Menopauza a infekcje intymne

Menopauza według definicji WHO to ostatnia miesiączka u kobiety, po której następuje minimum 6 miesięcy przerwy, a rozpoznania dokonuje się po upływie 12 miesięcy od ostatniej miesiączki [1]. Średnio moment ten ma miejsce pomiędzy 45. a 52. rokiem życia, a badania przeprowadzone wśród polskich kobiet wskazują dokładnie na 49. ± 3,9 rok życia [2,3]. Po menopauzie następuje postmenopauza, trwająca około 10 lat [1].

W okresie menopauzy w organizmie kobiety zachodzą liczne zmiany, które w sposób bezpośredni wynikają z zaburzeń hormonalnych i spadku poziomu estrogenów (estriolu, estronu i estradiolu) [1]. Blisko 85 proc. kobiet doświadcza wtedy różnych nieprzyjemnych dolegliwości i problemów, takich jak:

  • objawy naczynioruchowe (bóle głowy, nocne poty, uderzenia gorąca);
  • objawy psychologiczne (zaburzenia snu i koncentracji, spadek libido);
  • objawy ze strony układu moczowo-płciowego [1,2,4].

Jednymi z bardziej uciążliwych niedogodności są te obejmujące narządy moczowo-płciowe. Skąd to wynika i czym się objawia?

Problemy układu moczowo-płciowego jako jedne z najbardziej uciążliwych zmian

U kobiet po menopauzie w związku ze spadkiem poziomu estrogenów dochodzi do zmian o charakterze zanikowym w obrębie układu moczowo-płciowego [5]. Są one w dalszej perspektywie przyczyną stanów zapalnych, które z kolei zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się infekcji. Z „technicznego” punktu widzenia wygląda to w następujący sposób:

  • w okresie menopauzy spada liczba hormonów estrogenowych;
  • następstwem tego są zmiany w budowie nabłonka pochwy i jego zubożenie (co wiąże się z większą podatnością na urazy i uszkodzenia);
  • niewykształcony w pełni nabłonek wytwarza mniej glikogenu;
  • mniej glikogenu to mniejsza ilość dobroczynnych pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus spp.);
  • mniej bakterii mlekowych to mniej kwasu mlekowego i nadtlenku wodoru – naturalnych substancji ochronnych przed chorobotwórczymi patogenami;
  • następuje wzrost pH, a to stwarza odpowiednie warunki do rozwoju potencjalnych infekcji (głównie bakteriami z okolic sromu i odbytu) [1,5,6].

Praktyka pokazuje, że nawet 40-50 proc. kobiet po menopauzie może wykazywać objawy atrofii pochwy [7,8]. Uwidaczniają się one w postaci: suchości, świądu, pieczenia i nieprzyjemnych upławów [7]. Atrofia, jak zresztą sama menopauza, to bezsprzecznie jeden z głównych czynników ryzyka występowania ZUM, czyli zakażeń układu moczowego [6,7]. Częstość ZUM drastycznie wzrasta właśnie u kobiet po menopauzie [9].

Na podstawie badań kobiet w okresie menopauzy stwierdzono, że w tym czasie obserwuje się w ich intymnym mikrobiomie prawie pięć razy częściej Staphylococcus aureus, prawie dwa razy częściej Escherichia coli i stosunkowo więcej niż przed menopauzą Klebsiella pneumoniae [5]. To jednoznacznie pokazuje, że okres menopauzy może obfitować w liczne infekcje intymne – zwłaszcza bakteryjne.

Bakteryjna waginoza jako najczęstsza przypadłość intymna kobiet po menopauzie

Bakteryjna waginoza (BV) to sytuacja, kiedy wśród komensalnych patogenów pochwy występują liczne bakterie beztlenowe, wywołujące nieprzyjemne zmiany w obrębie śluzówki [10,11]. Wśród najczęściej rozpoznawanych patogenów stwierdza się: Gardnerella vaginalis, Prevotella i Mycoplasma [10,11].

Podczas infekcji bakteryjnych bardzo często pojawia się szarobiała wydzielina i nieprzyjemny zapach [10,11]. Ponadto kobiety w okresie menopauzy odczuwają wówczas świąd i podrażnienie wynikające z braku odpowiedniego nawilżenia okolic intymnych.

Postępowanie terapeutyczne w przypadku infekcji bakteryjnych obejmuje standardowo powszechnie stosowane antybiotyki (metronidazol lub klindamycynę) [10-12]. Jednak pomimo swojej początkowej wysokiej skuteczności obecnie coraz częściej jest ona na dość niskim i niezadowalającym poziomie. Wynika to przede wszystkim z rosnącej oporności patogennych szczepów na powszechnie stosowane antybiotyki i substancje przeciwdrobnoustrojowe [5,9]. Badania pokazują, że obecnie 70 proc. szczepów Gardnerella vaginalis jest opornych na metronidazol, a ponad 80 proc. szczepów Escherichia coli nie reaguje na ampicylinę [13,14,15]. 

Jak widać zatem, standardowe postępowanie ma coraz więcej wad i obarczone jest rosnącym ryzykiem niepowodzenia. Czy istnieją zatem alternatywne lub uzupełniające metody postępowania farmakologicznego?

Alternatywne metody terapii i profilaktyki infekcji dróg moczowych

Rosnąca oporność na powszechne substancje przeciwbakteryjne i związana ze standardowym leczeniem spora liczba działań niepożądanych zmuszają do poszukiwania efektywnych, a jednocześnie bezpiecznych metod terapeutycznych. Jedną z takich alternatyw jest aloes i substancje w nim zawarte.

Aloe vera (Aloe barbadensis) to roślina naturalnie występująca w suchych regionach Afryki Północnej [7]. Badania doprowadziły do wyizolowania z niej substancji o właściwościach przeciwbakteryjnych. Są to licznie występujące w aloesie polisacharydy, czyli polimeryczne cząstki węglowodanów [7,16,17].

Polisacharydy obecne w aloesie wykazują aktywność mikrobiologiczną wobec szerokiej gamy patogennych drobnoustrojów, izolowanych z dotkniętych ZUM narządów moczowo-płciowych. Mechanizm działania polisacharydów polega na utrudnianiu i uniemożliwianiu drobnoustrojom chorobotwórczym przyłączania się do powierzchni błony śluzowej pochwy [18]. Aby mogło dojść do rozwoju infekcji, patogen potrzebuje związać się z nabłonkiem pochwy celem namnażania się. Polisacharydy, wiążąc się z adhezynami bakteryjnymi, skutecznie i efektywnie przeciwdziałają temu i blokują rozwój infekcji. Tego typu postępowanie terapeutyczne ma kilka podstawowych zalet:

  • brak powstawania oporności na zawarte w aloesie substancje aktywne, czyli polisacharydy;
  • naturalność metody;
  • brak lub ograniczona liczba działań niepożądanych;
  • mniejsze ryzyko nawrotów ZUM [19,20].

W jaki praktyczny sposób można zatem wykorzystać polisacharydy aloesowe – zwłaszcza w kontekście kobiet w okresie menopauzy?

Wykorzystanie polisacharydów aloesowych w praktyce

Okres menopauzy i postmenopauzy to czas zwiększonej podatności na infekcje intymne oraz ewentualne podrażnienia i suchość okolic intymnych. Polisacharydy zawarte w aloesie poprzez zapobieganie namnażaniu bakterii chorobotwórczych mogą być z powodzeniem wykorzystywane w terapii infekcji intymnych. Przykładem preparatu opartego na polisacharydach aloesowych jest Multi-Gyn ActiGel.

Żel dopochwowy Multi-Gyn ActiGel to preparat na liczne dolegliwości intymne kobiet w wieku pomenopauzalnym. Skład preparatu pozwala na łagodzenie nieprzyjemnych dolegliwości tego okresu, a mianowicie:

  • obniża pH;
  • neutralizuje patogenne mikroorganizmy;
  • regeneruje i nawilża tkanki.

Badania porównawcze preparatu Multi-Gyn ActiGel pokazały, że po pięciodniowym stosowaniu i po sześciu miesiącach kontynuowania dawką prewencyjną ustępują główne objawy, takie jak: suchość pochwy, świąd, nieprzyjemny zapach, ból i upławy [21]. Już po pięciu dniach od rozpoczęcia terapii 64 proc. kobiet odczuwało zdecydowaną poprawę i zanik suchości pochwy (po sześciu miesiącach zaś odsetek ten wzrósł do 92 proc.!).

Żel dopochwowy Multi-Gyn ActiGel polecany jest kobietom w okresie pomenopauzalnym:

  • jako preparat pierwszego rzutu w leczeniu bakteryjnego zakażenia pochwy z występowaniem upławów i/lub nieprzyjemnego zapachu;
  • w przypadku dolegliwości pochwowych, takich jak: świąd, podrażnienie, tkliwość, zaczerwienienie i bolesność.

Multi-Gyn ActiGel może być zatem śmiało rekomendowany kobietom w okresie pomenopauzalnym, które odczuwają nieprzyjemne dolegliwości i doświadczają częstych infekcji okolic intymnych.

mgr farm. Mateusz Jabłoński

Literatura

  1. Problemy kobiet w okresie okołomenopauzalnym, Jolanta Olszewska, Agnieszka Czerwińska-Osipiak, Krzysztof Łukaszuk, et al., Pielęgniarstwo Polskie, 2015; 1(55).
  2. Complementary and alternative medicine for menopause, Alisa Johnson, Lynae Roberts, Gary Elkins, Journal of Evidence-Based Integrative Medicine, 2019; 24 :1-14.
  3. Raport Polki 50 plus – Zdrowie i jego zagrożenia, pod redakcją naukową Antoniny Ostrowskiej, Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet, Warszawa 2015.
  4. Menopausal symptoms and their management, Nanette Santoro, C. Neill Epperson, Sarah B. Mathews, Endocrinol Metab Clin North Am, 2015 September; 44(3): 497-515.
  5. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników – zastosowanie antyseptyków w przypadkach nieswoistych stanów zapalnych pochwy, Mariusz Zimmer, Hubert Huras, Paweł Kamiński, et al., Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2020; 5(2): 90-97.
  6. The etiology and management of recurrent urinary tract infections in postmenopausal women, Carrie Jung, Linda Brubaker, Climacteric 2019 June; 22(3): 242-249.
  7. Aloe Vera; A new treatment for atrophic vaginitis, A randomized double-blinded controlled trial, Tahereh Poordast, Lida Ghaedian, Leila Ghaedian, et al., Journal of Ethnopharmacology, 2021; 270:.
  8. Efficacy and safety of a new vaginal gel for the treatment of symptoms associated with vulvovaginal atrophy in postmenopausal women: A double-blind randomized placebo-controlled study, Francesco De Seta, Salvatore Caruso, Giovanni Di Lorenzo, et al., Maturitas, 2021; 147: 34-40.
  9. Preventing urinary tract infections after menopause without antibiotics, Marta Caretto, Andrea Giannini, Eleonora Russo, et al., Maturitas, 2017; 99: 43-46.
  10. Nawrotowe zapalenie sromu i pochwy – porady dotyczące leczenia, Merida Miller, Ginekologia po Dyplomie, 2014; 16(5): 59-68.
  11. Bacterial vaginosis: A practical review, Paulette Bagnall, Denise Rizzolo, American Academy of Physician Assistants, 2017.
  12. Use of a lactic acid plus lactoserum intimate liquid soap for external hygiene in the prevention of bacterial vaginosis recurrence arter metronidazole oral treatment, M. Valeria Bahamondes, Priscilla Mendes Portugal, Eliane Melo Brolazo, et al., Rev Assoc Med Bras, 2011; 57(4): 415-420.
  13. Lekowrażliwość szczepów Gardnerella vaginalis wyizolowanych z przypadków bakteryjnej waginozy, Tomasiuk Anna, Strus Magdalena, Heczko Piotr Bogumił, Ginekol Pol, 2011; 82: 900-904.
  14. The epidemiology of urinary tract infection, Betsy Foxman, B. Nat. Rev. Urol, 2010; 7: 653-660.
  15. Pattern of antibacterial resistance in urinary tract infections: a systematic review and meta-analysis, Seyed Abdol Reza Mortazavi-Tabatabaei, Jalal Ghaderkhani, Ali Nazari, et al., International Journal of Preventive Medicine, 2019; 10: 169.
  16. Aloe polysaccharides inhibit influenza a virus infection – a promising natural anti-flu drug, Zhenhong Sun, Cuilian Yu, Wei Wang, et al., Front. Microbiol, 2018; 9: 2338.
  17. Antimicrobial activity of a new Aloe vera formulation for the Hygiene of the periocular area, Alessandra Vecchione, Francesco Celandroni, Antonella Lupetti, et al., Journal of Ocular Pharmacology and Therapeutics, 2018; OO (OO). 
  18. https://www.multi-gyn.com.pl/kompleks-2qr-podstawa-dla-preparatow-multi-gyn/.
  19. Anti-adhesive strategies in the prevention of infectious disease at mucosal surfaces, Charles G. Kelly, Justine S. Younson, Expert Opinion on Investigational Drugs, 2000; 9(8): 1711-1721.
  20. Polisacharydy alg i roślin w terapii chorób wywołanych przez Helicobacter pylori, Paweł Krzyżek, Postępy Fitoterapii, 2017; 18(3): 196-202.
  21. Relief and prevention of Vaginal Complaints in (Post) Menopausal Women, Dr. Boris Divic, Dr. Marta Savic, Dr. Zoran Sretenovic, et al., BioClin B.V, Delft, October 2005.