Dokonując wyboru produktu leczniczego pacjenta zwykle interesuje zawarta w nim substancja czynna. W kontekście preparatów do stosowania miejscowego na skórę skupianie się tylko i wyłącznie na tej kwestii może nie wystarczyć. Dlaczego? Wynika to z faktu, że efekt terapeutyczny uzależniony jest od tego czy i w jakiej ilości substancja czynna przeniknie przez skórę [1]. Aby jej w tym pomóc stosuje się różnorodne substancje pomocnicze.
NASKÓREK I ROLA, JAKĄ PEŁNI W KONTEKŚCIE PRZENIKANIA SUBSTANCJI WGŁĄB SKÓRY
Naskórek to najbardziej zewnętrzna struktura skóry, złożona z kilku warstw komórek, z których najbardziej powierzchowna to zrogowaciałe korneocyty [2]. Tworzą one barierę trudną do pokonania dla wielu substancji, co ma związek z głównymi funkcjami naskórka, tj. ochroną przed przezskórną utratą wody, a także ochroną przed wnikaniem niebezpiecznych substancji z zewnątrz [2]. Komórki warstwy rogowej, wraz z otaczającym je tzw. cementem międzykomórkowym tworzą barierę naskórkową, która decyduje o tym, czy dana substancja może bez problemu wnikać w głąb skóry.
To, w jakim stopniu dana substancja będzie mogła przenikać przez barierę zależy od:
• właściwości samej substancji, tj. od jej rozpuszczalności, wielkości i kształtu, polarności,
• właściwości bazy/podłoża, tj. od obecności substancji zwiększających przenikanie i od pH [2,3].
PROMOTORY WCHŁANIANIA – CZYM SĄ I W JAKI SPOSÓB DZIAŁAJĄ?
Wśród metod zwiększania stopnia przenikania substancji leczniczych przez skórę wymienia się:
-modyfikacje cząsteczek leku, dobór odpowiedniej postaci,
-modyfikacje właściwości warstwy rogowej skóry, za pośrednictwem tzw. promotorów wchłaniania [3]
Promotory wchłaniania to związki wspomagające przenikanie i penetrację substancji czynnych przez warstwę rogową naskórka [2]. Ich celem jest zwiększenie przepuszczalności poprzez rozluźnienie zbitej struktury rogowej naskórka [2,3]. Dzieje się tak poprzez zaburzenie struktury zawartych w cemencie międzykomórkowym lipidów [2].
Tym, czym powinien wyróżniać się „idealny” promotor wchłaniania jest:
-szybkie przenikanie do warstwy rogowej
-możliwość odwrócenia zmian, jakich w strukturze naskórka dokonał dany promotor wchłaniania
-brak aktywności farmakologicznej
-brak toksyczności
-niewchodzenie w interakcje z innymi substancjami danego preparatu [2,3].
Najważniejszą z punktu widzenia bezpieczeństwa farmakoterapii jest kwestia odwracalności zmian, jakie dany promotor wywołuje w obrębie skóry [1,2]. Chodzi o to, aby struktura warstwy rogowej po przeniknięciu substancji czynnej możliwie szybko wróciła do stanu pierwotnego [3]!
Wśród dostępnych i obecnych na rynku farmaceutycznym promotorów wchłaniania wymienia się m.in. sulfotlenki (DMSO), alkohole i kwasy tłuszczowe, pirolidony, terpeny, itp. [2].
ALKOHOL OLEINOWY JAKO PROMOTOR WCHŁANIANIA
Przykładem promotora wchłaniania, który spełnia wymienione powyżej założenia dla substancji tego typu jest alkohol oleinowy [1]. Związek ten wykazuje odwracalne działanie względem struktury warstwy rogowej naskórka, a z racji niewielkiego rozmiaru grupy polarnej ma niski potencjał wchodzenia w interakcje z lipidami skóry, przez co słabiej zaburza obecne tam wiązania wodorowe [1]. Stoi to w opozycji do nierzadko stosowanego kwasu oleinowego jako promotora wchłaniania, który może silnie uszkadzać strukturę lipidową nawet przez dłuższy czas [1]!
Dodatkową zaletą alkoholu, jako promotora wchłaniania jest fakt, że związki o charakterze alkoholi mogą dodatkowo zwiększać rozpuszczalność substancji czynnych w obrębie naskórka, co z kolei zwiększa zdolności absorpcyjne i podnosi stopień przenikania substancji przez skórę [4]. Przykładem produktu leczniczego, w składzie którego jako promotor wchłaniania znajduje się alkohol oleinowy jest żel Voltaren Max [5].
VOLTAREN MAX – DIKLOFENAK W FORMIE MIEJSCOWEGO ŻELU
Mając na uwadze wszystkie powyższe rekomendacje i wyniki badań warto wiedzieć, że produkt leczniczy Voltaren Max:
Posiada wysokie (2,32%) stężenie diklofenaku w formie soli dietyloamoniowej.
W skład żelu wchodzi m.in. alkohol oleinowy, wzmacniający stopień przenikania substancji czynnej w głąb skóry.
Produkt leczniczy Voltaren Max może być stosowany od 14 roku życia.
Wskazaniami do stosowania są:
• pourazowe (powstałe wskutek skręceń, nadwyrężeń lub stłuczeń) stany zapalne ścięgien, więzadeł, mięśni i stawów
• ból pleców, ograniczone stany zapalne tkanek miękkich takich, jak: zapalenie ścięgien, łokieć tenisisty, zapalenie torebki stawowej, zapalenie okołostawowe.
Osoby powyżej 18 roku życia mogą stosować lek Voltaren MAX także w przypadku łagodnej postaci choroby zwyrodnieniowej stawów. Voltaren MAX działa przeciwbólowo do 12 godzin, należy go stosować dwa razy na dobę. Ilość żelu Voltaren MAX należy dostosować do rozmiarów miejsca zmienionego chorobowo, ilość żelu od 2 g do 4 g (wielkość odpowiadająca owocu wiśni lub rozmiarowi orzecha włoskiego) jest odpowiednia do leczenia obszaru o powierzchni 400 – 800 cm2 [5].
Literatura
1. The importance of penetration enhancers choice in topical products, Jiri Sliva, Klin Farmakol Farm 2021;35(4): 126-129
2. Transport przeznaskórkowy aktywnych składników kosmetycznych, Magdalena Malinowska, Elżbieta Sikora, Jan Ogonowski, Wiadomości chemiczne 2013, 67, 3-4
3. Metody zwiększania przenikania substancji leczniczych przez skórę, Krzysztof Cal, Justyna Stefanowska, Farm Pol, 2010,66(7): 514-520
4. Promotory wchłaniania – substancje wpływające na przenikanie leków przez skórę, Maciej Karolak, Artur Tyburski, Jerzy Krysiński, Farm Pol, 2017,73(1)
5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Voltaren Max
VOLTAREN MAX Diklofenak dietyloamoniowy 23,2 mg/g Żel, Wskazania do stosowania Voltaren MAX jest wskazany do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 14 lat. Produkt działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Stosowany jest w miejscowym leczeniu: Dorośli i młodzież powyżej 14 lat: pourazowych stanów zapalnych ścięgien, więzadeł, mięśni i stawów (np. powstałych wskutek skręceń, nadwerężeń lub stłuczeń), bólu pleców, ograniczonych stanów zapalnych tkanek miękkich takich, jak: zapalenie ścięgien, łokieć tenisisty, zapalenie torebki stawowej, zapalenie okołostawowe. Dorośli (powyżej 18 lat) ograniczonych i łagodnych postaci choroby zwyrodnieniowej stawów. Dawkowanie i sposób podawania: Pacjent powinien skontaktować się z lekarzem po 7 dniach stosowania żelu w przypadku braku poprawy lub nasilenia się objawów chorobowych. Dawkowanie Dorośli i młodzież powyżej 14 lat, Voltaren MAX działa przeciwbólowo do 12 godzin, należy stosować dwa razy na dobę. Produkt należy delikatnie wcierać w skórę w miejscu bólu. Ilość żelu należy dostosować do rozmiarów miejsca zmienionego chorobowo: ilość żelu od 2 g do 4 g (ilość odpowiadająca wielkości owocu wiśni do rozmiarów orzecha włoskiego) jest odpowiednia do leczenia obszaru o powierzchni 400 – 800 cm2. Po zastosowaniu produktu należy umyć ręce, chyba, że to właśnie ręce są miejscem leczonym. Czas trwania leczenia: Czas leczenia zależy od wskazań i od reakcji na leczenie. Pourazowe stany zapalne i reumatyzm tkanki miękkiej: nie należy stosować dłużej niż 14 dni, o ile nie zalecono inaczej, zwyrodnienie stawów (powyżej 18 lat): należy stosować do 21 dni, o ile nie zalecono inaczej. Stosowanie u dzieci i młodzieży (poniżej 14 lat): Brak wystarczających danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania produktu u dzieci i młodzieży poniżej 14 lat (patrz także punkt 4.3). Stosowanie u młodzieży (powyżej 14 lat): U młodzieży powyżej 14 lat, w razie konieczności stosowania produktu leczniczego przez dłużej niż 7 dni w leczeniu bólu, lub w przypadku pogorszenia się objawów, pacjent powinien skontaktować się z lekarzem. Stosowanie u osób w podeszłym wieku (powyżej 65 lat): W przypadku stosowania produktu Voltaren Max u osób w podeszłym wieku należy stosować dawkowanie jak u osób dorosłych. Przeciwwskazania: znana nadwrażliwość na diklofenak lub na którąkolwiek substancję pomocniczą produktu, u pacjentów, u których astma, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, czy ostre nieżyty błony śluzowej nosa są wywoływane przez kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; ostatni trymestr ciąży; u dzieci i młodzieży poniżej 14 lat. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Nie można wykluczyć możliwości wystąpienia ogólnoustrojowych działań niepożądanych w przypadku stosowania produktu Voltaren Max w większej dawce i dłużej niż zalecany okres stosowania. Voltaren MAX należy stosować tylko na nieuszkodzoną powierzchnię skóry. Należy unikać kontaktu żelu z oczami i błonami śluzowymi, nie połykać. Należy zaprzestać stosowania produktu, jeśli po jego użyciu pojawi się wysypka skórna.Voltaren MAX może być stosowany jednocześnie z nieokluzyjnymi bandażami, ale nie należy stosować go pod opatrunki uniemożliwiające dostęp powietrza. Informacje o niektórych składnikach produktu.Voltaren Max zawiera: glikol propylenowy, który, może powodować podrażnienie skóry; butylohydroksytoluen, który może powodować miejscową reakcję skórną (np. kontaktowe zapalenie skóry) lub podrażnienie oczu i błon śluzowych. Działania niepożądane: Działania niepożądane (Tabela 1) zostały zestawione według częstości ich występowania, zaczynając od najczęściej występujących, według następującej konwencji: często (≥ 1/100, < 1/10); niezbyt często (≥ 1/1000, < 1/100); rzadko (≥ 1/10 000, < 1/1000); bardzo rzadko (< 1/10 000), częstość nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych). W obrębie każdej grupy o określonej częstości występowania objawy niepożądane są wymienione zgodnie ze zmniejszającym się nasilaniem.
Tabela 1:
Zakażenia i zarażenia pasożytnicze Bardzo rzadko: Wysypka grudkowata
Zaburzenia układu immunologicznego Bardzo rzadko: Nadwrażliwość (w tym pokrzywka), obrzęk naczynioruchowy
Zaburzenia oddechowe, klatki piersiowej i śródpiersia Bardzo rzadko: Astma
Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej Często: Wysypka, wyprysk, rumień, zapalenie skóry (w tym kontaktowe zapalenie skóry), świąd Rzadko: Pęcherzykowe zapalenie skóry Bardzo rzadko: Reakcje nadwrażliwości na światło
OTC – Lek wydawany bez recepty. Pozwolenie Prezesa URPL WM i PB nr 20030. Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o. v.VIII.2021
PM-PL-VOLT-22-00086
Artykuł sponsorowany