Wpływ minerałów i witamin na życie seniorów

Szacuje się, że niedożywienie może dotyczyć nawet 32% wszystkich osób starszych. Odsetek ten zwiększa się, gdy seniorzy przebywają w domach opieki, czy poddawani są hospitalizacji [1]. Ze względu na fakt, iż prawidłowe odżywianie determinuje funkcjonowanie wielu układów ludzkiego organizmu, zaburzenia te stanowią nie tylko istotny problem medyczny, ale i społeczny [1,2].

Wpływ na tą kwestię ma kilka czynników, do których zaliczymy problemy natury emocjonalnej (depresja, samotność), zaburzenia metabolizmu, zanik smaku i węchu, coraz mniejszą aktywność fizyczna, a także aspekt ekonomiczny. Wszystko to powoduje, że żywienie osób starszych bardzo często nie spełnia ogólnie przyjętych norm. W efekcie spożywane posiłki zawierają nieprawidłowy stosunek składników odżywczych wraz ze zbyt małą ilością witamin oraz mikroelementów [2]. Taki stan rzeczy skutkuje zmniejszeniem wydolności organizmu, osłabieniem układu odpornościowego, zaburzeniami koncentracji i pośrednio rozwojem wielu innych schorzeń [3]. Jednak, dostarczanie do organizmu osób starszych wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w tym witamin i minerałów w odpowiednich proporcjach, sprzyja zachowaniu zdrowia, opóźnia procesy starzenia i zmniejsza ryzyko pojawienia się wielu chorób [4]

Czynniki determinujące ryzyko niedożywienia u seniorów

W organizmie wraz z wiekiem, na rzecz procesów anabolicznych zaczynają przeważać procesy kataboliczne. Te niekorzystne przemiany powodują starzenie się organizmu, a jednym z jego efektów jest niedobór witamin i składników mineralnych. Czynnikami, które determinują te niekorzystne zmiany są przede wszystkim [1,5] : 

• spowolnione tempo metabolizmu, co wpływa na zmniejszenie odczucia głodu i przez to spożywanie mniejszej liczby posiłków; 
• utrata samodzielności w kwestii przygotowywania pełnej gamy posiłków każdego dnia; 
• nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe; 
• zanik smaku i węchu, przez co spożywane posiłki wydają się niesmaczne; 
• złe warunki socjoekonomiczne (w tym zła sytuacja materialna, samotność, a także odczucie wykluczenia społecznego); 

Czynnikami, które mogą skutkować niedożywieniem seniorów są także choroby przewlekłe, z którymi się zmagają (w tym w szczególności choroby układu pokarmowego), a także przyjmowane substancje lecznicze. 

Do zaburzeń układu pokarmowego, które mogą wpłynąć na stan niedożywienia organizmu seniorów zaliczymy [3,6]: 

• brak uzębienia oraz choroby przyzębia (np. parodontozę), które skutkują problemami związanymi z pobieraniem pokarmów, co zmniejsza różnorodność spożywanych posiłków; 
• zmniejszenia aktywności gruczołów wydzielniczych (mniejsze wydzielanie śliny, kwasu żołądkowego, enzymów trzustkowych), przez co przyjmowany pokarm nie jest w pełni trawiony, a także zaburzeniu ulega wchłanianie składników odżywczych (m.in. wapnia, żelaza, witaminy B12);
• chorobę refluksową przełyku: nieprzyjemne odczucie, które genenruje, może skutecznie zniechęcać do regularnego spożywania posiłków; 
• uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego (m.in. w wyniku przewlekłego zażywania NLPZ-ów, rozwoju nowotworów układu pokarmowego, zakażenia Helicobacter pylori), co może prowadzić do zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych; 
• zmiany zanikowe mięśni gładkich i błony śluzowej, które prowadzą do spowolnienia perystaltyki jelit; 

U osób w wieku senioralnym, niedobory witamin i mikroelementów mogą być skutkiem oddziaływania przyjmowanych substancji leczniczych. Lekami najczęściej wywołującymi tego typu problemy są [5,6]: 

Grupa leków	Niekorzystny efekt działania wobec witamin oraz składników mineralnych
Niesteroidowe leki przeciwzapalne	wzrost wydalania witaminy C, kwasu foliowego, żelaza;
Leki moczopędne	spadek wchłaniania witamin: A, D, K, B12, a także żelaza;  wzrost wydalania magnezu, wapnia oraz potasu;
Leki zobojętniające	wzrost wydalania fosforu;
Inhibitory pompy protonowej	spadek wchłaniania witaminy B12;
Leki przeczyszczające	spadek wchłaniania witamin: A,D,K;  wzrost wydalania fosforu;
Tetracykliny	spadek wchłaniania wapnia, magnezu, żelaza;  zaburzenie metabolizmu witaminy C;
Leki przeciwdrgawkowe	spadek wchłaniania witamin: D, B6, a także kwasu foliowego;  zaburzenie metabolizmu witaminy D3, oraz kwasu foliowego;
Glikokortykosteroidy	wzrost wydalania wapnia, cynku, potasu;  zmniejszenie wchłaniania witaminy B6 oraz kwasu foliowego;  zaburzenia metabolizmu witaminy D;

 

Dodatkowo, leki cytostatyczne oraz produkty lecznicze zawierające w swoim składzie wyciągi z naparstnicy mogą wpływać na zmniejszenie łaknienia [6]. 

Skutki niedoboru witamin oraz minerałów

Niedobór witamin i minerałów skutkuje bardzo nieprzyjemnymi dolegliwościami, które z czasem mogą rozwinąć się w poważne schorzenia [5]. Poniżej pokrótce zostały scharakteryzowane skutki niedoborów poszczególnych witamin i minerałów: 

Witaminy: 

Witamina	Efekty niedoboru
Witamina B12	bierze udział w wytwarzaniu neuroprzekaźników w organizmie;  jej niskie stężenie w organizmie jest powiązane z demencją oraz chorobą Alzheimera [7];  jej niedobór może także skutkować wystąpieniem niedokrwistości megaloblastycznej [5];
Kwas foliowy	jej niedobór jest najczęściej skutkiem schorzeń układu pokarmowego [4]; jego niedobory mogą skutkować zaburzeniami snu i apatią [5];
Witamina B6	jej niedobór jest najczęściej efektem zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka i stanów zapalny wątroby [3];
Witamina A	jej niedobór wiąże się z nadmierną suchością skóry i jej nieprawidłową keratynizacją;  zbyt mała podaż witaminy A prowadzi do problemów z widzeniem w trakcie zmroku, a nawet do całkowitej utraty wzroku [8];
Witamina D	jej zbyt niskie stężenie u seniorów jest efektem małej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, a także zaburzeniami związanymi z jej wytwarzaniem w wątrobie i nerkach oraz jej wchłanianiem z jelit; jej niedobór jest przyczyną zbyt szybkiej utraty masy kostnej, co zwiększa ryzyko złamań u osób starszych [9];
Witamina E	ma ona wpływ na zahamownie procesów starzenia oraz spowalnia wystąpienie chorób degeneracyjnych OUN (w tym, m.in. choroby Alzheimera) [6];

 

Składniki mineralne

Cynk	jego niedobory mogą prowadzić do problemów z gojeniem się ran oraz zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego [5]. Co więcej, jego zbyt małe stężenie powoduje zaburzenia łaknienia, nieprawidłowe odczuwanie smaków, a także wzrost ryzyka wystąpienia krwotoków [3];
Potas	jego zbyt małe stężenie w organizmie może powodować zaburzenie pracy serca, spadek siły mięśniowej, a także odczucie mrowienia w obrębie kończyn [8]; ma on wpływ na wytrzymałość mechaniczną kości, w związku z czym jego niedobór może przyczyniać się do rozwoju osteoporozy [3];
Żelazo	jego niedobór skutkuje wystąpieniem zaburzeń snu, obniżeniem koncentracji i sprawności fizycznej, a także nieprawidłową termoregulacją [8];
Magnez	jego zbyt małe stężenie może prowadzić do wystąpienia zaburzeń mięśniowych, a także zmniejszać wytrzymałość kości [3];
Wapń	zbyt małe spożycie wapnia może skutkować zmniejszenie masy kostnej, a także prowadzić do zaburzenia przewodnictwa nerwowego i nieprawidłowego działania układów enzymatycznych [9];

Przyswajalność składników odżywczych, w tym witamin i minerałów u pacjentów w wieku senioralnym bywa zaburzona w stosunku do osób w wieku średnim. Wpływ na to mają zmiany fizjologiczne organizmu, rozwijające się choroby, a także zażywane substancje lecznicze. Z tego względu zaleca się, aby seniorzy po wnikliwej analizie ich potrzeb przyjmowali suplementy diety zawierające niezbędne składniki [6]. Wiele preparatów zawierających w swoim składzie witaminy i minerały, posiada również inne substancje mające pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka. Jednym z nich jest standaryzowany wyciąg z żeń-szenia G115(R), mający zdolność do poprawy witalności, pamięci, a także nastroju. Co więcej wykazano, że spowalnia on procesy destrukcyjne w obrębie OUN, które prowadzą do rozwoju choroby Alzheimera, a także jego regularne spożycie poprzez modulowanie wydzielania neuroprzekaźników wiąże się z poprawą funkcji poznawczych [7].

 

mgr farm. Maciej Birecki

Piśmiennictwo:

• 1. Mziray M, Żuralska R, Książek J, Domagała P. Niedożywienie u osób w wieku podeszłym, metody jego oceny, profilaktyka i leczenie, Ann. Acad. Med. Gedan. 2016; 46, 95-105. 
  2. Burmecha- Olszowy M, Kaczyński M. Żywienie osób w wieku podeszłym, Alter Ego Seniora, 2014; 1 (2): 40-41. 
  3. Szcześniak P, Szuszkiewicz J, Michalak Ł, Orszulak- Michalak D. Żywienie i suplementacja diety w wieku podeszłym, Żywienie i suplementy diety 2009, 11 (65): 775-779. 
  4. Kostecka M, Stosowanie suplementów diety przez osoby w wieku starszym, Bromat. Chem. Toksykol. 2015; 48 (4): 758-765. 
  5. Kusznir A, Problemy żywieniowe ludzi starszych, Kraków 2016, 1-13.
  6. Duda G, Saran A. Polskie rekomendacje dotyczące spożywania witamin i składników mineralnych przez osoby w starszym wieku, Farmacja Współczesna 2008; 1: 16-23. 
  7. Lisiecka J, Androsiuk J, Perkowski R, Sokołowski R, Ciesielska N, Nowak K, Kędziora- Kornatowska K. Wpływ suplementów diety na poprawę funkcji poznawczych u osób starszych, Gerontologia  Polska 2016; 24: 64-70.
  8. Duda G, Saran A. Preparaty witaminowo- mineralne przeznaczone dla osób w starszym wieku, Gerontologia Polska 2009; 17 (3): 106-113. 
  9. Bolanowski J, Bolanowski M. Znaczenie wapnia i witaminy D w profilaktyce i leczeniu osteoporozy, Adv Clin Exp Med. 2005; 14 (5): 1057-1062. 

 

Podmiot wprowadzający do obrotu: Sanofi-Aventis Sp. z o. o.
MAT-PL-2100025-1.0-01/2021

 

1. Wyciąg z żeń-szenia G115 wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego oraz witalność organizmu
2. Witamina A, B6, B12, C, D, kwas foliowy, żelazo, miedź, selen i cynk – wspierają utrzymanie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

ARTYKUŁ SPONSOROWANY