Opieka farmaceutyczna nad pacjentem z nieżytem nosa

Rodzaje nieżytów nosa

Z uwagi na etiologię schorzenia, nieżyt nosa dzieli się na trzy kategorie:

Ostry prosty nieżyt nosa– bardzo często potocznie nazywany przeziębieniem, najczęściej wywoływany jest przez wirusy, przede wszystkim z grupy adenowirusów, rhinowirusów, a także wirusów grypy i paragrypy. Nieco rzadziej przyczynę tego stanu stanowią bakterie: Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis i Haemophilus influenzae. Charakterystycznym symptomem ostrego nieżytu nosa jest katar- początkowo o charakterze wodnistym, przechodząc w kolejnej fazie w gęsty, utrudniający swobodne oddychanie. Dodatkowo może pojawić się obrzęk błony śluzowej, ból głowy, a także kaszel, wynikający z podrażnienia spływającą po tylnej ścianie gardła wydzieliny z nosa bądź towarzyszącej infekcji gardła.
Alergiczny nieżyt nosa- ten rodzaj spowodowany jest nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na alergen, który w normalnych okolicznościach nie powinien prowadzić do takiego efektu. Cechuje go przede wszystkim wodnisty katar, kichanie, swędzenie nosa i oczu, jak również uczucie blokady nosa.
Naczynioruchowy nieżyt nosa- znany również jako niealergiczny lub idiopatyczny nieżyt nosa. Stanowi przewlekłe schorzenie zapalne niezwiązane z alergią. Charakteryzuje się poszerzeniem naczyń krwionośnych jamy nosowej, który w konsekwencji prowadzi do obrzęku błony śluzowej nosa i zgromadzenia nadmiaru wydzieliny, znajdującej ujście jako katar. (1)

Opieka farmaceutyczna nad pacjentem z nieżytem nosa

Apteka jest miejscem, gdzie pacjenci bardzo często kierują swoje pierwsze kroki w poszukiwaniu pomocy w przypadku drobnych dolegliwości. Farmaceuci za pierwszym stołem, w oparciu o przeprowadzony wywiad i rozległą wiedzę, podejmują decyzję o rekomendacji produktu odpowiednio dobranego do indywidulanych potrzeb. Nowelizacja ustawy o zawodzie farmaceuty z 16 kwietnia 2021r. w znacznym stopniu obejmuje regulacje dotyczące opieki farmaceutycznej. W kontekście nieżytu nosa odnosi się przede wszystkim do Programu Drobnych Dolegliwości, który obejmuje choroby układu oddechowego, gdzie wyszczególniono jednostkę zapalenie nosa. W myśl tego założenia, schorzenie to może być leczone przez farmaceutę na wczesnym etapie. Proces terapeutyczny oparty jest o poradnictwo dotyczące wyboru sposobu leczenia, jego przebiegu i przybliżeniu ram czasowych kuracji, a także ordynację leków po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem. (2) (3) (4)

Co zarekomendować pacjentowi z nieżytem nosa?

W terapii niedrożności nosa bardzo często w pierwszej kolejności stosowne są pochodne imidazolowe- α-mimetyki, do których zaliczamy między innymi ksylometazolinę i jej hydroksylową pochodną oksymetazolinę. Mechanizm działania obu substancji polega na stymulacji w mięśniówce gładkiej naczyń krwionośnych błony śluzowej nosa receptorów α, prowadząc w konsekwencji do ich obkurczenia, a tym samym do zmniejszenia przekrwienia tkanek, zminimalizowania nadmiernego wysięku oraz obrzęku w obrębie błony, a także do poszerzenia światła przewodów nosowych, ułatwiając drenaż zatok przynosowych i proces oddychania.

Poniżej porównano ksylometazolinę i oksymetazolinę na kilku płaszczyznach.

Dawkowanie

Obie substancje czynne mogą być stosowane zarówno u osób dorosłych jak i u dzieci. Należy zwrócić uwagę natomiast na różnicę w stężeniach w odniesieniu do kategorii wiekowej.

Ksylometazolina:

0,05% od 2. r.ż.
0,1% od 12. r.ż.

Oksymetazolina:

0,01% od 3. m.ż.,
0,025% między 2. a 6. r.ż.,
0,05% od 6. r.ż.

Terapia obiema pochodnymi imidazolowymi nie powinna trwać dłużej niż 3-5 dni, z uwagi na ryzyko wystąpienia zapalenia błony śluzowej nosa, prowadzącego do jej nieodwracalnego uszkodzenia. (5) (6)

Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania

Obie omawiane pochodne imidazolowe charakteryzują się wysoką skutecznością działania. Istnieją jednak doniesienia o szybszym działaniu ksylometazoliny względem oksymetazoliny, jednak może to wynikać z różnic międzyosobniczych. Inne randomizowane badanie kliniczne z podwójnie zaślepioną próbą dowodzi iż, połączenie ksylometazoliny z kwasem hialuronowym (HA) umożliwia zmniejszenie dawki pochodnej imidazolowej. Zaprezentowano, że efektywność zestawienia ksylometazoliny w stężeniu 0,05% z HA była równoważna z preparatem ksylometazoliny o stężeniu 0,1%. W odniesieniu do bezpieczeństwa , obie omawiane pochodne imidazolowe przeznaczone są do stosowania miejscowego i nie wykazują działania ogólnoustrojowego. (5) (7)

Substancje pomocnicze w sprayach do nosa

Zarówno ksylometazolina jak i oksymetazolina, przy dłuższym czasie stosowania wykazują niekorzystne działanie względem śluzówki błony śluzowej nosa powodując jej wysuszenie i uszkodzenie. W celu zapobiegania powyższym niepożądanym efektom w trakcie terapii nieżytu nosa pochodnymi imidazolowymi, bardzo często łączone są one z substancjami o właściwościach nawilżających i regenerujących.

Kwas hialuronowy

Kwas hialuronowy w postaci soli sodowej wykazuje silne działanie nawilżające i ochronne względem błony śluzowej nosa. Wspomaga jej naczynia krwionośne oraz posiada właściwości mukoadhezyjne. Ponadto, badania potwierdziły, że kwas hialuronowy przyspiesza pracę rzęsek nabłonka, co w konsekwencji ułatwia drenaż zatok w przebiegu zapalenia błony śluzowej nosa i zatok. Z uwagi na wysoki profil bezpieczeństwa stanowi on częsty dodatek do preparatów stosowanych w terapii schorzeń górnych dróg oddechowych. (7) (8)

Deksopantenol

Deksopantenol charakteryzuje się działaniem gojącym i regeneracyjnym. Ulega przekształceniu w komórkach do kwasu pantotenowego, który usprawnia proces odbudowy w obrębie uszkodzonej błony śluzowej nosa. (8)

Innymi substancjami dodawanymi w celu nawilżenia i ochrony przed wysuszeniem błony śluzowej są glicerol oraz sorbitol. (9)

Sudafed Xylospray HA- szybka i długotrwała ulga w nieżycie nosa

Nieżyt nosa stanowi jedną z najczęstszych dolegliwości, z którymi farmaceuta spotyka się na co dzień w swojej praktyce zawodowej. Istotną kwestię w zakresie terapii tego schorzenia stanowi rekomendacja najwyższej jakości produktu, który szybko i skutecznie rozwiąże problem pacjenta. Warto sięgnąć po produkt, który nie tylko zwalczy objawy szybko, ale też zapewni długotrwałą ulgę i dodatkowo będzie nawilżał błonę śluzową nosa np. Sudafed Xylospray HA.

Sudafed Xylospray HA to preparat w postaci sprayu do nosa przeznaczony do krótkotrwałego leczenia stanu zapalnego błony śluzowej nosa wynikającej z przeziębienia lub alergii. W skład produktu wchodzi ksylometazolina– substancja działająca poprzez obkurczanie naczyń krwionośnych w śluzówce nosa, zmniejszenie przekrwienia i obrzęku, prowadząca tym samym do udrożnienia i odblokowania nosa oraz zatok. Co istotne, Sudafed Xylospray HA zawiera ponadto aż 3 substancje o właściwościach nawilżających: kwas hialuronowy- w postaci soli sodowej, glicerol oraz sorbitol. Dodatek powyższych związków przeciwdziała wysuszeniu błony śluzowej nosa i chroni błonę śluzową (dotyczy kwasu hialuronowego). Sudafed Xylospray HA działa do 10 godzin zapewniając komfort oddychania także w nocy i spokojny wypoczynek nocny. Preparat rekomendowany jest głównie osobom dorosłym, a dla dzieci przeznaczony jest wariant Sudafed Xylospray HA dla dzieci . Zaleca się aplikację jednej dawki preparatu do każdego otworu nosowego trzy razy w ciągu doby przez maksymalnie siedem dni. Sudafed Xylospray HA nie zawiera w swoim składzie konserwantów, a specjalna budowa urządzenia dozującego zapewniająca sterylność produktu i pozwala na stosowanie aż do 12 miesięcy po otwarciu butelki. (9)

mgr farm. Ilona Gołąbek- Karaś

Bibliografia

Zagor M. Nieżyt nosa. brak miejsca : Medycyna Praktyczna, 2017.
https://www.woia.pl/news/3535/quotraport-opieka-farmaceutycznaquot-mgr-farm-marcelina.html. [Online]
https://www.nia.org.pl/2021/04/16/zmiany-systemowe-staja-sie-faktem-ustawa-o-zawodzie-farmaceuty-wchodzi-w-zycie/. [Online]
https://www.nia.org.pl/wp-content/uploads/2021/04/RAPORT_OPIEKA_FARMACEUTYCZNA.pdf. [Online]
Załęski A., Wzorek K. i Szwejkowska M. Porównanie najczęściej stosowanych alfa-mimetyków w leczeniu ostrego zapalenia błony śluzowej nosa: ksylometazoliny i oksymetazoliny. Forum Pediatrii Praktycznej. 6 (21), 2018.
Barnyś K. i Kańka P. Wpływ właściwości fizykochemicznych aerozoli do nosa na ich skuteczność i bezpieczeństwo. Medycyna po Dyplomie. (11), 2019.
Castellano F i Mautone G. Decongestant activity of a new formulation of xylometazoline nasal spray: a double-blind, randomized versus placebo and reference drugs controlled, dose-effect study. Drugs Exp Clin Res. PMID: 12073765. abstrakt. 2002.
Gouteva I., Shah-Hosseini K., Meiser P., Clinical Study, Clinical Efficacy of a Spray Containing Hyaluronic Acid and Dexpanthenol after Surgery in the Nasal Cavity (Septoplasty, Simple Ethmoid Sinus Surgery, and Turbinate Surgery), J Allergy (Cairo). 2014.
ChPL Sudafed Xylosprawy HA 04.2021.

PL-SU-2200018

SUDAFED XYLOSPRAY HA 1 ml aerozolu do nosa, roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku. Wskazania Zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa w ostrym zapaleniu błony śluzowej, w naczynioruchowym zapaleniu błony śluzowej oraz w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Ułatwienie odpływu wydzieliny w zapaleniu zatok przynosowych oraz w zapaleniu trąbki słuchowej ucha środkowego połączonym z przeziębieniem. Przeznaczony do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 6 lat. Przeciwwskazania Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u pacjentów po usunięciu przysadki i po innych zabiegach chirurgicznych przebiegających z odsłonięciem opony twardej. Nie stosować produktu leczniczego u dzieci w wieku poniżej 6 lat. Dawkowanie i sposób podawania Dawkowanie należy dostosować indywidualnie dla każdego pacjenta. Dorośli i dzieci w wieku powyżej 6 lat: Stosować, zależnie od potrzeb, po 1 dawce produktu do każdego otworu nosowego do 3 razy na dobę. Nie podawać więcej niż 3 dawki do każdego otworu nosowego na dobę. Nie należy stosować dłużej niż przez 7 dni, chyba że lekarz zaleci inaczej. Powtórne stosowanie można rozpocząć po kilkudniowej przerwie. Ze względów higienicznych jedno opakowanie produktu powinno być stosowane tylko przez jednego pacjenta. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania Stosować wyłącznie po dokładnym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka związanego z stosowaniem preparatu u pacjentów: leczonych inhibitorami monoaminooksydazy lub innymi lekami, które mogą powodować zwiększenie ciśnienia tętniczego; z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, zwłaszcza spowodowanym jaskrą z wąskim kątem przesączania; z ciężkimi chorobami układu krążenia (np. choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze); z guzem chromochłonnym nadnerczy; z zaburzeniami metabolicznymi (np. nadczynność tarczycy, cukrzyca); z rozrostem gruczołu krokowego. Pacjenci z zespołem długiego odstępu QT leczeni ksylometazoliną mogą być w większym stopniu narażeni na ciężkie arytmie komorowe. Podawać ze szczególną ostrożnością pacjentom z nadwrażliwością na substancje adrenomimetyczne, objawiającą się bezsennością, drżeniem, zawrotami głowy, zaburzeniami rytmu serca i podwyższonym ciśnieniem tętniczym. Długotrwałe stosowanie, a także podawanie w dawkach większych niż zalecane, może prowadzić do reaktywnego przekrwienia błony śluzowej nosa. Ten efekt z odbicia może prowadzić do przekrwienia błony śluzowej nosa lub niedrożności nosa podczas długotrwałego stosowania lub po odstawieniu produktu leczniczego, co może powodować konieczność wielokrotnego lub nawet ciągłego stosowania produktu leczniczego przez pacjenta. Działania niepożądane Po odstawieniu produktu może dochodzić do tzw. efektu z odbicia, czyli nasilenia obrzęku błony śluzowej (przekrwienia reaktywnego). Długotrwałe lub częste stosowanie, a także podawanie w dawkach większych niż zalecane, może prowadzić do reaktywnego przekrwienia z polekowym zapaleniem błony śluzowej nosa. Działanie to może wystąpić już po 5 dniach leczenia i jeśli stosowanie leku będzie kontynuowane, może doprowadzić do suchego zanikowego zapalenia błony śluzowej nosa. Często mogą wystąpić objawy podrażnienia (pieczenie lub suchość błony śluzowej nosa), kichanie, zwłaszcza u pacjentów wrażliwych. Rzadko mogą wystąpić nudności, zaburzenia widzenia, reakcje alergiczne, ból głowy, bezsenność lub uczucie zmęczenia. Niezbyt często miejscowe podanie do nosa może spowodować ogólnoustrojowe działanie sympatykomimetyczne, jak np. kołatanie serca, przyspieszenie czynności serca, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Podmiot odpowiedzialny: McNeil Healthcare (Ireland) Limited. Pozwolenie nr 15021, wydane przez Prezesa URPL, WM i PB. ChPL: 20.11.2020.

Sudafed XyloSpray HA dla dzieci 1 ml aerozolu do nosa, roztworu zawiera 0,5 mg ksylometazoliny chlorowodorku. 1 dawka (70 μl) zawiera 35 μg ksylometazoliny chlorowodorku. Wskazania Krótkotrwałe leczenie objawowe przekrwienia błony śluzowej nosa w przebiegu zapalenia błony śluzowej nosa lub zapalenia zatok. Przeciwwskazania Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u: pacjentów z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, zwłaszcza u pacjentów z jaskrą z wąskim kątem przesączania; pacjentów z suchym zapaleniem błony śluzowej nosa; dzieci w wieku poniżej 2 lat; pacjentów po usunięciu przysadki i po innych zabiegach chirurgicznych wykonywanych drogą przeznosową lub przez jamę ustną, przebiegających z odsłonięciem opony twardej; pacjentów, którzy przyjmują lub przyjmowali przez ostatnie dwa tygodnie leki z grupy inhibitorów monoaminooksydazy oraz tych, którzy przyjmują inne leki mogące zwiększać ciśnienie krwi; pacjentów z zanikowym lub naczynioruchowym zapaleniem błony śluzowej nosa. Dawkowanie i sposób podawania Do stosowania donosowego. Dzieci w wieku od 2 do 12 lat: 1 dawka do każdego otworu nosowego, nie częściej niż 3 razy na dobę. Jeśli po 3 dniach stosowania stan pacjenta pogarsza się, należy rozważyć zastosowanie innych metod leczenia. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, lek powinien być stosowany nie dłużej niż przez 5-7 dni. Nie należy przekraczać zalecanej dawki. Aby zminimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się zakażeń, lek nie powinien być stosowany przez więcej niż 1 osobę, a po zastosowaniu leku aplikator należy opłukać. Nie należy stosować produktu Sudafed XyloSpray dla dzieci u dzieci w wieku poniżej 2 lat Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania Należy zachować ostrożność podczas podawania ksylometazoliny oraz innych produktów leczniczych z tej grupy pacjentom, u których występuje silna reakcja na leki sympatykomimetyczne. Zastosowanie leku u takich pacjentów może powodować bezsenność, zawroty głowy, drżenia, zaburzenia rytmu serca i podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.Należy zachować ostrożność podczas stosowania produktu leczniczego u pacjentów z chorobami układu krążenia, nadciśnieniem tętniczym, nadczynnością tarczycy, cukrzycą, przerostem gruczołu krokowego i guzem chromochłonnym. Pacjenci z zespołem długiego odstępu QT leczeni ksylometazoliną mogą być w większym stopniu narażeni na ciężkie arytmie komorowe. Długotrwałe stosowanie ksylometazoliny może prowadzić do nawrotu objawów zapalenia błony śluzowej nosa po przerwaniu leczenia. W takich przypadkach może to być również spowodowane tak zwanym efektem z odbicia, który może prowadzić do przewlekłego obrzęku i zaniku błony śluzowej nosa (Rhinitis medicamentosa i Rhinitis sicca). Aby temu zapobiec, leczenie należy prowadzić przez jak najkrótszy czas. Zakażenia bakteryjne błony śluzowej nosa i zatok należy leczyć w odpowiedni sposób. Produkt może być stosowany jedynie jako krótkotrwałe leczenie wspomagające alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Działania niepożądane Często zgłaszano szczypanie lub pieczenia w nosie i gardle oraz suchość błony śluzowej nosa. Rzadko zgłaszano ogólnoustrojowe reakcje alergiczne, nerwowość, bezsenność, bóle głowy, zawroty głowy, przemijające zaburzenia widzenia, kołatanie serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, nudności. Z częstością nieznaną zgłaszano efekt z odbicia, krwawienie z nosa. Produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Podmiot odpowiedzialny: McNeil Healthcare (Ireland) Limited. Pozwolenie nr 23358, wydane przez Prezesa URPL, WM i PB. ChPL: 20.11.2019.

ARTYKUŁ SPONSOROWANY