w kontekście ludzi starszych. W ich przypadku wzrasta ryzyko potencjalnych działań niepożądanych przyjmowanych leków [5]. Co więcej – osoby po 65 r.ż. stosują średnio 5 różnych leków dziennie. Warto zatem, aby zastosowane leczenie nie wchodziło w interakcje z zażywanymi już przez seniorów substancjami leczniczymi [8].

Wymagania stawiane substancjom stosowanym w leczeniu zaparć u dzieci i osób starszych spełniają polietylenoglikole (PEG), zwane potocznie makrogolami [1,2,9,10,11].

American College of Gastroenterology (ACG) i NASPGHAN (Północnoamerykańskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) rekomendują makrogole jako leki I rzutu w ramach skutecznego i bezpiecznego leczenia zaparć u dzieci i dorosłych [1,3,12].

Pamiętaj – w przypadku stwierdzenia poniższych objawów wskazane jest dokonania bardziej dokładnej diagnostyki i udanie się do lekarza w sytuacji:

  • utraty masy ciała,
  • pojawienia się objawów świadczących o utracie krwi,
  • wystąpienia gorączki,
  • występowania w rodzinie raka jelita grubego,
  • braku efektu leczniczego pomimo stosowanej terapii [13].

MAKROGOLE A BEZPIECZEŃSTWO FARMAKOTERAPII

Makrogole, czyli rozpuszczalne w wodzie polimery wytwarzają z wodą niezwykle silne wiązania wodorowe, dzięki czemu uzyskują wysoką zdolność wiązania wody [2]. Pozwala to efektywnie zwiększać zawartość wody w okrężnicy, prowadząc do ułatwienia oddawania stolca i względnej regulacji rytmu wypróżnień [2,9].

Makrogole odznaczają się:

  • biologiczną obojętnością,
  • niezwykle niskim stopniem wchłaniania w jelitach,
  • brakiem ogólnoustrojowych efektów (działają jedynie miejscowo), 
  • brakiem interakcji z innymi lekami, 
  • brakiem wpływu na wchłanianie i poziom elektrolitów, witamin, żelaza, czy też kwasu foliowego [2,9]. 

Czyni to je niezwykle bezpiecznymi substancjami w terapii zaparć, zarówno w kontekście dzieci, jak i osób starszych. Ich krótkotrwałe, ale też długotrwałe stosowanie nie wiąże się z potencjalnie groźnymi działaniami niepożądanymi [2,10]. 

Mogące wystąpić po zastosowaniu makrogoli działania niepożądane uznawane są za łagodne, a niektóre badania nie wykazują nawet różnić w ilości i rodzaju efektów ubocznych po zastosowaniu PEG i placebo [2,3].

Makrogole odznaczają się zatem znacznie wyższym poziomem bezpieczeństwa niż stosowane powszechnie sennozydy i laktuloza. Warto wiedzieć, że długotrwałe stosowanie sennozydów może prowadzić do atonii jelit i zaburzeń wodno-elektrolitowych, a wśród powszechnie występujących działań niepożądanych laktulozy wymienia się wzdęcia i bóle brzucha [1,4,8,9,10].

 

DULCOSOFT JAKO PRZYKŁAD PREPARATU NA BAZIE MAKROGOLI

Wyrób medyczny Dulcosoft zawiera jako aktywny składnik makrogol 4000. Występuje w trzech formach:

  • DulcoSoft Junior – roztwór dla dzieci już od 2 r.ż.
  • DulcoSoft proszek do sporządzenia roztworu doustnego – dla dorosłych i dzieci od 8 r.ż.
  • DulcoSoft roztwór – dla dorosłych i dzieci od 2 r.ż.

Gama preparatów DulcoSoft stosowana jest w objawowym leczeniu zaparć i zmiękczaniu mas kałowych, zwłaszcza u dzieci (DulcoSoft Junior). Dzięki składowi opartemu na makrogolach produkty DulcoSoft odznaczają się dużą skutecznością i wysokim poziomem bezpieczeństwa. Ich zaletą jest również neutralny smak, dzięki czemu nie zmieniają one smaku płynów, w których są rozpuszczane. Ma to szczególnie duże znaczenie w kontekście dzieci.

mgr farm. Mateusz Jabłoński

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Literatura:

  1. Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Jarosław Daniluk, Varia Medica 2018, tom 2, nr 4, 286-296
  2. Role of polyethylene glycol in the treatment of functional constipation in children, Ilan J.N. Koppen, Ilse J. Broekaert, Michael Wilschanski, Alexandra Papadopoulou, Carmen Ribes-Koninckx, Nikhil Thapar, Frederic Gottrand, Rok Orel, Paolo Lionetti, Marc A. Benninga, JPGN 2017; 65: 361-363
  3. A randomised, double-blind study of polyethylene glycol 4000 and lactulose in the treatment of constipation in children, Suporn Treepongkaruna, Nipat Simakochorn, Paneeya Pienvichit, Wandee Varavithya, Yothi Tongpenyai, Philippe Garnier, Helene Mathiex-Fortunet, BMC Pediatrics 2014, 14: 153
  4. Praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci, Żaneta Malczyk, Anna Jarzumbek, Jarosław Kwiecień, Katarzyna Ziora, Pediatr Med. Rodz 2014, 10(1), 55-60
  5. Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Tomasz Sikorski, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011
  6. Efficacy and complications of polyethylene glycols for treatment of cinstipation in children, Si-Le Chen, Shi-Rong Cai, Liang Deng, Xin-Hua Zhang, Te-Dong Luo, Jian-Jun Peng, Jian-Bo Xu, Wen-Feng Li, Chuang-Qi Chen, Jin-Ping Ma, Yu-Long He, Medicine, Vol 93, No 16, 2014
  7. Zaparcia u dzieci – przyczyny, diagnostyka i leczenie, Magdalena Reich, Barbara Iwańczak, Adv Clin Exp Med. 2007, 16,3,443-456
  8. Opieka farmaceutyczna w geriatrii – projekt OF-Senior, Agnieszka Neumann-Podczaska, Geriatria 2019, Wydanie specjalne: 3-9
  9. Double-blind randomized evaluation of clinical and biological tolerance of polyethylene glycol 4000 versus lactulose in constipated children, Christophe Dupont, Bernard Leluyer, Nassira Maamri, Alain Morali, Jean-Pierre Joye, Jean-Marc Fiorini, A. Abdelatif, C. Baranes, S. Benoit, A. Benssoussan, J.L. Boussioux, P. Boyer, E. Brunet, J. Delorme, S. Francois-Cecchin, F. Gottrand, M. Grassart, S. Hadji, A. Kalidjian, J. Languepin, C. Lessler, D. Lejay, D. Livon, J.P. Lopez, J.F. Mougenot, J.C. Risse, C. Rizk, D. Roumaneix, J. Schirrer, B. Thoron, N. Kalach, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 41: 625-633, 2005
  10. SYstematic review of stymulant and nonstimulant laxatives for the treatment of functional constipation, Pierre Pare, Rochard N. Fedorak, Can J Gastroenterol Hepatol, Vol 28, No 10, 2014
  11. Use of polyethylene glycol in functional constipation and fecal impaction, Miguel Minguez, Antonio Lopez Higueras, Javier Judez, Rev Esp Enferm Dig 2016, Vol 108, No 12, 790-806
  12. Diagnostyka i leczenie czynnościowego zaparcia stolca u dzieci – wytyczne ESPGHAN i NASPGHAN, Diana Kamińska, Standardy Medyczne Pediatria, 2014, t. 11, 217-219
  13. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia

MAT-PL-2000965-1.0-10.2020

DulcoSoft® (makrogol 4000)  proszek do sporządzania roztworu doustnego, wyrób medyczny wskazany do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w celu ułatwienia wypróżnienia i uzyskania naturalnego poczucia ulgi. Dawkowanie: Dorośli i dzieci w wieku od 8 lat: 1 – 2 saszetki na dobę, rozpuszczone w płynie (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), przyjmowane najlepiej w pojedynczej dawce rano. 

DulcoSoft® (makrogol 4000) roztwór jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w ostrych i przewlekłych zaparciach oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 roku życia: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000),  Dzieci w wieku od 4 do 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci w wieku od 2 do 3 lat: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano. 

DulcoSoft Junior® (makrogol 4000) roztwór, jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w ostrych i przewlekłych zaparciach oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 roku życia: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000),  Dzieci w wieku od 4 do 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci w wieku od 2 do 3 lat: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano.