Zaburzenia mataboliczne jako czynnik ryzyka NAFLD

NAFLD- niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby

Nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem wątroby, mogą prowadzić do rozwoju NAFLD, czyli niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Jest to schorzenie definiowane jako stłuszczenie wątroby, stwierdzone w badaniu histopatologicznym lub obrazowym  u pacjenta, u którego występują czynniki ryzyka związane z chorobami metabolicznymi, z jednoczesnym wykluczeniem  występowania innych czynników mogących skutkować stłuszczeniem wątroby. Mowa tu, m.in. o nadużywaniu alkoholu, czy stosowaniu leków uszkadzających wątrobę [6].

Zaburzenia metaboliczne jako czynnik ryzyka rozwoju NAFLD

Wątroba to narząd odpowiadający za m.in. metabolizm glukozy oraz tłuszczów. Uważa się, że najbardziej prawdopodobny jest związek zespołu metabolicznego oraz insulinooporności z progresją zapalenia oraz stłuszczenia hepatocytów. Teoria dwóch zderzeń zakłada, że cukrzyca typu 2 oraz otyłość mają wpływ na powstawanie reaktywnych form tlenu, oraz prozapalnych cytokin, które prowadzą do uszkodzenia wątroby [3].

NAFLD- czynniki ryzyka 

NAFLD jest traktowana  jako  wątrobowa demonstracja  zespołu metabolicznego i w większości przypadków towarzyszy innym objawom tego zespołu, stany przedcukrzycowe lub cukrzyca typu 2, choroba niedokrwienna serca, miażdżyca naczyń, hiperlipidemia oraz nadciśnienie tętnicze. Obecność przynajmniej dwóch objawów zespołu metabolicznego stanowi podstawowe kryterium diagnostyczne. 

Należą do nich :

  • obwód talii: kobiety ≥ 80 cm, mężczyźni ≥ 94 cm; 
  • glukoza na czczo ≥ 100 mg/dl lub leki przeciwcukrzycowe; 
  • zbyt niskie stężenie lipoprotein HDL (kobiety < 50 mg/dl, mężczyźni < 40 mg/dl); 
  • stężenie triglicerydów >150 mg/dl lub leczenie hipertriglicerydemii; 
  • nadciśnienie tętnicze krwi (RR ≥ 130/85 mm Hg lub leki hipotensyjne) [5,6];

Wszystkie powyższe są uznawane za czynniki ryzyka predysponujące do rozwoju NAFLD. Oprócz nich odpowiedzialne za powstanie tego schorzenia mogą być także czynniki genetyczne [1,3,5]. 

NAFLD- objawy

Stłuszczenie wątroby w wielu przypadkach przebiega całkowicie bezobjawowo, bądź pojawiające się symptomy są nieswoiste, np. jest to zmęczenie, obniżenie sprawności fizycznej, a niekiedy psychicznej, zaburzenia snu, czy pobolewanie lub dyskomfort  w prawym podżebrzu. 

Objawy kliniczne NAFLD mogą obejmować  m.in.  stwierdzenie cech  stłuszczenia wątroby w badaniu USG, czy hepatomegalię (czyli powiększenie wątroby) . U pacjentów z NAFLD często stwierdza się podwyższone stężenie glukozy w surowicy krwi oraz nieprawidłowe parametry profilu lipidowego.

NAFLD może dotyczyć 17-46% społeczeństwa krajów rozwiniętych [6]. Niestety, jak wynika z badania przeprowadzonego w 2019 roku, mimo powszechności choroby, aż 87% Polaków nie wiedziało o jej istnieniu! [7] W związku z tym niezwykle istotna jest rola farmaceutów w tym, by uświadamiać pacjentów, zwłaszcza narażonych na czynniki ryzyka, o potencjalnym zagrożeniu związanym z występowaniem NAFLD. Dodatkowo warto im zwrócić uwagę na możliwość stosowania substancji hepatoprotekcyjnych, które mają zdolność do uszczelniania błony komórkowej hepatocytów, a także wykazują działanie antyoksydacyjne. Dzięki tym właściwościom poprawiają funkcjonalność wątroby [2]. 

Fosfolipidy sojowe jako substancje hepatoprotekcyjne

Fosfolipidy sojowe to związki organiczne, w skład których wchodzi glicerol połączony z kwasami tłuszczowymi ( linolowym, linolenowym, oleinowym) oraz alkoholem (etanoloaminą, seryną, choliną). Fosfolipidy, w których składzie znajduje się cholina, nazywane są fosfatydylocholinami. To one są składnikami błon komórkowych i stąd są niezbędne do zapewnienia izolacji komórki od środowiska zewnętrznego [1][8]. 

Fosfolipidy mają zdolność do wbudowywania się w błony komórkowe uszkodzonych hepatocytów, dzięki czemu następuje: 

  • poprawa funkcjonowania receptorów błonowych; 
  • poprawa funkcjonowania błonowych układów enzymatycznych; 
  • poprawa funkcjonowania biernego i czynnego transportu błonowego [8];

Ponadto, stosowanie fosfolipidów wpływa na zmniejszenie poziomu stresu oksydacyjnego [5].

Oprócz powyższych fosfatydylocholina ma także zdolność do pobudzania aktywności lipazy lipoproteinowej, przyspieszając metabolizm lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL) [9].

Przykładem produktu leczniczego zawierającego w składzie fosfolipidy sojowe jest Essentiale Max. 1 kapsułka tego leku zawiera w składzie 600 mg fosfolipidów z nasion sojowych, zawierających (3-sn-fosfatydylo)cholinę [10].    

MAT-PL-2102991-1.0-11/2021

Bibliografia: 

  1. Krajewska J. Leki OTC i suplementy diety wspomagające funkcjonowanie wątroby. Lek w Polsce 2013; 23 (11-12): 30-39. 
  2. Hartleb M, Simon K, Lipiński M, Drobnik J, Woroń J, Rydzewska G, Mastelarz- Migas A. Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 2017; 4: 225-248. 
  3. Gulbicka P, Kanikowska A, Marciniak M, Grzymisławski M. Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018; 9 (4): 168-174. 
  4. Czechowska G, Celiński K, Wójcicka G. Mechanizm włóknienia wątroby- rola komórek gwiaździstych, stresu oksydacyjnego i nitrozacyjnego; Post Hig Med Dosw 2019; 73: 1-12. 
  5. Kargulewicz A, Stankowiak- Kulpa H, Grzymisławski M. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby- etiopatogeneza, epidemiologia, leczenie. Nowiny Lekarskie 2010; 79 (5): 410-418. 
  6. Hartleb M, Wunsch E, Cichoż- Lach H, Drobnik J, Mastelarz- Migas A. Postępowanie na niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby- rekomendacje dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Opracowanie na podstawie zaleceń Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD. Lekarz POZ 2019; 5: 323-331.
  7.  https://www.ipsos.com/pl-pl/polacy-niealkoholowe-stluszczenie-watroby. Dostęp 1.12.2021
  8. Gruchała K. Fitoterapia zaburzeń trawiennych, Lek w Polsce 2011; 11 (4): 26-37. 
  9. Górka- Dynysiewicz J, Zuwała- Jagiełło J, Warwas M. Włóknienie wątroby- strategie leczenia, Farm Pol 2010; 66 (2): 101-105. 
  10. Karta Charakterystyki Produktu Leczniczego Essentiale Max 600 mg (09.2021)

ESSENTIALE MAX, 600 mg, kapsułki, twarde. Każda kapsułka zawiera: (Phospholipidum essentiale), fosfolipidy z nasion sojowych zawierające (3-sn-fosfatydylo)cholinę, 600 mg. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: olej sojowy. Wskazania do stosowania: Essentiale Max jest roślinnym produktem leczniczym stosowanym w chorobach wątroby. Zmniejsza subiektywne dolegliwości, takie jak: brak apetytu, uczucie ucisku w prawym nadbrzuszu spowodowane uszkodzeniem wątroby w wyniku nieprawidłowej diety, działania substancji toksycznych lub w przebiegu zapalenia wątroby. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie: dorośli i dzieci w wieku powyżej 12 lat: 1 kapsułka 3 razy na dobę. Dzieci i młodzież Brak danych dotyczących stosowania produktu leczniczego Essentiale Max u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Dlatego też nie należy stosować produktu leczniczego Essentiale Max u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Sposób podawania: kapsułki należy przyjmować w czasie posiłków, nie rozgryzając (popijając np. szklanką wody). Zasadniczo, nie ma ograniczeń czasowych co do czasu stosowania leku Essentiale Max, jednakże zalecany czas trwania leczenia powinien wynosić co najmniej 1-3 miesięcy. Długość leczenia może być także ustalona indywidualnie przez lekarza. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, soję, orzeszki ziemne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: stosowanie produktu leczniczego Essentiale Max nie może zastąpić wykluczenia z diety substancji szkodliwych, które powodują uszkodzenie wątroby (np. alkoholu). W przewlekłym zapaleniu wątroby stosowanie leczenia wspomagającego produktem Essentiale Max jest uzasadnione tylko, gdy w trakcie leczenia pacjent odczuwa poprawę ogólnego samopoczucia. Należy poinformować pacjenta, że jeśli objawy ulegną nasileniu lub wystąpią inne niespecyficzne objawy powinien on zwrócić się do lekarza prowadzącego. Dzieci i młodzież Brak danych dotyczących stosowania produktu leczniczego Essentiale Max u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Dlatego też nie należy stosować produktu leczniczego Essentiale Max u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Oczyszczony olej sojowy może zawierać białko orzeszków ziemnych. W Farmakopei Europejskiej nie podano testu wykrywającego białko resztkowe. Ze względu na zawartość oleju sojowego produkt może powodować ciężkie reakcje alergiczne. Ten produkt leczniczy zawiera małe ilości etanolu (alkoholu), mniej niż 100 mg na dawkę dobową. Ten produkt leczniczy zawiera mniej niż 1 mmol sodu (23 mg) na dawkę, to znaczy lek uznaje się „wolny od sodu”. Działania niepożądane: Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej Częstość występowania nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych): może wystąpić reakcja alergiczna np. rumień, wysypka, pokrzywka i świąd skóry. Zaburzenia żołądka i jelit Częstość występowania nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych): zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, np. nudności, luźne stolce, biegunka, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych: po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, strona internetowa: https://smz.ezdrowie.gov.pl Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu. OTC – produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Podmiot odpowiedzialny posiadający Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203, Warszawa. Informacji udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., tel.: 22 280 00 00. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Prezesa Urzędu Rejestracji PLWMiPB nr 20844. {ChPL 09/2021}