Szacuje się, że niedożywienie może dotyczyć nawet 32% wszystkich osób starszych. Odsetek ten zwiększa się, gdy seniorzy przebywają w domach opieki, czy poddawani są hospitalizacji [1]. Ze względu na fakt, iż prawidłowe odżywianie determinuje funkcjonowanie wielu układów ludzkiego organizmu, zaburzenia te stanowią nie tylko istotny problem medyczny, ale i społeczny [1,2].
Wpływ na tą kwestię ma kilka czynników, do których zaliczymy problemy natury emocjonalnej (depresja, samotność), zaburzenia metabolizmu, zanik smaku i węchu, coraz mniejszą aktywność fizyczna, a także aspekt ekonomiczny. Wszystko to powoduje, że żywienie osób starszych bardzo często nie spełnia ogólnie przyjętych norm. W efekcie spożywane posiłki zawierają nieprawidłowy stosunek składników odżywczych wraz ze zbyt małą ilością witamin oraz mikroelementów [2]. Taki stan rzeczy skutkuje zmniejszeniem wydolności organizmu, osłabieniem układu odpornościowego, zaburzeniami koncentracji i pośrednio rozwojem wielu innych schorzeń [3]. Jednak, dostarczanie do organizmu osób starszych wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w tym witamin i minerałów w odpowiednich proporcjach, sprzyja zachowaniu zdrowia, opóźnia procesy starzenia i zmniejsza ryzyko pojawienia się wielu chorób [4]
Czynniki determinujące ryzyko niedożywienia u seniorów
W organizmie wraz z wiekiem, na rzecz procesów anabolicznych zaczynają przeważać procesy kataboliczne. Te niekorzystne przemiany powodują starzenie się organizmu, a jednym z jego efektów jest niedobór witamin i składników mineralnych. Czynnikami, które determinują te niekorzystne zmiany są przede wszystkim [1,5] :
- spowolnione tempo metabolizmu, co wpływa na zmniejszenie odczucia głodu i przez to spożywanie mniejszej liczby posiłków;
- utrata samodzielności w kwestii przygotowywania pełnej gamy posiłków każdego dnia;
- nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe;
- zanik smaku i węchu, przez co spożywane posiłki wydają się niesmaczne;
- złe warunki socjoekonomiczne (w tym zła sytuacja materialna, samotność, a także odczucie wykluczenia społecznego);
Czynnikami, które mogą skutkować niedożywieniem seniorów są także choroby przewlekłe, z którymi się zmagają (w tym w szczególności choroby układu pokarmowego), a także przyjmowane substancje lecznicze.
Do zaburzeń układu pokarmowego, które mogą wpłynąć na stan niedożywienia organizmu seniorów zaliczymy [3,6]:
- brak uzębienia oraz choroby przyzębia (np. parodontozę), które skutkują problemami związanymi z pobieraniem pokarmów, co zmniejsza różnorodność spożywanych posiłków;
- zmniejszenia aktywności gruczołów wydzielniczych (mniejsze wydzielanie śliny, kwasu żołądkowego, enzymów trzustkowych), przez co przyjmowany pokarm nie jest w pełni trawiony, a także zaburzeniu ulega wchłanianie składników odżywczych (m.in. wapnia, żelaza, witaminy B12);
- chorobę refluksową przełyku: nieprzyjemne odczucie, które genenruje, może skutecznie zniechęcać do regularnego spożywania posiłków;
- uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego (m.in. w wyniku przewlekłego zażywania NLPZ-ów, rozwoju nowotworów układu pokarmowego, zakażenia Helicobacter pylori), co może prowadzić do zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych;
- zmiany zanikowe mięśni gładkich i błony śluzowej, które prowadzą do spowolnienia perystaltyki jelit;
U osób w wieku senioralnym, niedobory witamin i mikroelementów mogą być skutkiem oddziaływania przyjmowanych substancji leczniczych. Lekami najczęściej wywołującymi tego typu problemy są [5,6]:
Grupa leków | Niekorzystny efekt działania wobec
witamin oraz składników mineralnych |
Niesteroidowe leki przeciwzapalne |
|
Leki moczopędne |
|
Leki zobojętniające |
|
Inhibitory pompy protonowej |
|
Leki przeczyszczające |
|
Tetracykliny |
|
Leki przeciwdrgawkowe |
|
Glikokortykosteroidy |
|
Dodatkowo, leki cytostatyczne oraz produkty lecznicze zawierające w swoim składzie wyciągi z naparstnicy mogą wpływać na zmniejszenie łaknienia [6].
Skutki niedoboru witamin oraz minerałów
Niedobór witamin i minerałów skutkuje bardzo nieprzyjemnymi dolegliwościami, które z czasem mogą rozwinąć się w poważne schorzenia [5]. Poniżej pokrótce zostały scharakteryzowane skutki niedoborów poszczególnych witamin i minerałów:
Witaminy:
Witamina | Efekty niedoboru |
Witamina B12 |
|
Kwas foliowy |
|
Witamina B6 |
|
Witamina A |
|
Witamina D |
|
Witamina E |
|
Składniki mineralne
Cynk |
|
Potas |
|
Żelazo |
|
Magnez |
|
Wapń |
|
Przyswajalność składników odżywczych, w tym witamin i minerałów u pacjentów w wieku senioralnym bywa zaburzona w stosunku do osób w wieku średnim. Wpływ na to mają zmiany fizjologiczne organizmu, rozwijające się choroby, a także zażywane substancje lecznicze. Z tego względu zaleca się, aby seniorzy po wnikliwej analizie ich potrzeb przyjmowali suplementy diety zawierające niezbędne składniki [6]. Wiele preparatów zawierających w swoim składzie witaminy i minerały, posiada również inne substancje mające pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka. Jednym z nich jest standaryzowany wyciąg z żeń-szenia G115(R), mający zdolność do poprawy witalności, pamięci, a także nastroju. Co więcej wykazano, że spowalnia on procesy destrukcyjne w obrębie OUN, które prowadzą do rozwoju choroby Alzheimera, a także jego regularne spożycie poprzez modulowanie wydzielania neuroprzekaźników wiąże się z poprawą funkcji poznawczych [7].
mgr farm. Maciej Birecki
Piśmiennictwo:
-
- Mziray M, Żuralska R, Książek J, Domagała P. Niedożywienie u osób w wieku podeszłym, metody jego oceny, profilaktyka i leczenie, Ann. Acad. Med. Gedan. 2016; 46, 95-105.
- Burmecha- Olszowy M, Kaczyński M. Żywienie osób w wieku podeszłym, Alter Ego Seniora, 2014; 1 (2): 40-41.
- Szcześniak P, Szuszkiewicz J, Michalak Ł, Orszulak- Michalak D. Żywienie i suplementacja diety w wieku podeszłym, Żywienie i suplementy diety 2009, 11 (65): 775-779.
- Kostecka M, Stosowanie suplementów diety przez osoby w wieku starszym, Bromat. Chem. Toksykol. 2015; 48 (4): 758-765.
- Kusznir A, Problemy żywieniowe ludzi starszych, Kraków 2016, 1-13.
- Duda G, Saran A. Polskie rekomendacje dotyczące spożywania witamin i składników mineralnych przez osoby w starszym wieku, Farmacja Współczesna 2008; 1: 16-23.
- Lisiecka J, Androsiuk J, Perkowski R, Sokołowski R, Ciesielska N, Nowak K, Kędziora- Kornatowska K. Wpływ suplementów diety na poprawę funkcji poznawczych u osób starszych, Gerontologia Polska 2016; 24: 64-70.
- Duda G, Saran A. Preparaty witaminowo- mineralne przeznaczone dla osób w starszym wieku, Gerontologia Polska 2009; 17 (3): 106-113.
- Bolanowski J, Bolanowski M. Znaczenie wapnia i witaminy D w profilaktyce i leczeniu osteoporozy, Adv Clin Exp Med. 2005; 14 (5): 1057-1062.
Podmiot wprowadzający do obrotu: Sanofi-Aventis Sp. z o. o.
MAT-PL-2100025-1.0-01/2021
- Wyciąg z żeń-szenia G115 wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego oraz witalność organizmu
- Witamina A, B6, B12, C, D, kwas foliowy, żelazo, miedź, selen i cynk – wspierają utrzymanie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY