Pan Jan, pacjent naszej apteki przychodzi do nas po poradę, ponieważ przewlekle cierpi z powodu zaparć. Wypróżnia się on rzadziej niż 3 razy w tygodniu, a większość prób defekacji kończy się odczuciem niecałkowitego oddania stolca. Niestety, stosowany dotychczas preparat zawierający laktulozę przestał przynosić korzystne rezultaty.
Pacjent ten jest zawodowym kierowcą, a przypadłość, z którą się zmaga, prowadzi do silnych bólów brzucha i wzdęć, co znacznie utrudnia codzienną pracę [1,2]. Jedynymi substancjami, które łagodzą te objawy, są simetikon oraz ibuprofen, jednak ich przyjmowanie nie skutkuje przywróceniem właściwego rytmu wypróżnień.
| Wiek | 55 lat |
| Waga | 90 kg |
| Wzrost | 178 cm |
| Leki przyjmowane na stałe | Furosemid, Bisoprolol |
| Leki stosowane doraźnie | Simetikon, Ibuprofen, Laktuloza |
| Stwierdzone choroby przewlekłe: | Nadciśnienie tętnicze |
| Przypadłość, z którą pacjent zgłosił się do apteki: | Zaparcia i związane z tym bóle brzucha oraz wzdęcia |
Pan Jan prosi o skuteczny preparat, który sprawi, że zostaną przywrócone regularne wypróżniania. Jednocześnie zaznacza, że chciałby uniknąć dalszego przyjmowania simetikonu oraz ibuprofenu, gdyż przyjmuje leki na nadciśnienie tętnicze i chce zminimalizować ryzyko wystąpienia interakcji.
Zalecenia farmaceuty:
- zastosowanie bisakodylu w postaci tabletek w dawce 5 mg;
- preparat ten należy przyjąć przed snem i popić dużą ilością wody [1];
- w przypadku nieosiągnięcia efektu leczniczego po 2-3 dniach stosowania tabletek, zaleca się zastosowanie bisakodylu w dawce 10 mg, w postaci czopków;
- w trakcie stosowania preparatów z bisakodylem, gdy w dalszym ciągu będą występować problemy z oddawaniem stolca, pacjent może nadal stosować preparat z laktulozą, który dotychczas przyjmował [1];
- czopek należy zaaplikować ok. 30 minut po posiłku [1,2];
- zalecenie zwiększonej podaży płynów;
- wprowadzenie do diety posiłków lekkostrawnych, zapewniających zwiększoną podaż błonnika [2,3];
- w miarę możliwości zwiększenie aktywności fizycznej. Przerwy w pracy wykorzystać również na spacer, nordic walking, bądź inne formy uprawiania sportu [2];
- należy poinformować pacjenta o konieczności odstawienia ibuprofenu, gdyż niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą sprzyjać wystąpieniu zaparć [2];
- włączenie codziennej suplementacji probiotykami;
Korzyści wynikające ze stosowania bisakodylu:
- bisakodyl wykazuje niską toksyczność, gdyż dawka toksyczna jest nieosiągalna przy zalecanym dawkowaniu [1,4];
- działanie bisakodylu polega na pobudzaniu naturalnego procesu wypróżnienia;
- bisakodyl nie wpływa na wchłanianie składników odżywczych [4];
- efekt przeczyszczający pojawia się już po zastosowaniu jednej dawki bisakodylu [1];
Opis zaleconego rozwiązania
Problemy z oddawaniem stolca, jakie odczuwa pacjent, są skutkiem nakładania się wielu czynników jednocześnie. Z pewnością do głównej przyczyny wystąpienia tych trudności można zaliczyć siedzący tryb życia chorego, a to ze względu na pracę zawodową, jaką wykonuje. Brak ruchu wpływa na spowolnienie perystaltyki jelit, a tym samym generuje problemy z zaparciami [2,3]. Co więcej, leki przyjmowane na stałe przez pana Jana, w związku ze stwierdzonym u niego nadciśnieniem tętniczym sprzyjają wystąpieniu zaparć. Jednym z działań niepożądanych beta-blokerów, do których należy zażywany przez pacjenta bisoprolol są zaburzenia perystaltyki jelit, a przyjmowanie furosemidu może się wiązać z nadmiernym odwodnieniem organizmu, a co za tym idzie spowolnionym pasażem jelitowym [1,2].
Laktuloza
Laktuloza stosowana dotychczas przez pacjenta jest środkiem osmotycznie czynnym, tzn. jej działanie polega na wywieraniu wzmożonego napływu wody do jelit i w ten sposób rozluźnieniu i upłynnieniu mas kałowych [2]. Prawdopodobny spadek skuteczności działania tego typu preparatów jest podyktowany zbyt małą ilością wody, jaka przedostaje się do jelit. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być zbyt mała podaż płynów, a także stosowanie stale furosemidu, który działa moczopędnie [1].
Bisakodyl
Bisakodyl znajdujący się w preparatach zaproponowanych pacjentowi wywiera wielokierunkowe działanie. Po pierwsze hamuje on wchłanianie elektrolitów i wody, przez co zwiększa ilość wody w świetle jelit i dzięki temu następuje rozluźnienie mas kałowych. Po drugie, lek ten wpływa bezpośrednio na sploty jelitowego układu nerwowego, przez co indukuje skurcze perystaltyczne jelit. Takie działanie sprzyja zarówno szybszemu, jak i bezbolesnemu wypróżnianiu się [1,2].
Bisakodyl, zarówno po podaniu doustnym, jak i doodbytniczym ulega w jelitach hydrolizie do aktywnej pochodnej. Po jego dojelitowym przyjęciu w postaci tabletek, działanie przeczyszczające występuje po 6-12 godzin od podania. W związku z tym zaleca się stosować tę postać bisakodylu wieczorem, przed pójściem spać tak, aby efekt leczniczy osiągnąć rano. W celu zwiększenia skuteczności działania, tabletkę zawierającą bisakodyl należy popić dużą ilością wody, aby jak największa jej ilość mogła zostać zatrzymana w świetle jelita, a tym samym wpłynąć na rozluźnienie mas kałowych [5]. Natomiast po aplikacji czopka, efekt przeczyszczający pojawia się po ok. 20-45 minutach od podania. Z tego względu, jeśli pacjent chce uzyskać efekt leczniczy szybciej bądź przyjmowanie tabletek przez kilka kolejnych dni nie przynosi zadowalających rezultatów, korzystniej jest zastosować czopek. W celu zwiększenia efektu przeczyszczającego, czopek należy stosować ok. 30 minut po posiłku. Wszystko po to, by wzmocnić fizjologiczny odruch żołądkowo- jelitowy i tym samym przyspieszyć perystaltykę jelit [1,4]
Podsumowanie
Ze względu na fakt, że stosowanie bisakodylu skutkuje zmniejszonym wchłanianiem elektrolitów, w trakcie terapii tym lekiem zaleca się przyjmowanie ich dodatkowe ilości [5].
Pacjent, oprócz zastosowania bisakodylu powinien również wprowadzić zmiany w swoim stylu życia. Jego codzienna dieta powinna obfitować w posiłki lekkostrawne, które zagwarantują zwiększoną podaż błonnika. Jest on bardzo istotny, ponieważ ma zdolność pochłaniania wody i pęcznienia w jelitach, dzięki czemu zwiększa się masa kału i przyspieszona zostaje perystaltyka jelit [6]. Co więcej, w celu normalizowania liczby wypróżnień zaleca się, aby suplementować bakterie probiotyczne. Dzięki nim następuje wzrost stężenia krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które mają zdolność do stymulowania aktywności motorycznej jelit [1,7].
mgr farm. Maciej Birecki
Bibliografia:
- Mulak A. Zaparcia oporne na leczenie- jak rozpoznać i leczyć? Gastroenterologia Kliniczna, 2018; 10 (3): 81-92.
- Moniuszko A, Rydzewska G. Postępowanie w przewlekłych zaparciach w świetle wytycznych American Gastroenterological Assciation z 2013 roku. eGastroentrologiaNews 2014; 1: 3-8.
- Strzeszyński Ł. Postępowanie w zaparciu. Podsumowanie wytycznych AGA 2013, dostęp online: https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/93684,postepowanie-w-zaparciu-podsumowanie-wytycznych-aga-2013
- Karta charakterystyki produktu leczniczego Dulcobis, 10 mg czopki.
- Karta charakterystyki produktu leczniczego Dulcobis, 5 mg tabletki.
- Hermann J, Kościński T, Drews M. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol 2012; 83: 849-853.
- Szota M. Postępowanie w zaparciach, Lek w Polsce 2013; 23 (4): 53-58.
MAT-PL-2000425-1.0-08.2020
