Wątroba to największy wewnętrzny narząd ludzkiego organizmu. Jego waga u mężczyzn waha się w granicach 1,5-1,7 kg, a u kobiet 1,3-1,5 kg. Wypełnienie jej krwią sprawia, że masa wzrasta o 500- 800 g, co stanowi 3-5% wartości wagi dorosłego człowieka. Narząd ten, anatomicznie należy do układu pokarmowego, jednak pod względem fizjologicznym jest on istotny dla całego organizmu.
Szereg funkcji jakie pełni wątroba, bezpośrednio wpływa na czynność pozostałych układów ludzkiego ciała [1,2]. Z tego względu wątroba nie bez przyczyny jest nazywana źródłem witalności organizmu. Dlatego, że pełni tak dużo funkcji jest ona narażona na wiele schorzeń, które wpływają negatywnie na jej czynność. Stąd bardzo ważna jest profilaktyka chorób wątroby, szybka diagnostyka, a także skuteczne ich leczenie. Wszystko po to, aby zachować w pełni jej funkcjonalność, co bezpośrednio wpływa na czynność całego organizmu [3].
PONAD 500 FUNKCJI WĄTROBY!
Duża grupa ludzi nie zdaje sobie sprawy, jak znacząca jest rola wątroby w naszym organizmie. Nic dziwnego, skoro ustalono, że narząd ten spełnia ponad 500 funkcji [4]! Ciężko byłoby wymieniać wszystkie, stąd przedstawimy je w podgrupach:
Funkcja metaboliczna
Do wątroby wraz ze spożywanymi posiłkami dostarczane są składniki odżywcze, które w wątrobie zostają przetworzone do składników niezbędnych do funkcjonowania układów człowieka. Są to:
- węglowodany: w wątrobie gromadzony jest nadmiar glukozy w postaci glikogenu. W czasie, gdy jest potrzebny jej rezerwuar, zostaje ona z niego uwolniona, a w przypadku wyczerpania zapasów glikogenu, wątroba bierze udział w procesie glukoneogenezy z aminokwasów.
- tłuszcze: w wątrobie następuje przemiana glukozy i białek w tłuszcze. Ponadto, następuje tutaj synteza lipoprotein, fosfolipidów, związków ketonowych, kwasów tłuszczowych, a także cholesterolu, który jest niezbędnym substratem w syntezie kwasów żółciowych [2,5].
- białka: w wątrobie następuje synteza ok. 85% białek osocza (z wyjątkiem białek odpornościowych), np. albumin, protrombiny. Następuje tutaj także synteza mocznika, który powstaje z przemian amoniaku, będącego produktem dezaminacji nadmiaru aminokwasów, pochodzących od nadmiaru białek w diecie [2,4].
- witamin: w wątrobie następuje przemiana beta- karotenu, będącego prowitaminą A w jej aktywną formę [5].
Przemiana hemu
Erytrocyty, czyli czerwone krwinki mogą przeżyć do 100 dni. Zużyte przenoszone są do wątroby, w której są rozkładane. Jednym z elementów erytrocytów jest hem- składowa hemoglobiny. W wyniku obumierania czerwonych krwinek jest on przekształcany w bilirubinę- żółty barwnik, która w wątrobie jest sprzęgana z resztami kwasu glukuronowego i w takiej postaci wydalana do żółci, a następnie do jelit, gdzie przy pomocy bakterii jelitowych przekształcana jest do urobilinogenu [2,5].
Gromadzenie zapasów
Wcześniej wspomniany glikogen jest główną substancją, która jest magazynowana w wątrobie. Oprócz niego wątroba stanowi rezerwuar również dla:
- witamin A (rezerwa na 1-2 lata funkcjonowania organizmu) i B12 (rezerwa na 3-6 lata funkcjonowania organizmu);
- witaminy D (rezerwa na 3-12 miesiące funkcjonowania organizmu);
- mikroelementów: przede wszystkim żelaza i miedzi;
- wytwarzanych w wątrobie białek osocza [4];
Wytwarzanie żółci
Wątroba w ciągu doby produkuje nawet do 1,5 litra żółci, której zadanie polega przede wszystkim na wspomaganiu trawienia tłuszczy. W jej skład wchodzą, m.in. woda, cholesterol, fosfolipidy, bilirubina, kwasy tłuszczowe oraz żółciowe (m.in. kwas cholowy, deoksycholowy, chenodeoksycholowy, litocholowy) [2,4].
Funkcja detoksykacyjna
Znaczny przepływ krwi przez wątrobę sprawia, że możliwy staje się wychwyt przez nią wielu trujących substancji, a także wydalanie ich metabolitów dalej do krwi. W wątrobie znajduje się ponadto wiele enzymów, które skutecznie unieczynniają wszelkie toksyny i zbędne substancje. Proces ten polega na ich wychwycie, a następnie sprzęganiu z inną substancją (np. kwasem glukuronowym, tauryną, glicyną). Kolejno następuje wydalenie takiej substancji, które może przebiegać dwojako:
- z krwią, skąd jest transportowana do nerek i wydalana wraz z moczem;
- z żółcią do jelit, skąd jest wydalana wraz z kałem [6];
Substancjami, które podlegają detoksykacji w wątrobie są, m.in.: leki, alkohol, hormony, konserwanty [5].
Wzmacnianie odporności
Wątroba, dzięki posiadaniu w swojej strukturze komórek odpornościowych, bierze pośrednio udział w procesie fagocytozy, czyli pochłaniania wszelkich cząstek zarówno syntetyzowanych wewnątrz organizmu, jak i dostających się do niego z zewnątrz. Można do nich zaliczyć patogeny (wirusy, bakterie, grzyby), jak i fragmenty degradujących komórek, białka będące produktami stanów zapalnych, czy pasożyty. Wszystkie powyższe, ulegają degradacji w tzw. komórkach Browicza- Kupfera, które są makrofagami. Stymulują one do wydzielania mediatory zapalne, w tym cytokiny, które stanowią jeden z elementów odpowiedzi immunologicznej [2].
ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU WĄTROBY
Powyżej zostały opisane tylko te najważniejsze funkcje wątroby, które pełni ten narząd. Jednak w wyniku przebiegu niektórych schorzeń jej czynność może zostać zaburzona. Choroby obejmujące wątrobę i drogi żółciowe stanowią częsty problem podstawowej opieki zdrowotnej. Istotną kwestią w ich leczeniu jest diagnostyka czynników ryzyka mogących je wywołać przed wystąpieniem objawów [7]. Pojawienie się następujących czynników ryzyka u pacjenta powinno być przesłanką do wykonania badań w kierunku stwierdzenia wystąpienia chorób wątroby:
- nadmierne spożycie alkoholu;
- nadmierne spożywanie leków;
- spożycie substancji toksycznych;
- otyłość;
- insulinoporoność i cukrzyca typu II;
- niezdrowy tryb życia (mała aktywność fizyczna i niezdrowa dieta)
- wirusowe zapalenie wątroby typu B i C [7,8];
Do najczęstszych chorób wpływających negatywnie na funkcjonowanie wątroby zaliczamy:
- alkoholową chorobę wątroby: najczęściej przebiega bezobjawowo, z lekkim, uciskowym bólem w prawym podżebrzu. Alkohol uszkadza makrofagi wątrobowe, zaburzając funkcję detoksykacyjną wątroby. Ponadto, jego przewlekłe stosowanie sprawia, że uszkodzeniom ulegają hepatocyty, co nieodwracalnie prowadzi do zaburzenia czynności tego narządu. Należy pamiętać, że jednorazowe spożycie alkoholu w ilościach odpowiadających 40-60 g czystego etanolu może prowadzić do stłuszczenia wątroby [9].
- wirusowe zapalenie wątroby typu B i C: do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z krwią zakażoną, np. w wyniku kontaktów seksualnych, przyjmowania środków odurzających, czy zakażeń okołoporodowych. Charakterystycznymi objawami mogą być: pobolewanie w prawym podbrzuszu, męczliwość, obniżenie nastroju, żółtaczka [7];
- niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD): szacuje się, że może ono dotyczyć nawet 20-40% populacji, przy czym odsetek ten znacznie wzrasta wśród osób z otyłością (70%) i cukrzycą typu II (50%). Najczęściej przebiega całkowicie bezobjawowo, a dopiero obraz USG wykazuje stłuszczenie wątroby [7,8]. Niestety, jak wynika z przeprowadzonego badania dotyczącego wiedzy Polaków na temat NAFLD, aż 87% z nich nie miało pojęcia o istnieniu tej choroby [10].
Wszystkie powyższe schorzenia predysponują do wystąpienia marskości i raka wątroby. Problem ten może dotyczyć nawet 0,1% światowej populacji i przyczyniać się do 170 tys. zgonów rocznie [8].
Złożoność funkcjonowania wątroby sprawia, że jej prawidłowa czynność wpływa na wszystkie układy ludzkiego organizmu. Na utrzymaniu jej w pełni zdrowej wpływ ma nie tylko unikanie wszelkich czynników ryzyka, ale i stosowanie odpowiedniej diety i poddawanie się aktywności fizycznej.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Bibliografia:
- Damjanov I, Choroby wątroby i dróg żółciowych. w: Patofizjologia, red. Pol. Bręborowicz A, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2012: 273-278.
- Juszczyk J, Wątroba- budowa i funkcje. w:
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcje, opublikowano: 27.07.2012.
- Laughin A, Dieta dla wątroby, Wydawnictwo Astrum, 2017: 6.
- Konturek S. Czynności wątroby w: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, pod red. Traczyk W. Wydawnictwo PZWL, 2009: 801-815.
- Korab T, Dieta w chorobach wątroby. Oprac. Dla Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza w Krakowie: 1-4.
- Romański K, Wątroba, wydzielanie żółci a ksenobiotyki; Życie weterynaryjne, 2009; 84 (12): 953-985.
- Hartleb M, Simon K i wsp. Rekomendacja postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ; 2017 (4): 225-248.
- Gietka J, Chlebus M. Epidemiologia czynników ryzyka różnych chorób wątroby w warunkach polskich na podstawie ankiety internetowej. Terapia, 2018 (3): 3-14.
- Szymańska M i wsp. Alkoholowa choroba wątroby w praktyce lekarskiej. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu; 2011; 17 (3): 148-154.
- Polacy a niealkoholowe stłuszczenie wątroby- wyniki badania przeprowadzonego przez firmę Sanofi w dniach: 12-17.09.2019.
Essentiale Forte, 300 mg, kapsułki. 1 kapsułka zawiera: 300 mg (Phospholipidum essentiale) fosfolipidów z nasion sojowych zawierających (3-sn-fosfatydylo)cholinę, 300 mg. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: olej sojowy, etanol. Wskazania do stosowania: Essentiale Forte jest roślinnym produktem leczniczym stosowanym w chorobach wątroby. Zmniejsza subiektywne dolegliwości, takie jak: brak apetytu, uczucie ucisku w nadbrzuszu spowodowane uszkodzeniem wątroby w wyniku nieprawidłowej diety, działania substancji toksycznych lub w przebiegu zapalenia wątroby. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie: dorośli i dzieci w wieku powyżej 12 lat: 2 kapsułki 3 razy na dobę. Dzieci i młodzież Brak danych dotyczących stosowania produktu leczniczego Essentiale Forte u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Dlatego też nie należy stosować produktu leczniczego Essentiale Forte u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Sposób podawania: kapsułki należy przyjmować w czasie posiłków, nie rozgryzając (popijając np. szklanką wody). Długość leczenia nie jest ograniczona. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, soję, orzeszki ziemne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: stosowanie produktu leczniczego Essentiale Forte nie może zastąpić wykluczenia z diety substancji szkodliwych, które wywołują uszkodzenie wątroby (np. alkoholu); w przewlekłym zapaleniu wątroby stosowanie leczenia wspomagającego produktem leczniczym Essentiale Forte jest uzasadnione tylko, gdy w trakcie terapii pacjent odczuwa poprawę ogólnego samopoczucia. Należy poinformować pacjenta, że jeśli objawy ulegną nasileniu lub wystąpią inne niespecyficzne objawy powinien on zwrócić się do lekarza prowadzącego. Dzieci i młodzież Brak danych dotyczących stosowania produktu leczniczego Essentiale Forte u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Dlatego też nie należy stosować produktu leczniczego Essentiale Forte u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Oczyszczony olej sojowy może zawierać białko orzeszków ziemnych. W Farmakopei Europejskiej nie podano testu wykrywającego białko resztkowe. Ze względu na zawartość oleju sojowego produkt może powodować ciężkie reakcje alergiczne. Ten produkt leczniczy zawiera małe ilości etanolu (alkoholu), mniej niż 100 mg na dawkę dobową. Działania niepożądane: Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej Częstość występowania nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych): może wystąpić reakcja alergiczna
np. rumień, wysypka, pokrzywka i świąd. Zaburzenia żołądka i jelit Częstość występowania nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych): mogą wystąpić zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, np. nudności, luźne stolce, biegunka, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych: po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: ndl@urpl.gov.pl. Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu.
OTC – produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza.
Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku.
Podmiot odpowiedzialny posiadający Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa.
Informacji udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., tel.: 22 280 00 00.
Pozwolenie Prezesa URPLWMiPB na dopuszczenie do obrotu nr: R/2647.
{ChPL 02/2019}