Infekcje dróg moczowych należą do najczęściej występujących chorób zakaźnych u ludzi. Stanowią one drugi, po chorobach układu oddechowego, powód wizyt pacjentów u lekarzy pierwszego kontaktu [1]. Ich przyczyną są najczęściej bakterie, a znacznie rzadziej za ich rozwój odpowiadają wirusy, grzyby, pasożyty, czy pierwotniaki.
Obraz rozwoju zakażenia układu moczowego ma najczęściej charakter wstępujący, tj. rozpoczyna się on najpierw w obrębie cewki moczowej, a następnie rozwija się na pęcherz moczowy, moczowody i nerki. Patogenem, który w ok. 50% odpowiada za etiologię infekcji układu moczowego, jest pałeczka okrężnicy (E.coli).
Schorzenia te, w większości przypadków przebiegają z łagodnymi objawami. Niestety, niekiedy przeobrażają się w stany groźne dla życia i zdrowia. Mowa o infekcyjnym, odmiedniczkowym zapaleniu nerek, powstawaniu infekcyjnych kamieni nerkowych, czy nawet rozwoju posocznicy [2].
Grupy ryzyka
Ryzyko zakażenia układu moczowego jest znacznie wyższe u kobiet niż u mężczyzn. Składa się na to kilka czynników:
- krótsza cewka moczowa, przez co jest bardziej narażona na działanie patogenów obecnych w odbycie i pochwie;
- przedostawanie się patogenów z cewki moczowej do pęcherza moczowego w trakcie seksu;
- skłonność kobiet do niecałkowitego opróżniania pęcherza moczowego [1,3];
Do grup ryzyka, które są szczególnie narażone na rozwój infekcji dróg moczowych zaliczymy także:
- mężczyzn, u których występuje przerost prostaty;
- kobiety w ciąży (ze względu na ucisk dróg moczowych);
- osoby w podeszłym wieku (ze względu na zmiany anatomiczne występujące w obrębie układu moczowego, problemy z zachowaniem higieny, poddawanie się zabiegom cewnikowania) [3];
- chorych na cukrzycę (ze względu na zmiany patofizjologiczne w obrębie układu moczowego i spadek odporności) [1];
Terapia zakażeń układu moczowego
Leczenie zakażeń układu moczowego polega przede wszystkim na prowadzeniu antybiotykoterapii, jednak ze względu na coraz większą oporność bakterii na tę grupę leków, na popularności zyskują inne metody leczenia, w tym stosowanie leków pochodzenia roślinnego [2,4]. Do często stosowanych surowców roślinnych w zwalczaniu tego typu schorzeń należą: owoce żurawiny, ziele nawłoci pospolitej, korzeń wilżyny ciernistej, a także oliwki europejskie. W ziołowych preparatach przeznaczonych do stosowania na choroby dróg moczowych można również znaleźć surowce będące źródłem witaminy C, np. owoce dzikiej róży. Farmaceutyki oparte na bazie tych surowców są polecane nie tylko w przypadku wystąpienia zakażenia układu moczowego, ale i w celu zapobiegania jego wystąpieniu [4,5].
Fitoterapia
Leki roślinne stosowane w infekcjach układu moczowego są włączane do terapii zakażeń układu moczowego:
- jako uzupełnienie antybiotykoterapii i terapii chemioterapeutykami (np. furazydyną);
- po opanowaniu ostrej infekcji;
- po infekcji, jako działanie profilaktyczne [3];
Efektami ich działania, dzięki którym uzyskuje się pozytywne skutki włączenia ich do terapii zakażeń układu moczowego są:
- działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne;
- oddziaływanie na motorykę układu moczowego;
- oddziaływanie na skład i odczyn moczu;
- wywoływanie nasilonej diurezy [3,4];
Żurawina w leczeniu zakażeń układu moczowego
Owoce żurawiny wykazują działanie przeciwbakteryjne, głównie wobec E. coli, przez co są szeroko stosowane w leczeniu zakażeń układu moczowego. Wykazano, że największą aktywność antybakteryjną wykazują obecne w owocach żurawiny, proantocyjanidyny. Mają one zdolność do hamowania adhezji bakterii do błon śluzowych dróg moczowych, przez co patogeny te są łatwiej z nich usuwane. Co więcej, wpływają one również na ograniczenie namnażania patogenów w ich obrębie. Ponadto, dzięki zawartości dużej ilości witaminy C, owoce żurawiny wykazują działanie antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne. Stąd, znajdują one zastosowanie w leczeniu łagodnych stanów zapalnych układu moczowego [6].
Przy wyborze preparatu zawierającego w swoim składzie ekstrakt z owoców żurawiny, istotne jest, aby był on standaryzowany na obecność proantocyjanidyn. Przeprowadzone badania wskazują, że uzyskanie właściwości antybakteryjnych może nastąpić dopiero gdy dzienna dawka ekstraktu z owoców żurawiny odpowiada 36 mg proantocyjanidynów [6,7].
Wysoką zawartość, standaryzowanego ekstraktu z owoców żurawiny standaryzowanego na 40% proantocyjanidyn zawiera preparat Urinal. Natomiast preparat Urinal Intensiv w jednej kapsułce zawiera ekstrakt z owoców żurawiny, standaryzowany na 36 mg proantocyjanidyn, dzięki czemu wystarczy przyjmować tylko 1 kapsułkę dziennie tego produktu. Co więcej, preparaty linii Urinal mają korzystniejszą cenę w porównaniu do podobnych produktów dostępnych na rynku farmaceutycznym [8].
Preparaty zawierające ekstrakt z żurawiny stanowią skuteczną alternatywę dla terapii antybiotykami i chemioterapeutykami, których stosowanie może się wiązać z dużym ryzykiem rozwoju działań niepożądanych (związanych głównie z redukcją naturalnej flory jelit). Wszystko dlatego, że wyniki licznych badań wskazują na to, że ich stosowanie skraca czas trwania infekcji układu moczowego, a także chroni przed wystąpieniem nawrotów choroby [6].
| Wielokierunkowe działanie ekstraktu z owoców żurawiny | |||
| Hamowanie adhezji bakterii do błony śluzowej układu moczowego | Hamowanie namnażania patogenów w obrębie układu moczowego | Działanie przeciwutleniające | Działanie przeciwzapalne |
Znaczenie ziela nawłoci w leczeniu chorób układu moczowego
Kolejnym surowcem roślinnym, który znajduje się w składzie preparatów stosowanych w leczeniu zakażeń układu moczowego, jest ziele nawłoci pospolitej. Dzięki zawartym w nim saponinom ma ono zdolność do hamowania tworzenia się biofilmu w obrębie układu moczowego. Co więcej, składniki w nim zawarte działają przeciwzapalnie, dzięki czemu mogą być stosowane w leczeniu łagodnych stanów zapalnych układu moczowego. Ziele nawłoci pospolitej działa również moczopędnie, dzięki czemu przyspiesza wydalanie patogenów, m.in. pierwotniaków, grzybów, pasożytów oraz bakterii [9].
Inne surowce roślinne stosowane w leczeniu zakażeń układu moczowego
Korzeń i ziele wilżyny ciernistej: Dzięki zawartości glikozydów flawonowych i fenolokwasów, surowce te wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Stąd, znajdują one zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych pęcherza moczowego, cewki moczowej oraz nerek [5].
Liść oliwki europejskiej: zawiera w swoim składzie oleuropeinę- związek fenolowy wykazujący działanie przeciwutleniające. W związku z tym, ekstrakty z liści oliwek europejskich znajdują zastosowanie, m.in. w leczeniu schorzeń przebiegających z rozwojem stanu zapalnego w obrębie układu moczowego [10].
Ekstrakt z owoców dzikiej róży: dzięki dużej zawartości witaminy C wykazuje działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu może być stosowana wspomagająco w leczeniu chorób zapalnych w obrębie dróg moczowych. Co więcej, wpływa on na zmniejszenie ilości wapnia w moczu oraz w nerkach, stąd stosuje się go jako surowiec zapobiegający wystąpieniu kamicy nerkowej [11].
Nieleczone zakażenie układu moczowego może nieść ze sobą przykre konsekwencje, takie jak rozwój ostrych stanów zapalnych. U grup wysokiego ryzyka, infekcje tego rodzaju często przybierają charakter nawracający. Z tego względu bardzo ważna jest profilaktyka i szybkie reagowanie, już przy pierwszych objawach zakażenia. W tym celu warto sięgnąć po preparaty ziołowe, które zawierają w swoim składzie, m.in ekstrakty z owoców żurawiny, czy ziele nawłoci pospolitej. Przy ich wyborze należy pamiętać, aby stosować tylko te, które zawierają standaryzowane ekstrakty. Dzięki temu mamy pewność, że wybrana fitoterapia okaże się skuteczna.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Bibliografia:
- Hołecki M, Duława J. Zakażenia dróg moczowych u chorych na cukrzycę, Via Medica 2009; ISSN 1734-3321:36-39.
- Ostrowska K, Strzelczyk A, Różalski A, Stączek P. Biofilm bakteryjny jako przyczyna zakażeń układu moczowego – mikroorganizmy patogenne, metody prewencji i eradykacji, Postepy Hig Med Dosw 2013; 67: 1027-1033.
- Strzelecka H, Leki roślinne w infekcjach układu moczowego, dost online: https://pulsmedycyny.pl/leki-roslinne-w-infekcjach-ukladu-moczowego-879941
- Pawełek T. Fitoterapia w zakażeniach układu moczowego w: Leki roślinne w praktyce lekarzy, Labofarm 2018; wyd. I: 18-23.
- Różański H, Charakterystyka najważniejszych urotropica i ich zastosowanie w fitoterpii chorób układu moczowego: 1-21.
- Bazylko A, Kozłowska- Wojciechowska M. Wpływ polifenoli z żurawiny na zdrowie człowieka, Czynniki Ryzyka 2007; 4: 57-61.
- Baranowska M, Bartoszek A. Antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości bioaktywnych fitozwiązków żurawiny, Postepy Hig Med Dosw 2016; 70:1460-1468.
- Materiały własne zlecenidoawcy
- Różański H, Bobak Ł, Trziska T. Znaczenie nawłoci (Solidago) w fitoterapii, Herbalism 2016; 1 (2): 160-173.
- Gryszczyńska A, Gryszczyńska B, Opala B. Liście oliwki europejskiej- chemizm i zastosowanie w medycynie, Post Fito 2010; 1: 30-37.
- Kaszuba M, Viapiana A, Wesołowski M. Dzika róża (Rosa Canina L.) jako źródeł witamin i przeciwutleniaczy w diecie człowieka, Lek roślinny 2019; 75 (2): 97-102.