Na co zwrócić uwagę pacjentowi cierpiącemu na zaparcia?

Pan Jan, pacjent naszej apteki przychodzi do nas po poradę, ponieważ przewlekle cierpi z powodu zaparć. Wypróżnia się on rzadziej niż 3 razy w tygodniu, a większość prób defekacji kończy się odczuciem niecałkowitego oddania stolca. Niestety, stosowany dotychczas preparat zawierający laktulozę przestał przynosić korzystne rezultaty.

Pacjent ten jest zawodowym kierowcą, a przypadłość, z którą się zmaga, prowadzi do silnych bólów brzucha i wzdęć, co znacznie utrudnia codzienną pracę [1,2]. Jedynymi substancjami, które łagodzą te objawy, są simetikon oraz ibuprofen, jednak ich przyjmowanie nie skutkuje przywróceniem właściwego rytmu wypróżnień.

Wiek 55 lat
Waga 90 kg
Wzrost 178 cm
Leki przyjmowane na stałe Furosemid, Bisoprolol
Leki stosowane doraźnie Simetikon, Ibuprofen, Laktuloza
Stwierdzone choroby przewlekłe: Nadciśnienie tętnicze
Przypadłość, z którą pacjent zgłosił się do apteki: Zaparcia i związane z tym bóle brzucha oraz wzdęcia

 

Pan Jan prosi o skuteczny preparat, który sprawi, że zostaną przywrócone regularne wypróżniania. Jednocześnie zaznacza, że chciałby uniknąć dalszego przyjmowania simetikonu oraz ibuprofenu, gdyż przyjmuje leki na nadciśnienie tętnicze i chce zminimalizować ryzyko wystąpienia interakcji.

Zalecenia farmaceuty:

  • zastosowanie bisakodylu w postaci tabletek w dawce 5 mg;
  • preparat ten należy przyjąć przed snem i popić dużą ilością wody [1];
  • w przypadku nieosiągnięcia efektu leczniczego po 2-3 dniach stosowania tabletek, zaleca się zastosowanie bisakodylu w dawce 10 mg, w postaci czopków;
  • w trakcie stosowania preparatów z bisakodylem, gdy w dalszym ciągu będą występować problemy z oddawaniem stolca, pacjent może nadal stosować preparat z laktulozą, który dotychczas przyjmował [1];
  • czopek należy zaaplikować ok. 30 minut po posiłku [1,2];
  • zalecenie zwiększonej podaży płynów;
  • wprowadzenie do diety posiłków lekkostrawnych, zapewniających zwiększoną podaż błonnika [2,3];
  • w miarę możliwości zwiększenie aktywności fizycznej. Przerwy w pracy wykorzystać również na spacer, nordic walking, bądź inne formy uprawiania sportu [2];
  • należy poinformować pacjenta o konieczności odstawienia ibuprofenu, gdyż niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą sprzyjać wystąpieniu zaparć [2];
  • włączenie codziennej suplementacji probiotykami;

Korzyści wynikające ze stosowania bisakodylu:

  • bisakodyl wykazuje niską toksyczność, gdyż dawka toksyczna jest nieosiągalna przy zalecanym dawkowaniu [1,4];
  • działanie bisakodylu polega na pobudzaniu naturalnego procesu wypróżnienia;
  • bisakodyl nie wpływa na wchłanianie składników odżywczych [4];
  • efekt przeczyszczający pojawia się już po zastosowaniu jednej dawki bisakodylu [1];

Opis zaleconego rozwiązania

Problemy z oddawaniem stolca, jakie odczuwa pacjent, są skutkiem nakładania się wielu czynników jednocześnie. Z pewnością do głównej przyczyny wystąpienia tych trudności można zaliczyć siedzący tryb życia chorego, a to ze względu na pracę zawodową, jaką wykonuje. Brak ruchu wpływa na spowolnienie perystaltyki jelit, a tym samym generuje problemy z zaparciami [2,3]. Co więcej, leki przyjmowane na stałe przez pana Jana, w związku ze stwierdzonym u niego nadciśnieniem tętniczym sprzyjają wystąpieniu zaparć. Jednym z działań niepożądanych beta-blokerów, do których należy zażywany przez pacjenta bisoprolol są zaburzenia perystaltyki jelit, a przyjmowanie furosemidu może się wiązać z nadmiernym odwodnieniem organizmu, a co za tym idzie spowolnionym pasażem jelitowym [1,2].

Laktuloza

Laktuloza stosowana dotychczas przez pacjenta jest środkiem osmotycznie czynnym, tzn. jej działanie polega na wywieraniu wzmożonego napływu wody do jelit i w ten sposób rozluźnieniu i upłynnieniu mas kałowych [2]. Prawdopodobny spadek skuteczności działania tego typu preparatów jest podyktowany zbyt małą ilością wody, jaka przedostaje się do jelit. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być zbyt mała podaż płynów, a także stosowanie stale furosemidu, który działa moczopędnie [1].

Bisakodyl

Bisakodyl znajdujący się w preparatach zaproponowanych pacjentowi wywiera wielokierunkowe działanie. Po pierwsze hamuje on wchłanianie elektrolitów i wody, przez co zwiększa ilość wody w świetle jelit i dzięki temu następuje rozluźnienie mas kałowych. Po drugie, lek ten wpływa bezpośrednio na sploty jelitowego układu nerwowego, przez co indukuje skurcze perystaltyczne jelit. Takie działanie sprzyja zarówno szybszemu, jak i bezbolesnemu wypróżnianiu się [1,2].

Bisakodyl, zarówno po podaniu doustnym, jak i doodbytniczym ulega w jelitach hydrolizie do aktywnej pochodnej. Po jego dojelitowym przyjęciu w postaci tabletek, działanie przeczyszczające występuje po 6-12 godzin od podania. W związku z tym zaleca się stosować tę postać bisakodylu wieczorem, przed pójściem spać tak, aby efekt leczniczy osiągnąć rano. W celu zwiększenia skuteczności działania, tabletkę zawierającą bisakodyl należy popić dużą ilością wody, aby jak największa jej ilość mogła zostać zatrzymana w świetle jelita, a tym samym wpłynąć na rozluźnienie mas kałowych [5]. Natomiast po aplikacji czopka, efekt przeczyszczający pojawia się po ok. 20-45 minutach od podania. Z tego względu, jeśli pacjent chce uzyskać efekt leczniczy szybciej bądź przyjmowanie tabletek przez kilka kolejnych dni nie przynosi zadowalających rezultatów, korzystniej jest zastosować czopek. W celu zwiększenia efektu przeczyszczającego, czopek należy stosować ok. 30 minut po posiłku. Wszystko po to, by wzmocnić fizjologiczny odruch żołądkowo- jelitowy i tym samym przyspieszyć perystaltykę jelit [1,4]

Podsumowanie

Ze względu na fakt, że stosowanie bisakodylu skutkuje zmniejszonym wchłanianiem elektrolitów, w trakcie terapii tym lekiem zaleca się przyjmowanie ich dodatkowe ilości [5].

Pacjent, oprócz zastosowania bisakodylu powinien również wprowadzić zmiany w swoim stylu życia. Jego codzienna dieta powinna obfitować w posiłki lekkostrawne, które zagwarantują zwiększoną podaż błonnika. Jest on bardzo istotny, ponieważ ma zdolność pochłaniania wody i pęcznienia w jelitach, dzięki czemu zwiększa się masa kału i przyspieszona zostaje perystaltyka jelit [6]. Co więcej, w celu normalizowania liczby wypróżnień zaleca się, aby suplementować bakterie probiotyczne. Dzięki nim następuje wzrost stężenia krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które mają zdolność do stymulowania aktywności motorycznej jelit [1,7].

mgr farm. Maciej Birecki

Bibliografia:

  1. Mulak A. Zaparcia oporne na leczenie- jak rozpoznać i leczyć? Gastroenterologia Kliniczna, 2018; 10 (3): 81-92.
  2. Moniuszko A, Rydzewska G. Postępowanie w przewlekłych zaparciach w świetle wytycznych American Gastroenterological Assciation z 2013 roku. eGastroentrologiaNews 2014; 1: 3-8.
  3. Strzeszyński Ł. Postępowanie w zaparciu. Podsumowanie wytycznych AGA 2013, dostęp online: https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/93684,postepowanie-w-zaparciu-podsumowanie-wytycznych-aga-2013
  4. Karta charakterystyki produktu leczniczego Dulcobis, 10 mg czopki.
  5. Karta charakterystyki produktu leczniczego Dulcobis, 5 mg tabletki.
  6. Hermann J, Kościński T, Drews M. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol 2012; 83: 849-853.
  7. Szota M. Postępowanie w zaparciach, Lek w Polsce 2013; 23 (4): 53-58.

MAT-PL-2000425-1.0-08.2020