Witamina D3 została odkryta w latach 30. XX wieku, po wyizolowaniu jej z oleju pochodzącego z wątroby dorsza [1,2]. Wskazano wtedy, że wykazuje ona korzystny efekt w profilaktyce krzywicy. W związku z tym, że już w pierwszej połowie XIX wieku stwierdzono, że ekspozycja na promieniowanie słoneczne również zapobiega wystąpieniu tego schorzenia, nowo odkrytą substancję zaczęto nazywać “witaminą Słońca” [2].
Kolejno prowadzone badania wykazały, że źródłem witaminy D3 w ludzkim organizmie jest przede wszystkim jej endogenna synteza skórna następująca w wyniku promieniowania UVB o długości fali w zakresie 290-315 nm, a także spożywany pokarm [2,3]. Popularność witaminy D3 w ostatnich latach znacznie wzrosła, co jest związane z jej plejotropowymi właściwościami [4].
Spożywanie dużej ilości posiłków zawierających witaminę D3 może w pełni zaspokoić potrzeby organizmu – MIT
Spożywany pokarm może pokrywać zaledwie 10-20% zapotrzebowania ludzkiego organizmu na witaminę D3. Pozostała, konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu ilość witaminy D3 pochodzi z jej endogennej syntezy w skórze [1]. Jednak do tego procesu konieczne jest promieniowanie UVB, którego odpowiednie nasilenie w naszym kraju następuje tylko od maja do września. W pozostałym okresie roku konieczne staje się zaspokojenie potrzeb organizmu ludzkiego poprzez dodatkową suplementację preparatami zawierającymi witaminę D3 w swoim składzie, gdyż nawet zdrowa i urozmaicona dieta nie zapewnia podaży jej odpowiedniej ilości [5,6,7].
Stosowanie filtrów UV znacznie hamuje endogenną syntezę witaminy D3 – FAKT
Do syntezy, niezbędnej ilości do zaspokojenia zapotrzebowania organizmu ludzkiego na witaminę D3 wystarczy codzienna, 15-minutowa ekspozycja na promieniowanie UVB przynajmniej 18% odsłoniętej części ciała (czyli nieosłonięte przedramiona i podudzia) w okresie wiosenno-letnim (od maja do września) w godzinach od 10 do 15 [7]. Jednym z czynników znacznie ograniczających ten proces, jest nadmierne stosowanie preparatów z filtrem przeciwsłonecznym. Uważa się, że produkty z SPF 8 zmniejszają syntezę witaminy D3 w skórze nawet o 95%, a z SPF 15 – o 99%. W związku z tym znacznie wydłuża się czas ekspozycji na Słońce niezbędny do uzyskania odpowiedniej ilości endogennej witaminy D3, bądź pojawia się konieczność jej suplementacji nawet w okresie letnim [4,7].
Witaminę D3 można przedawkować – FAKT
Podczas nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne nie jest możliwe osiągnięcie toksycznego stężenia witaminy D3. Wszystko ze względu na to, że jej nadmiar zostaje rozkładany do nieaktywnych metabolitów: suprasterolu, tachysterolu, a także lunisterolu [3,7]. Natomiast, przedawkowanie witaminy D3 jest możliwe w przypadku jej dodatkowej suplementacji. Za toksyczną, dla zdrowej dorosłej osoby uważa się dawkę >30 tys. IU witaminy D3 stosowaną codziennie przynajmniej przez okres 3 miesięcy [8].
Długie przebywanie na słońcu w okresie letnim sprawia, że nie jest konieczne stosowanie suplementacji w okresie jesienno- zimowym – MIT
Ekspozycja około 35% ciała na promieniowanie słoneczne, nawet przez 1,5 godziny i dłużej w okresie wiosenno-letnim nie zapewnia odpowiedniej jej ilości w okresie jesienno- zimowym. Związane to jest z tym, że nadmiar wyprodukowanej witaminy D3 jest przekształcany do nieaktywnych metabolitów [8].
Zapotrzebowanie na witaminę D3 jest zróżnicowane tylko i wyłącznie w zależności od wieku – MIT
Wpływ na zapotrzebowanie na witaminę D3 ma wiele czynników, a nie tylko i wyłącznie wiek. Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D3 wykazują, przede wszystkim osoby otyłe, a także ci pacjenci, u których występują zaburzenia funkcjonowania wątroby, nerek oraz nieprawidłowości we wchłanianiu jelitowym. Zaburzenia we wchłanianiu i metabolizmie witaminy D3 wpływają również na mniejszą przystępność witaminy D3 dostarczonej z pożywieniem [1,7].
Efektywność skórnej syntezy witaminy D3 jest taka sama u wszystkich ludzi – MIT
Znacznie większe stężenie melaniny w skórze Afroamerykanów sprawia, że do wytworzenia takiej samej ilości witaminy D3 wymagają oni nawet 10-krotnie dłuższej ekspozycji na Słońce niż osoby rasy białej [4]. Na zmniejszenie efektywności jej skórnej syntezy wpływ ma także zanieczyszczenie powietrza, grubość pokrywy chmur, a także szerokość geograficzna, którą się zamieszkuje [7].
Stężenie 25(OH)D, czyli kalcydiolu jest najlepszym wskaźnikiem analitycznym dla niedoborów witaminy D3 w organizmie – FAKT
Wykonując badanie analityczne, najlepszym wskaźnikiem niedoboru witaminy D3 w organizmie jest stężenie 25(OH)D, czyli kalcydiolu w osoczu, ze względu na fakt, że ilość tej substancji nie podlega wewnętrznym regulacjom. Inaczej jest z kalcytriolem, czyli 1,25(OH)2D3, którego stężenie w osoczu jest m.in. zależne od stężenia wapnia i parathormonu [4,7]. Co więcej, wartość stężenia kalcydiolu w osoczu jest wskaźnikiem pozwalającym ocenić dostępność substratu niezbędnego do syntezy biologicznie aktywnego kalcytriolu [1].
Prawidłowy schemat dawkowania witaminy D3 to przyjmowanie codziennie równych dawek preparatu – MIT
Schemat dawkowania preparatów zawierających w swoim składzie witaminę D3 może być bardzo zróżnicowany. Nie jest konieczne przyjmowanie takich samych dawek witaminy D3 codziennie, a równie dobrze można ją stosować co drugi dzień, czy raz na tydzień. Taka dowolność jest możliwa ze względu na to, że witamina D3 charakteryzuje się długim okresem półtrwania, dzięki czemu po jej zażyciu pozostaje ona w organizmie przez dłuższy okres czasu [8]. Jednak, co istotne, w warunkach polskich nie jest zalecane stosowanie dawek uderzeniowych, a zastosowanie wyższych dawek niż standardowo zalecane wymaga konsultacji lekarskiej [7].
Przyjmowane leki mogą wpływać na stężenie witaminy D3 – FAKT
Wpływ na wartość stężenia witaminy D3 mogą mieć stosowane leki. Mowa tu przede wszystkim o lekach przeciwpadaczkowych, immunosupresyjnych, przeciwretrowirusowych, a także o glikokortykosteroidach. Przyspieszają one przekształcanie aktywnych metabolitów witaminy D3 do nieaktywnego kwasu kalcytrionowego, który jest następnie wydalany z żółcią. Osoby przyjmujące powyższe substancje lecznicze powinni stale kontrolować stężenie kalcydiolu w osoczu i podejmować konieczną suplementację witaminą D3 [2,4].
Witamina D3 wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu odpornościowego – FAKT
Od lat znane jest korzystne oddziaływanie witaminy D3 wobec stężenia wapnia w organizmie. Z tego względu jej suplementacja jest zalecana jako profilaktyka przeciw krzywicy oraz osteoporozie. Coraz częściej jednak wskazuje się na jej właściwości plejotropowe, wśród których wyróżnia się szczególnie działanie immunomodulacyjne. Witamina D3 wpływa na aktywność limfocytów T oraz B, przez co zapobiega rozwojowi stanów zapalnych. Wskazuje się, że u osób wykazujących prawidłowe stężenie kalcydiolu w osoczu, prawdopodobieństwo wystąpienia infekcji górnych dróg oddechowych jest blisko 3 razy mniejsze niż u osób z niedoborami witaminy D3 [6].
Suplementowanie przez matkę karmiącą piersią witaminy D3 jest wystarczające do pokrycia zapotrzebowania karmionego dziecka – MIT
Na niedobory witaminy D3 szczególnie narażone są noworodki. Dzieje się tak z dwóch powodów:
- ze względu na to, że ich skóra jest niedojrzała, nie zaleca się by były one poddawane ekspozycji na promieniowanie słoneczne;
- mleko matki będące ich głównym pokarmem jest ubogie w witaminę D3 (około 40 j.m. / litr).
Z tego względu zaleca się, by od pierwszych dni życia do 6. miesiąca podawać noworodkom witaminę D3 w dawce 400 j.m./dobę niezależnie od sposobu karmienia [4,7]. Dla niemowląt w wieku 6-12 miesięcy, zalecana dawka dobowa witaminy D3 wzrasta do 400-600 j.m./dobę w zależności od dobowej ilości witaminy D3 przyjętej z pokarmem [7].
Preparatem zawierającym witaminę D3 w składzie, który może być stosowany od 1. dnia życia dziecka, jest suplement diety Juvit Baby D3. Jego wyróżniającą się zaletą jest posiadanie wygodnej i bezpiecznej pompki dozującej. Jedno naciśnięcie pompki generuje 200 j.m. witaminy D3, która jest podawana bezpośrednio do jamy ustnej dziecka, dzięki czemu mamy pewność podania pełnej porcji preparatu, zachowując przy tym higienę aplikacji.
Co więcej, w porównaniu do popularnych kapsułek twist-off, podczas aplikacji suplementu diety Juvit Baby D3 nie ponosimy ryzyka związanego z przypadkowym połknięciem otoczki kapsułkowej przez niemowlaka.
Mgr farm. Maciej Birecki
Bibliografia:
- Huta-Osiecka A. Stężenie 25(OH)D w surowicy krwi u kobiet po menopauzie – wpływ czynników środowiskowych. Konspekt Pracy Doktorskiej, Poznań 2018: 3-17.
- Włodarek D. Witamina D a depresja. Psychiatra 2018; 4(23): 28-32.
- Smuda A, Baran A, Brzozowska A, Skórska M, Załęska I. Wiedza społeczeństwa nt. roli witaminy D3 oraz konieczności monitorowania stężenia jej metabolitu we krwi. Kosmetologia estetyczna 2018; 1(7): 19-25.
- Miętka A. Witamina D – właściwości i działanie. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej: 2-17.
- Granda D, Żyfka-Zagrodzińska A, Renc-Smolewska P, Szmidt M, Wierzbicka E, Brzozowska A. Witamina D u osób starszych – funkcje, ryzyko niedoboru i wiedza seniorów. Kosmos 2019; 68(2): 283-292.
- Płudowski P, Misiorowski W, Konstantynowicz J, Łukaszkiewicz J, Marcinowska- Suchowierska E. Profilaktyka i leczenie niedoboru witaminy D – wybór właściwych rekomendacji. Post N Med 2016; 29(10): 738- 746.
- Rusińska A i wsp. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Postępy Neonatologii 2018; 24(1): 1-24.
- Płudowski P, Kryśkiewicz E, Kaczmarewicz E. Zasady suplementacji i standardy oceny zaopatrzenia organizmu w witaminę D w świetle jej działania plejotropowego. Post N Med 2012; 25(3): 265- 272.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY