Nadchodzi wiosna, a z nią… alergia!

Dlaczego rośliny uczulają?

Większość roślin tworzących otaczający nas ekosystem wytwarza tzw. pyłki, służące m.in. do zapylania innych roślin [1]. Duża część z tych pyłków nie posiada właściwości alergizujących. Niestety – przy spełnieniu określonych warunków ziarno pyłku może stanowić przyczynę reakcji alergicznych u osób uczulonych [1]. Aby ziarno pyłku mogło wywoływać reakcję alergiczną musi spełniać kilka wymogów:

  • posiada składniki, będące alergenami – najczęściej są to proteiny lub glikoproteiny,
  • musi pochodzić w rośliny wiatropylnej,
  • musi być produkowany w bardzo dużych ilościach,
  • musi być lekki i łatwo się unosić [1].

W otaczającym nas powietrzu zawieszonych jest mnóstwo różnych pyłków roślin. Wiąże się to z tym, że przed ziarnami pyłków nie ma ucieczki [2]. Można jednak podejmować działania mające na celu złagodzenie ewentualnych objawów alergicznych. Szczególnie istotny jest tu fakt, że alergia to zwykle reakcja IgE-zależna, co daje mocny punkt uchwytu dla ewentualnego postępowania terapeutycznego [3].

Jak alergia, to tylko w maju?

Pierwsze objawy u osób uczulonych na pyłki roślin drzewiastych występują już wczesną wiosną, a nawet późną zimą [1,2]. Sezon pylenia rozpoczyna się zwykle na początku lutego pyleniem leszczyny i olchy [1,2,4].
Najwcześniej drzewa wypuszczają do atmosfery pyłki w Polsce południowo-zachodniej, nieco później ma to miejsce na krańcach północno-wschodnich [1]. Ma to związek z uwarunkowaniami klimatycznymi i środowiskowymi, które nie pozostają obojętne na cykl życiowy drzew [2,5]. Co równie ciekawe – zachodzące na naszych oczach zmiany klimatyczne i rosnące zanieczyszczenie powietrza przyczyniają się do wzrostu produkcji pyłków przez rośliny [6].

Start sezonu alergicznego w lutym to dopiero wstęp do tego, co alergików czeka na przełomie marca i kwietnia. Wtedy to pylenie rozpoczyna brzoza – główny alergen okresu wiosennego w naszym kraju [4,7,8]. Osoby uczulone na pyłek brzozy doświadczają objawów zwykle nagle i niespodziewanie. Ma to związek z faktem, że brzoza odznacza się intensywnym i silnym okresem pylenia, w którym do atmosfery przedostaje się w krótkim odstępie czasu bardzo duża ilość ziaren pyłku [4]. Pacjenci uczuleni na brzozę powinni zatem szczególnie wcześniej przygotować się do sezonu alergicznego, zwłaszcza pod kątem wyboru właściwej terapii przeciwalergicznej. Towarzystwa Alergiczne rekomendują, aby leki przeciwalergiczne przyjmować już na 10-14 dni przed planowanym wystąpieniem objawów choroby alergicznej [9,10]

Co zrobić, aby zredukować ryzyko objawów?

Najlepszym rozwiązaniem jest całkowite unikanie ekspozycji na konkretny pyłek. Niestety – nie jest to praktycznie możliwe i osiągalne. Pozostaje zatem:

  • śledzić aktualne informacje o okresie i zasięgu pylenia,
  • unikać w miarę możliwości terenów z dużą ilością danego pyłku,
  • jak najrzadziej otwierać okna,
  • nosić okulary przeciwsłoneczne,
  • po powrocie do domu dokładnie umyć ręce i twarz, oraz zmienić odzież,
  • stosowanie efektywnych metod farmakologicznych celem złagodzenia objawów [2,3].

Pod kątem właściwej rekomendacji dla pacjenta szczególnie ważna dla farmaceuty powinna być kwestia doboru odpowiedniej farmakoterapii. Tylko taka pozwala cieszyć się wiosną, zapominając choć na chwilę o będącej blisko alergii.

Alergiczny nieżyt nosa – choroba naszych czasów

Alergiczny nieżyt nosa to obecnie problem o zasięgu globalnym. Co gorsza – Polska plasuje się wysoko wśród państw z największym odsetkiem osób dotkniętych schorzeniami alergicznymi – przyjmuje się, że w naszym kraju co najmniej 25% osób cierpi na alergię [11].

W trakcie trwania sezonu infekcyjnego pacjenci rzadko kiedy wiążą pojawiające się u nich objawy nosowe z ANN. Warto zatem umieć rozróżnić te dwa schodzenia, co obrazuje poniższa tabelka [10,11,12]:

Alergiczny Nieżyt Nosa Infekcyjny nieżyt nosa
Świąd Świąd praktycznie nie występuje
Wodnista wydzielina Wodnista wydzielina w I fazie infekcji
Blokada nosa Upośledzenie drożności nosa
Możliwe objawy oczne, bez objawów bólowych nosa, ból gardła praktycznie nie występuje Zwykle brak objawów ocznych, często ból nosa, często z towarzyszącym bólem gardła

Wymienione w tabelce objawy ANN potrafią skutecznie pogorszyć jakość życia chorego [3].

Dobra farmakoterapia to efektywna i bezpieczna farmakoterapia

Farmakoterapię sezonowych chorób alergicznych (w tym ANN) najlepiej rozpocząć jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów (zalecenia mówią o 10-14 dniach wcześniej) [9,10]. Lekami rekomendowanymi jako I rzut leczenia objawów alergii są substancje przeciwhistaminowe II generacji [13,14]. Mnogość związków w tej grupie sprawia, że wybór konkretnej substancji jest nierzadko dość trudny dla farmaceuty. Kryteriami, jakimi powinien on kierować się przy wyborze konkretnego związku powinny być:

  • wysoka efektywność,
  • możliwie długi czas oddziaływania przeciwalergicznego na organizm,
  • brak komponentu sedatywnego – szczególnie ważne dla osób aktywnych zawodowo i kierowców,
  • wysoki poziom bezpieczeństwa i niski poziom interakcji,
  • szybki początek działania [13,14,15,16,17].

Biorąc pod uwagę powyższe na uwagę zasługuje dostępna obecnie jako lek OTC (a kiedyś jedynie na receptę) feksofenadyna. Pod względem chemicznym jest ona selektywnym blokerem receptorów histaminowych, dzięki czemu nie wykazuje praktycznie działania sedatywnego (jest ono na poziomie placebo) i nie wpływa na funkcje psychomotoryczne [18]. Wysoki poziom bezpieczeństwa sprawia, że może być ona stosowana również przez osoby starsze [13,19]. Zaletą feksofenadyny jest również jej dłuższy (aniżeli lewocetyryzyny i loratadyny ) okres półtrwania, dzięki czemu wykazuje długotrwały efekt leczniczy (do 24h) [15,16,17]. Feksofenadyna może być zatem bez przeszkód zalecana w terapii Alergicznego Nieżytu Nosa (ANN) [11]. Potwierdzają to również liczne badania [19].

mgr farm. Mateusz Jabłoński

Literatura:

  1. Alergeny pyłku roślin, Piotr Rapiejko, Alergia Astma Immunologia, 1997, 2(1), 9-18
  2. Pyłkowica, Wojciech Jakowicki, http://www.jakowicki.pl/doc/Pylkowica_objawy_i_leczenie.pdf
  3. Alergologia, Anna Zawadzka-Krajewska, Leksykon chorób wieku dziecięcego
  4. Pyłek wybranych roślin alergogennych w powietrzu Białegostoku w 2012 r., Bożena Kiziewicz, Bernadetta Gajo, Przemysław Kosieliński, Alergoprofil 2013, Vol. 9, Nr 1, 16-21
  5. Pollen season is reflected on symptom load for grass and birch pollen-induced allergic rhinitis in different geographic areas – an EAACI task force report, Oliver Pfaar, Kostas Karatzas, Katharina Bastl, Uwe Berger, Jeroen Buters, Ulf Darsow, Pascal Demoly, Stephen R. Durham, Carmen Galan, Regula Gehrig, Roy Gerth van Wijk, Lars Jacobsen, Nikos Katsifarakis, Ludger Klimek, Annika Saarto, Mikhail Sofiew, Michael Thibaudon, Barbora Werchan, Karl-Christian Bergmann, Allergy 2020; 75:1099-1106
  6. Impact of climate change on pollen and respiratory disease, Charles S. Barnes, Current Allergy and Asthma Reports (2018), 18:59
  7. The dynamics of pollen seasons of the most allergenic plants-15-year observations in Warsaw Agnieszka Lipiec, Piotr Rapiejko, Konrad Furmańczyk, Dariusz Jurkiewicz, Otolaryngol Pol 2018; 72(6): 43-52
  8. Pollen count forecasting, Estelle Levetin, Peter K. Van de Water, Immunol Allergy Clin N Am, 23(2003) 423-442
  9. Stanowisko Grupy Ekspertów PTA i PTO w sprawie diagnostyki i leczenia alergicznych chorób narządu wzroku
  10. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/221089,alergiczny-niezyt-nosa
  11. Alergiczny nieżyt nosa i astma oskrzelowa – jeden układ dwie choroby, Edyta Krzych-Fałta, Bolesław Samoliński, Alergia, 2020, 1; 33-38
  12. Leczenie alergicznego i infekcyjnego nieżytu nosa i zatok przynosowych w świetle konsensusów międzynarodowych, Mariola Śliwińska-Kowalska, Otolaryngologia 2016, 15(4): 145-151
  13. Leki przeciwhistaminowe w pyłkowicy, Ziemowit Ziętkowski, Mateusz Łukaszyk, Urszula Skiepko, Anna Bodzenta-Łukaszyk, Alergia Astma Immunologia 2016, 21(1): 28-32
  14. Wyzwania w leczeniu ANN, Krystyna Wąsowska-Królikowska, Alergia, 2014, 4: 32-35
  15. Charakterystyka Produktu Leczniczego Allegra, zatw. 08.2016
  16. Antihistamine effects and safety of fexofenadine: a systematic review and Meta-analysis of randomized controlled trials, Cheng-zhi Huang, Zhi-hui Jiang, Jian Wang, Yue Luo, Hua Peng, BMC Pharmacology and Toxicology, 2019, 20:72
  17. Antihistamines for Allergic Rhinitis treatment from the Viewpoint of Nonsedative Properties, Hideyuki Kawauchi, Kazuhiko Yanai, De-Yun Wang, Koju Itahashi, Kimihiro Okubo, Internatiolan Journal of Molecular Sciences, 2019, 20, 213
  18. Leki przeciwhistaminowe II generacji w praktyce codziennej, Joanna Narbutt, Pediatr Med. Rodz 2012, 8(4), 351-359
  19. Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania feksofenadyny w chorobach alergicznych, Maria Wrzyszcz, Andrzej M. Fal, Radosław Hora, Alergia Astma Immunologia, 2001, 6(4), 191-193

Allegra, 120 mg, tabletki powlekane. Każda tabletka zawiera 120 mg feksofenadyny chlorowodorku (Fexofenadini hydrochloridum), co odpowiada 112 mg feksofenadyny. Wskazania do stosowania: Leczenie objawowe sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie Dorośli i dzieci w wieku 12 lat i starsze: Zalecana dawka feksofenadyny chlorowodorku dla dorosłych i dzieci w wieku 12 lat i starszych wynosi 120 mg raz na dobę, przed posiłkiem. Feksofenadyna jest farmakologicznie czynnym metabolitem terfenadyny. Dzieci w wieku poniżej 12 lat: Nie badano skuteczności i bezpieczeństwa stosowania feksofenadyny chlorowodorku w dawce 120 mg u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Grupy zwiększonego ryzyka: Badania przeprowadzone w grupach zwiększonego ryzyka (osoby w podeszłym wieku, osoby z zaburzeniem czynności nerek lub wątroby) wykazały, że nie jest konieczne dostosowanie dawkowania feksofenadyny chlorowodorku w tych grupach pacjentów. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Tak jak w przypadku większości nowych leków, dane dotyczące stosowania u pacjentów w podeszłym wieku oraz u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby są ograniczone. W tych grupach pacjentów feksofenadyny chlorowodorek należy stosować ze szczególną ostrożnością. Pacjentów z chorobą układu krążenia występującą obecnie lub w wywiadzie należy ostrzec, że stosowanie leków przeciwhistaminowych może wiązać się z wystąpieniem takich działań niepożądanych, jak: tachykardia i kołatanie serca. Działania niepożądane: Działania niepożądane są wymienione poniżej według klasyfikacji układów i narządów oraz częstości występowania. Częstość występowania jest określona jako bardzo często (> 1/10), często (> 1/100 do < 1/10), niezbyt często (> 1/1000 do < 1/100), rzadko (> 1/10 000 do < 1/1000) lub bardzo rzadko (< 1/10 000), nieznana (częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych. W badaniach klinicznych u dorosłych zgłaszane były następujące działania niepożądane z częstością występowania podobną do obserwowanej w grupie otrzymującej placebo: Zaburzenia układu nerwowego często (≥1/100 do <1/10): bóle głowy, senność, zawroty głowy; Zaburzenia żołądka i jelit: często (≥1/100 do <1/10): nudności; Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: niezbyt często (≥1/1 000 do <1/100): zmęczenie. U dorosłych zgłaszane były następujące działania niepożądane zebrane z obserwacji w okresie po wprowadzeniu produktu do obrotu. Częstość ich występowania jest nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych): Zaburzenia układu immunologicznego: reakcje nadwrażliwości z objawami, takimi jak: obrzęk naczynioruchowy, uczucie ucisku w klatce piersiowej, duszność, nagłe zaczerwienienie skóry i uogólnione objawy anafilaksji; Zaburzenia psychiczne: bezsenność, nerwowość, zaburzenia snu lub koszmary senne/wyraziste sny;  Zaburzenia serca: tachykardia, kołatanie serca; Zaburzenia żołądka i jelit:  biegunka; Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: wysypka, pokrzywka, świąd. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Al. Jerozolimskie 181C, 02 – 222 Warszawa Tel.: + 48 22 49 21 301, Faks: + 48 22 49 21 309, E-mail: ndl@urpl.gov.pl Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu lub przedstawicielowi podmiotu odpowiedzialnego w Polsce. Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn: Biorąc pod uwagę profil farmakodynamiczny i zgłaszane działania niepożądane jest mało prawdopodobne, aby feksofenadyny chlorowodorek wpływał na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. W obiektywnych testach wykazano, że Allegra nie wywiera znaczącego wpływu na czynność ośrodkowego układu nerwowego. Oznacza to, że pacjenci mogą prowadzić pojazdy mechaniczne i wykonywać zadania wymagające koncentracji. Jednakże w celu identyfikacji wrażliwych osób, u których występuje nietypowa reakcja na leki, zaleca się sprawdzenie indywidualnej reakcji na produkt, zanim pacjent będzie prowadził pojazd lub wykonywał skomplikowane zadania. OTC – produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Podmiot odpowiedzialny: Sanofi-Aventis Deutschland GmbH, Brüningstrasse 50, D- 65926 Frankfurt nad Menem, Niemcy. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Prezesa URPLWMiPB nr: 4195. Informacji w Polsce udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203, Warszawa, tel. +22 280 00 00. {ChPL 08/2016}