Wpływ mikroflory jelitowej na stan zdrowia ludzkiego organizmu od wielu lat pozostaje przewodnim tematem badań medycznych. I choć wiele jeszcze nie wiemy, to nauka pokazała nam już kilka współzależności pomiędzy bakteriami komensalnymi a stanem homeostazy organizmu. Szczególnie dobrze poznany jest wpływ probiotyków na przebieg antybiotykoterapii. Warto jednak wiedzieć, że to nie jedyna zależność, o której wiemy już całkiem sporo. Zacznijmy jednak od początku…
Mikroflora jelitowa w teorii
Przewód pokarmowy człowieka zasiedlony jest przez kilkaset różnych szczepów bakteryjnych, należących do blisko 40-50 rodzin [1]. Wśród tak dużej liczby komórek bakteryjnych jest jednak kilka, które wyróżniają się na tle innych. Należą do nich przede wszystkim bakterie produkujące kwas mlekowy (m.in. Lactobacillus) [1].
Proces tworzenia się mikroflory jelitowej trwa co najmniej kilka lat po urodzeniu [2]. Na jej skład i różnorodność wpływ ma m.in. sposób porodu, czy też sposób karmienia dziecka [1,3].
W przeciwieństwie do osób dorosłych skład mikroflory jelitowej dzieci jest dość zmienny i podatny na wahania jakościowe i ilościowe [3]. Szczególnie uwidacznia się to w sytuacjach sprzyjających powstawaniu dysbiozy (czyli stanu zubożenia flory jelitowej). Należą do nich:
- Infekcje wirusowe i bakteryjne przewodu pokarmowego
- Stosowanie leków przeciwzapalnych
- Stosowanie antybiotyków
- Sposób odżywiania [2].
Aby wesprzeć organizm w przypadku chociażby wymienionych wyżej sytuacji zaleca się stosowanie probiotyków. Czym one są?
Probiotyki – naturalnie na pomoc
Probiotykiem nazywa się żywe drobnoustroje, które w odpowiedniej ilości są w stanie wywołać określony efekt zdrowotny [4,5]. Pochodzą one z przewodu pokarmowego człowieka i odznaczają się zdolnością do przetrwania w tym środowisku, a także w trakcie przechowywania, itp. [2].
Bakterie naturalnie zasiedlające jelita chronią nabłonek przed degradacją i współuczestniczą w tworzeniu bariery jelitowej [6]. Podobnie oddziałują powszechnie dostępne probiotyki, a mechanizm ich działania opiera się na:
- Konkurencji o receptory komórkowe z potencjalnymi patogenami
- Wytwarzaniu związków hamujących wzrost bakterii patogennych (m.in. kwas mlekowy Lactobacillus)
- Stabilizacji bariery jelitowej
- Wzroście ilości ochronnego śluzu w obrębie jelit
- Modulacji układu immunologicznego [5,7].
Korzyści ze stosowania probiotyków
Suplementacja probiotyków wymieniania jest najczęściej w kontekście antybiotykoterapii. Stosowana (nierzadko zbędnie) u dzieci antybiotykoterapia wpływa na zmniejszenie ilości bakterii nie tylko patogennych, ale również tych normalnie zasiedlających przewód pokarmowy. Szczególnie zubożeniu ulega ilość bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium [3].
Dość częstym powikłaniem po terapii antybiotykiem jest tzw. biegunka poantybiotykowa – występująca nawet u 1/3 pacjentów leczonych substancjami przeciwbakteryjnymi [7,8]. Dość istotny jest w jej przypadku fakt, że może ona wystąpić nawet kilka tygodni po zakończeniu leczenia przeciwbakteryjnego [7,8]. Aby wspomóc w tym czasie organizm zaleca się stosowanie określonych szczepów probiotycznych – o udowodnionej skuteczności. Zdolność do tego wykazują i potwierdzają jedynie Lactobacillus rhamnosus i Saccharomyces boluardii [8].
Badania pokazują, że bakterie z rodzaju Lactobacillus mogą zmniejszać ryzyko pojawienia się biegunki poantybiotykowej u dzieci nawet o 50-60% [2,4,7,8,9].
Zapamiętaj – warto przyjmować probiotyki dłużej aniżeli wynika to z faktu zakończenia antybiotykoterapii. Ma to związek z tym, że biegunka poantybiotykowa może rozwinąć się nawet kilka tygodni po zakończeniu leczenia [7,8].
Przyjmowanie probiotyków ma również swoje uzasadnienie w przypadku zmian naturalnej mikroflory jelitowej w wyniku różnorodnych czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Zmiany te wynikać mogą, chociażby z nieodpowiedniej diety dziecka, stresu czy aktualnej choroby [3]. Liczne badania pokazują, że prawidłowy skład mikroflory jelitowej pomaga w zachowaniu dobrego stanu zdrowia.
Jak wspomóc działanie probiotyku?
W tym celu do probiotyków dodaje się tzw. prebiotyki. Są to nietrawione w jelicie cienkim węglowodany, będące substratem do fermentacji dla bakterii probiotycznych [2,6]. Produkty tej fermentacji (m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe) obniżają pH jelit i przeciwdziałają tym samym rozwojowi patogenów [2].
Wśród dostępnych prebiotyków na uwagę zasługują fruktooligosacharydy (FOS), odznaczające się bifidogennym wpływem na jelito grube. Sprzyjają one tym samym rozwojowi bakterii z rodzaju Bifidobacterium, co przy okazji pozytywnie wpływa na wzrost szczepów Lactobacillus [6]. Jednocześnie podawany probiotyk i prebiotyk to tzw. synbiotyk. Badania uwidaczniają więcej korzyści przy ich wspólnym podawaniu, aniżeli w przypadku samego szczepu bakteryjnego [9].
Na co jeszcze zwrócić uwagę przy wyborze probiotyku?
W kontekście efektywności danego preparatu probiotycznego niezwykle ważna jest trwałość bakterii w nim zawartych – zarówno w trakcie przechowywania, jak również wewnątrz przewodu pokarmowego. Nowoczesne preparaty farmaceutyczne wykorzystują do tego celu metodę mikroenkapsulacji, która zamyka bakterie wewnątrz niewielkich mikrokapsułek [10]. Proces ten zwiększa żywotność drobnoustrojów – zwiększając jednocześnie skuteczność danego preparatu.
Dla dzieci dogodną formą mogą być krople doustne – dawkowane zwykle 1x dziennie. Warto w tym miejscu zwrócić jeszcze uwagę na rodzaj i ilość bakterii probiotycznych w danym produkcie. Badania pokazują, że w wielu sytuacjach skuteczną dawką probiotyku jest 5-10×109 CFU [7].. Warto o tym pamiętać i wybierać preparat gwarantujący taką ilość
Literatura:
- Rola probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych, Adriana Róży, Paulina Jaguś, Joanna Chorostowska-Wynimko, Pneumonol. Alergol.Pol. 2012; 80, 1: 65-76
- Probiotyki i prebiotyki w chorobach przewodu pokarmowego u dzieci, Leokadia Bąk-Romaniszyn, Krzysztof Zeman, Pediatr Med. Rodz 2009, 5(1), p.16-22
- Wpływ leków na mikroflorę jelitową, Iwona Węgielska, Joanna Suliburska, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 1-7
- Probiotyki a wybrane schorzenia u ludzi, Beata Tokarz-Deptuła, Joanna Śliwa-Dominiak, Mateusz Adamiak, Wiesław Deptuła, Post. Mikrobiol., 2015, 54, 2, 133-140
- Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Katarzyna Mojka, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 541-549
- Immunological tolerance and function: associations between intestinal bacteria, probiotics, prebiotics and phages, Luis Vitetta, Gemma Vitetta, Sean Hall, Front. Immunol. 2018, Volume 9, Article 2240
- Zastosowanie probiotyków w pediatrii, Hanna Szajewska, Standardy Medyczne/Pediatria, 2008, t.5, 380-392
- Probiotics for the prevention of antibiotic-associated diarrhea in children, Hania Szajewska, Roberto Berni Canani, Alfredo Guarino, Iva Hojsak, Flavia Indrio, Sanja Kolacek, Rok Orel, Raanan Shamir, Yvan Vandenplas, Johannes B. van Goudoever, Zvi Weizman, JPGN, Volume 62, Number 3, 2016
- Probiotic supplementation restores normal microbiota composition and function in antibiotic-treated and in caesarean-born infants, Katri Korpela, Anne Salonen, Outi Vepsalainen, Marjo Suomolainen, Carolin Kolmeder, Markku Varjosalo, Sini Miettinen, Kaarina Kukkonen, Erkki Savilahti, Mikael Kuitunen, Willem M de Vos, Microbiome (2018), 6:182
- Probiotyki a zdrowie – dziś i jutro, Dominika Winiarz, Kamila Domańska, Kinga Paluch, Dorota Skrajnowska, Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, 2017, 10, 86-94
ARTYKUŁ SPONSOROWANY