Zaparcia, choć powszechnie mało się o nich mówi, należą do dość częstych zaburzeń przewodu pokarmowego. Badania pokazują, że w Polsce na przewlekłe epizody zaparć cierpi blisko 13% społeczeństwa, z czego zdecydowanie najczęściej występują one u osób starszych i dzieci [1,2,3]. W kontekście tych dwóch grup niezwykle istotne wydaje się bezpieczeństwo ewentualnej farmakoterapii.
ZAPARCIA – NIEDOSTRZEGANY PROBLEM
Zaparcie, czyli utrudnione i wymagające wysiłku oddawanie zbitego, twardego stolca to problem szeroko rozpowszechniony w populacji dzieci i osób starszych [4]. Wystarczy powiedzieć, że blisko 25% wizyt u gastroenterologów dziecięcych w USA dotyczy właśnie zaparć [3]. Częstość występowania ich w grupie osób po 65 r.ż. jest jeszcze większa (nawet 5x aniżeli u ludzi młodych) i może sięgać nawet 80% wśród pensjonariuszy domów spokojnej starości [1,5].
Problem zaparć u dzieci wynika najczęściej z zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, będących efektem:
- niewłaściwej diety (niedożywienia, odwodnienia),
- pośpiechu i braku czasu na wypróżnienie,
- alergii na białko mleka krowiego i zbyt szybkiego jego wprowadzenia do jadłospisu,
- niedostatecznej ilości ruchu,
- zaburzeń psychologicznych [4,6,7].
U osób starszych dochodzi natomiast wraz z wiekiem do wydłużenia pasażu okrężniczego i zmian w motoryce (m.in. w obrębie mięśni odpowiedzialnych za akt defekacji). Zestawiając to z, chociażby:
- dietą ubogą w błonnik,
- małą podażą płynów,
- brakiem ruchu,
- zaburzeniami psychicznymi,
- wielolekowością,
otrzymujemy prostą drogę do wystąpienia zaparć u osób w podeszłym wieku [1,5].
ZALECENIA DOTYCZĄCE LECZENIA ZAPARĆ Z UWZGLĘDNIENIEM SZCZEGÓLNYCH WYMOGÓW BEZPIECZEŃSTWA DLA TYCH DWÓCH GRUP
O konieczności zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa farmakoterapii dla dzieci wspominać chyba nie trzeba. Wszak powszechnie wiadomo, że dojrzewający organizm dziecka wymaga innego podejścia niż w przypadku osób dorosłych.
Podobnie sytuacja wygląda w kontekście ludzi starszych. W ich przypadku wzrasta ryzyko potencjalnych działań niepożądanych przyjmowanych leków [5]. Co więcej – osoby po 65 r.ż. stosują średnio 5 różnych leków dziennie. Warto zatem, aby zastosowane leczenie nie wchodziło w interakcje z zażywanymi już przez seniorów substancjami leczniczymi [8].
Wymagania stawiane substancjom stosowanym w leczeniu zaparć u dzieci i osób starszych spełniają polietylenoglikole (PEG), zwane potocznie makrogolami [1,2,9,10,11].
American College of Gastroenterology (ACG) i NASPGHAN (Północnoamerykańskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) rekomendują makrogole jako leki I rzutu w ramach skutecznego i bezpiecznego leczenia zaparć u dzieci i dorosłych [1,3,12].
Pamiętaj – w przypadku stwierdzenia poniższych objawów wskazane jest dokonania bardziej dokładnej diagnostyki i udanie się do lekarza w sytuacji:
- utraty masy ciała,
- pojawienia się objawów świadczących o utracie krwi,
- wystąpienia gorączki,
- występowania w rodzinie raka jelita grubego,
- braku efektu leczniczego pomimo stosowanej terapii [13].
MAKROGOLE A BEZPIECZEŃSTWO FARMAKOTERAPII
Makrogole, czyli rozpuszczalne w wodzie polimery wytwarzają z wodą niezwykle silne wiązania wodorowe, dzięki czemu uzyskują wysoką zdolność wiązania wody [2]. Pozwala to efektywnie zwiększać zawartość wody w okrężnicy, prowadząc do ułatwienia oddawania stolca i względnej regulacji rytmu wypróżnień [2,9].
Makrogole odznaczają się:
- biologiczną obojętnością,
- niezwykle niskim stopniem wchłaniania w jelitach,
- brakiem ogólnoustrojowych efektów (działają jedynie miejscowo),
- brakiem interakcji z innymi lekami,
- brakiem wpływu na wchłanianie i poziom elektrolitów, witamin, żelaza, czy też kwasu foliowego [2,9].
Czyni to je niezwykle bezpiecznymi substancjami w terapii zaparć, zarówno w kontekście dzieci, jak i osób starszych. Ich krótkotrwałe, ale też długotrwałe stosowanie nie wiąże się z potencjalnie groźnymi działaniami niepożądanymi [2,10].
Mogące wystąpić po zastosowaniu makrogoli działania niepożądane uznawane są za łagodne, a niektóre badania nie wykazują nawet różnić w ilości i rodzaju efektów ubocznych po zastosowaniu PEG i placebo [2,3].
Makrogole odznaczają się zatem znacznie wyższym poziomem bezpieczeństwa niż stosowane powszechnie sennozydy i laktuloza. Warto wiedzieć, że długotrwałe stosowanie sennozydów może prowadzić do atonii jelit i zaburzeń wodno-elektrolitowych, a wśród powszechnie występujących działań niepożądanych laktulozy wymienia się wzdęcia i bóle brzucha [1,4,8,9,10].
DULCOSOFT JAKO PRZYKŁAD PREPARATU NA BAZIE MAKROGOLI
Wyrób medyczny Dulcosoft zawiera jako aktywny składnik makrogol 4000. Występuje w trzech formach:
- DulcoSoft Junior – roztwór dla dzieci już od 2 r.ż.
- DulcoSoft proszek do sporządzenia roztworu doustnego – dla dorosłych i dzieci od 8 r.ż.
- DulcoSoft roztwór – dla dorosłych i dzieci od 2 r.ż.
Gama preparatów DulcoSoft stosowana jest w objawowym leczeniu zaparć i zmiękczaniu mas kałowych, zwłaszcza u dzieci (DulcoSoft Junior). Dzięki składowi opartemu na makrogolach produkty DulcoSoft odznaczają się dużą skutecznością i wysokim poziomem bezpieczeństwa. Ich zaletą jest również neutralny smak, dzięki czemu nie zmieniają one smaku płynów, w których są rozpuszczane. Ma to szczególnie duże znaczenie w kontekście dzieci.
mgr farm. Mateusz Jabłoński
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Literatura:
- Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Jarosław Daniluk, Varia Medica 2018, tom 2, nr 4, 286-296
- Role of polyethylene glycol in the treatment of functional constipation in children, Ilan J.N. Koppen, Ilse J. Broekaert, Michael Wilschanski, Alexandra Papadopoulou, Carmen Ribes-Koninckx, Nikhil Thapar, Frederic Gottrand, Rok Orel, Paolo Lionetti, Marc A. Benninga, JPGN 2017; 65: 361-363
- A randomised, double-blind study of polyethylene glycol 4000 and lactulose in the treatment of constipation in children, Suporn Treepongkaruna, Nipat Simakochorn, Paneeya Pienvichit, Wandee Varavithya, Yothi Tongpenyai, Philippe Garnier, Helene Mathiex-Fortunet, BMC Pediatrics 2014, 14: 153
- Praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci, Żaneta Malczyk, Anna Jarzumbek, Jarosław Kwiecień, Katarzyna Ziora, Pediatr Med. Rodz 2014, 10(1), 55-60
- Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Tomasz Sikorski, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011
- Efficacy and complications of polyethylene glycols for treatment of cinstipation in children, Si-Le Chen, Shi-Rong Cai, Liang Deng, Xin-Hua Zhang, Te-Dong Luo, Jian-Jun Peng, Jian-Bo Xu, Wen-Feng Li, Chuang-Qi Chen, Jin-Ping Ma, Yu-Long He, Medicine, Vol 93, No 16, 2014
- Zaparcia u dzieci – przyczyny, diagnostyka i leczenie, Magdalena Reich, Barbara Iwańczak, Adv Clin Exp Med. 2007, 16,3,443-456
- Opieka farmaceutyczna w geriatrii – projekt OF-Senior, Agnieszka Neumann-Podczaska, Geriatria 2019, Wydanie specjalne: 3-9
- Double-blind randomized evaluation of clinical and biological tolerance of polyethylene glycol 4000 versus lactulose in constipated children, Christophe Dupont, Bernard Leluyer, Nassira Maamri, Alain Morali, Jean-Pierre Joye, Jean-Marc Fiorini, A. Abdelatif, C. Baranes, S. Benoit, A. Benssoussan, J.L. Boussioux, P. Boyer, E. Brunet, J. Delorme, S. Francois-Cecchin, F. Gottrand, M. Grassart, S. Hadji, A. Kalidjian, J. Languepin, C. Lessler, D. Lejay, D. Livon, J.P. Lopez, J.F. Mougenot, J.C. Risse, C. Rizk, D. Roumaneix, J. Schirrer, B. Thoron, N. Kalach, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 41: 625-633, 2005
- SYstematic review of stymulant and nonstimulant laxatives for the treatment of functional constipation, Pierre Pare, Rochard N. Fedorak, Can J Gastroenterol Hepatol, Vol 28, No 10, 2014
- Use of polyethylene glycol in functional constipation and fecal impaction, Miguel Minguez, Antonio Lopez Higueras, Javier Judez, Rev Esp Enferm Dig 2016, Vol 108, No 12, 790-806
- Diagnostyka i leczenie czynnościowego zaparcia stolca u dzieci – wytyczne ESPGHAN i NASPGHAN, Diana Kamińska, Standardy Medyczne Pediatria, 2014, t. 11, 217-219
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia
MAT-PL-2000965-1.0-10.2020
DulcoSoft® (makrogol 4000) proszek do sporządzania roztworu doustnego, wyrób medyczny wskazany do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w celu ułatwienia wypróżnienia i uzyskania naturalnego poczucia ulgi. Dawkowanie: Dorośli i dzieci w wieku od 8 lat: 1 – 2 saszetki na dobę, rozpuszczone w płynie (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), przyjmowane najlepiej w pojedynczej dawce rano.
DulcoSoft® (makrogol 4000) roztwór jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w ostrych i przewlekłych zaparciach oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 roku życia: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), Dzieci w wieku od 4 do 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci w wieku od 2 do 3 lat: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano.
DulcoSoft Junior® (makrogol 4000) roztwór, jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w ostrych i przewlekłych zaparciach oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 roku życia: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), Dzieci w wieku od 4 do 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci w wieku od 2 do 3 lat: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano.