Naturalny przebieg przeziębienia, wywołany głównie przez infekcje wirusowe, dzieli się na różne fazy z objawami, takimi jak katar, uczucie zatkanego nosa, duszność i kichanie, ból gardła, ból głowy i bóle kończyn, kaszel i złe samopoczucie. Ponieważ charakter i nasilenie objawów zwykle zmieniają się w czasie, wymagane są skuteczne terapie ukierunkowane na szeroki zakres objawów w trakcie trwania choroby.
Rysunek 2. Mechanizmy i objawy w skrócie
Zaadaptowane z Eccles et al., 200513.
Jest wiele rozwiązań dostępnych bez recepty, domowych sposobów, suplementów diety lub substancji pochodzenia roślinnego, które mogą być przyjmowane doustnie, miejscowo lub wziewnie. Udowodniono, że łagodzą objawy przeziębienia, wpływając na różne funkcjonalne przekaźniki w molekularnej sieci rozwoju objawów (rys. 2).
Środki do udrażniania nosa, głównie sympatykomimetyki, zwężają naczynia krwionośne nosa, preparaty przeciwkaszlowe działające centralnie lub miejscowo zmniejszają częstość i/lub intensywność kaszlu, zawierają alkaloidy opium i pochodne, środki wykrztuśne zwiększają produkcję płynu w płucach, aby zmniejszyć lepkość śluzu, natomiast mukolityki rozbijają w nim wiązania dwusiarczkowe. Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji blokują zarówno receptory histaminowe, jak i muskarynowe i przechodzą przez barierę krew ‒ mózg. Dzięki właściwościom antycholinergicznym zakłócają impulsy nerwowe, które wyzwalają wydzielanie śluzu i kichanie. Leki przeciwbólowe mogą przynieść ulgę w bólu związanym z objawami przeziębienia i działać przeciwgorączkowo. Olejki eteryczne pochodzenia roślinnego, w tym mentol, eukaliptus, kamfora czy tymol, również od czasów starożytnych mają ugruntowaną pozycję w leczeniu chorób dróg oddechowych i są często stosowane w postaci leków uwalniających substancje aktywne po zastosowaniu na klatkę piersiową lub rozpuszczone w gorącej wodzie w postaci inhalacji parowej.
Terapeutyczne związki eteryczne są szeroko stosowane w celu poprawy oddychania, zmniejszenia kaszlu, poprawy czujności i przyczyniają się do poprawy snu podczas przeziębienia. Na poziomie molekularnym działanie terapeutyczne związków eterycznych opiera się na modulacji receptorów TRP, co wpłynęło na znaczne osłabienie kaszlu w trzech badaniach skrzyżowanych z pojedynczo ślepą próbą (n = 104), gdzie kombinacja mentolu, kamfory, eukaliptusa, olejku terpentynowego, olejku z liści cedru, olejku z mirysty i tymolu znacząco zmniejszyła częstotliwość kaszlu skuteczniej niż pojedyncze składniki 14. Co ciekawe, również przepływ powietrza w jamie nosowej wpływa na receptory TRP, a brak przepływu powietrza w nosie wiąże się z uczuciem zatkanego nosa. Potwierdzają to wyniki uzyskane w randomizowanym, kontrolowanym badaniu pilotażowym z pojedynczą ślepą próbą, przeprowadzonym z użyciem leku stosownego na skórę klatki piersiowej uwalniającego olejki eteryczne, zawierającej połączenie mentolu, kamfory, eukaliptusa i terpentyny. U pacjentów cierpiących na przeziębienie (n = 50) zastosowanie tej kombinacji prowadziło do istotnie krótszego czasu do wystąpienia uczucia chłodu w nosie i jego udrożnienia w porównaniu z próbą kontrolną opartą na wazelinie.
Pomimo coraz większej liczby dowodów klinicznych i lepszego zrozumienia sposobu działania terapeutycznych związków aromatycznych dostępność danych dotyczących ich skuteczności może być ograniczona przez stosowanie subiektywnych punktów końcowych, takich jak jakość snu lub przekrwienie nosa 15. Jednak coraz większe znaczenie w ochronie zdrowia i badaniach naukowych zyskuje podejście pacjentocentryczne. Nie należy lekceważyć wyników uzyskanych z tych badań, ponieważ przy jednoczesnym stopniowym spadku liczby przypadków na osobę rocznie w ciągu całego życia przeziębienie wciąż odpowiada za miliony dni straconych w szkole i pracy.
Na jakość życia pacjentów często dodatkowo i poważnie wpływają złe samopoczucie – czyli ogólny dyskomfort psychiczny, zmęczenie, zły nastrój – oraz zaburzenia snu wywołane przez objawy przeziębienia16. Choć skrócenie snu o 20 minut wiąże się jedynie z 5-proc. spadkiem efektywności snu w obiektywnych pomiarach, to subiektywnie zaburzenia snu są silnie skorelowane z oceną objawów 17. Wziąwszy pod uwagę ten aspekt, leczenie przy użyciu wcierania w klatkę piersiową preparatu zawierającego połączenie mentolu, kamfory, eukaliptusa i olejku terpentynowego miało pozytywny wpływ na ocenę snu w zmodyfikowanym karolińskim dzienniczku snu w randomizowanym kontrolowanym badaniu z pojedynczą ślepą próbą u pacjentów przechodzących przez przeziębienie (n = 100) 18.
Dlatego też złagodzenie uczucia zatkania nosa i kaszlu jest niezbędne do prawidłowego oddychania, co nie tylko jest uważane za istotne dla jakości snu, ale także dla redukcji stresu. Może to ponadto prowadzić do mniejszej podatności na infekcje i szybszego powrotu do zdrowia, co podkreśla znaczenie tych obszarów terapeutycznych.
Prof. Andrew Smith, Ph.D.
Źródła:
12. Smith A., Matthews O. Drugs Context. 2022; 11: 2022-5-6.
13 .Eccles R. Lancet Infect Dis. 2005 Nov; 5(11): 718-25.
14 .Packman E.W., London S.J. Eur J Respir Dis Suppl. 1980; 110: 101-109.
15 .Eccles R. Curr Allergy Asthma Rep. 2003; 3, 210-214.
16 .Dicpinigaitis P.V. et al. Curr Med Res Opin. 2015 Aug; 31(8): 1519-25.
17 .Drake C.L. et al. Physiol Behav. 2000 Oct 1-15; 71 (1-2): 75-81.
18 .Santhi N. et al. Open J Respir Dis. 2017; 7: 83-101.