Panu Janowi wytłumaczono, że zaburzenia sercowo-naczyniowe mogą być efektem niedoboru witamin z grupy B [1]. Co więcej, przewlekła choroba zapalna jelit, z jaką się zmaga, może powodować ich słabsze wchłanianie w jelitach. Ponadto stosowane przez pana Jana w związku z tym leki, nie tylko zmniejszają ich absorpcję, ale i przyswajalność [2]. W związku z tym zalecono mu suplementację preparatem zawierającym w składzie wysokie dawki witamin z grupy B, w tym ich aktywne formy, takie jak m.in. metylowany kwas foliowy oraz metylokobalamina.
Witaminy z grupy B – najważniejsze funkcje
Najważniejszymi witaminami z grupy B są: tiamina (witamina B1), ryboflawina (witamina B2), niacyna (witamina B3), kwas pantotenowy (witamina B5), pirydoksyna (witamina B6), kwas foliowy (witamina B9), kobalamina (witamina B12). Pełnią one wiele niezwykle istotnych funkcji w organizmie człowieka, wśród których można w szczególności wyróżnić:
- udział w procesach metabolicznych, w tym, m.in. w przemianach glukozy, syntezie białek, syntezie DNA;
- udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego;
- zdolność pobudzania do wzrostu leukocytów, co przekłada się na stymulowanie układu odpornościowego [3].
Źródła witamin z grupy B
Źródłem witamin z grupy B jest przede wszystkim pożywienie. Do organizmu dostarczamy je, spożywając, m.in. mięso, pełnoziarniste zboża, rośliny strączkowe (fasola, groch), czy warzywa zielone (sałata, szpinak, brokuły, kapusta) [3]. Niestety, witaminy te są nieodporne na wysoką temperaturę oraz promieniowanie UV. Przygotowanie posiłków poprzez np. gotowanie pożywienia będącego ich źródłem, może skutkować zmniejszeniem ich zawartości o nawet 70% [2,3].
Zmniejszona przyswajalność witamin z grupy B może także być efektem współwystępujących chorób przewlekłych. Sztandarowym przykładem mogą być choroby zapalne jelit, w tym m.in. choroba Leśniowskiego Crohna, z którą zmaga się pan Jan, a także stany zapalne błony śluzowej żołądka. Nie bez znaczenia na przyswajalność witamin z grupy B mają także stosowane przewlekle leki. Wpływ na zmniejszenie ich absorpcji mają, m.in. inhibitory pompy protonowej, metformina, leki przeciwpadaczkowe, leki antykoncepcyjne, a także te stosowane przez Pana Jana, czyli sulfasalazyna znajdująca zastosowanie, m.in. w leczeniu stanów zapalnych jelit, a także metotreksat, będący m.in. antagonistą kwasu foliowego. Do czynników wpływających na zaburzenie wchłaniania witamin z grupy B należy także zaliczyć nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów [1,2,4].
Ze względu na niewielką trwałość witamin z grupy B zawartych w żywności, korzystnym rozwiązaniem jest ich przyjmowanie jako składników preparatów farmaceutycznych [3].
Objawy niedoboru witamin z grupy B
Symptomy, jakie pojawiają się w efekcie niedoborów witamin z grupy B, mają często charakter nieswoisty. Są to bóle i zawroty głowy, permanentne zmęczenie, problemy z koncentracją czy drażliwość. Objawy, które się pojawiają, mogą obejmować także zaburzenie funkcjonalności układu pokarmowego oraz układu odpornościowego [3]. W przypadku niektórych witamin z grupy B, objawy ich niedoboru mogą mieć bardziej specyficzny charakter, np.:
- niedobór witaminy B2 objawia się poprzez suchość skóry i błon śluzowych;
- niedobór witaminy B6 może się objawiać poprzez rozwój stanu zapalnego skóry oraz języka [3];
- niedobór kwasu foliowego może skutkować wystąpieniem wady cewy nerwowej u płodu, niedokrwistością megaloblastyczną, zwiększeniem ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych [2,4];
- niedobór witaminy B12 może objawiać się poprzez niedokrwistość megaloblastyczną [3].
Niedobór witaminy B12, kwasu foliowego oraz witaminy B6 prowadzi ponadto do nadmiernej kumulacji homocysteiny. Spowodowane jest to tym, że odgrywają one bardzo ważną rolę w procesie metabolizmu tego aminokwasu. Powstający z przekształcenia kwasu foliowego metylotetrahydrofolian jest konieczny do przekształcania homocysteiny do metioniny. W procesie tym niezbędne są także: zmetylowana forma witaminy B12, czyli metylokobalamina oraz witamina B6, które pełnią w tym przypadku rolę kofaktora [5].
Jednak dostarczany wraz z pożywieniem kwas foliowy nie występuje w formie aktywnej. Do jego prawidłowej przemiany konieczna jest aktywność wielu enzymów, m.in. reduktazy metylenotetrahydrofolianu (MTHFR). Zaburzenie ich funkcjonowania objawia się poprzez wysokie stężenie kwasu foliowego we krwi. Oznacza to, że w organizmie nie funkcjonują w sposób sprawny układy enzymatyczne pozwalające przekształcić go w formę aktywną. Skutkiem takiego ciągu zdarzeń jest hiperhomocysteinemia [1,5].
Hiperhomocysteinemia powoduje wystąpienie wielu niepożądanych dla organizmu człowieka zdarzeń, wśród których można wymienić:
- uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych;
- pobudzenie wzrostu komórek mięśni gładkich w ścianie naczynia krwionośnego;
- przyspieszenie włóknienia i uwapnienia naczyń krwionośnych;
- rozwój stanu zapalnego w obrębie naczyń krwionośnych;
- zwiększenie agregacji płytek krwi do śródbłonka naczyń krwionośnych [1,6].
Efektem powyższych skutków jest zwiększenie ryzyka wystąpienia schorzeń układu sercowo- naczyniowego:
- miażdżycy;
- nadciśnienia tętniczego krwi;
- zawału mięśnia sercowego;
- niedokrwienia i udaru mózgu;
- zakrzepicy naczyń tętniczych oraz żylnych [1].
Co więcej, hiperhomocysteinemia jest czynnikiem ryzyka dla chorób neurodegeneracyjnych, w tym Alzheimera oraz choroby Parkinsona [1,5].
Na wystąpienie hiperhomocysteinemii szczególnie narażone są osoby starsze, u których sprawność szlaków enzymatycznych, w tym tych odpowiedzialnych za przemiany homocysteiny się obniża. U nich, a także u innych osób, u których występują niekorzystne geny kodujące enzymy przekształcające foliany, niewystarczające może okazać się przyjmowanie niezbędnego pożywienia będącego źródłem witamin z grupy B, a także dodatkowo suplementacja preparatami je zawierającymi. Wszystko przez to, że organizm bez prawidłowo funkcjonujących układów enzymatycznych nie będzie w stanie przekształcić całej ilości dostarczanych witamin, w tym m.in. kwasu foliowego. W związku z tym, u takich osób zaleca się stosowanie stałej, bądź powtarzającej się okresowo suplementacji aktywnych metabolicznie form witamin z grupy B, w tym zmetylowanej formy kwasu foliowego oraz metylokobalaminy będącej zmetylowaną postacią witaminy B12 [5].
Jedynym na rynku aptecznym preparatem, który w swoim składzie zawiera metylowane formy kwasu foliowego oraz witaminy B12 jest Mebevit B-complex. Oprócz nich, w preparacie tym znajduje się 5 innych witamin z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6). Co istotne cały kompleks 7 witamin występuje w bardzo wysokich dawkach, które w jednorazowej dozie w większości przekraczają 100% ich dziennego zapotrzebowania. Jest to korzystne, gdyż zapewnia uzupełnienie wszelkich ich niedoborów. Jednocześnie zachowane jest pełne bezpieczeństwo ich stosowania, gdyż wszystkie witaminy z grupy B są rozpuszczalne w wodzie, więc ryzyko ich przedawkowania jest minimalne [7].
Bibliografia:
- Kraczkowska S, Suchocka Z, Pachecka J. Podwyższone stężenie homocysteiny we krwi jako wskaźnik zagrożenia zdrowia. Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie 2005; 3: 19-24.
- Czeczot H. Kwas foliowy w fizjologii i patologii. Postepy Hig Med. Dosw. 2008; 62: 405-419.
- Badian M, Dzierżanowski T. Suplementacja witamin u chorych onkologicznych. Część I- witaminy z grupy B. Medycyna Paliatywna 2018; 10 (3): 131-136.
- Gumprecht J, Długaszek M, Niemczyk A, Pyryt M, Olszańska E, Gubała M, Tyrała K, Kwiendacz H, Nabrdalik K. Czy należy obawiać się niedoborów witaminy B12 w trakcie leczenia metforminą? Diabetologia Praktyczna 2016; 2 (6): 225-229.
- Jańczuk A. Metabolizm kwasu foliowego a stan zdrowia- metylacja. Journal of NutriLife; dostęp online: http://www.nutrilife.pl/index.php?art=236&metabolizm_kwasu_foliowego_a_stan_zdrowia_metylacja#dostep
- Karakuła H, Opolska A, Kowal A, Domański M, Płotka A, Perzyński J. Pol. Merk. Lek. 2009; 26 (152): 136-141.
- Materiały własne producenta Mebevit B-complex.