Szacuje się, że na zaparcia cierpi nawet 25-30% społeczeństwa. Chociaż problem ten występuje w każdym wieku, to szczególnie na jego pojawienie się narażeni są seniorzy po 65. roku życia. Dużym ryzykiem wystąpienia zaparć obarczone są także kobiety będące w ciąży [2]. Wielu z nich po pierwszą pomoc w zwalczaniu tych dolegliwości udaje się do aptek.
Do apteki przychodzi pani Janina. Ma 78 lat i od kilku lat leczy się z powodu zaparć. „Na własną rękę” do tej pory zażywała laktulozę. Natomiast, gdy jej działanie przeczyszczające okazywało się niewystarczające, stosowała także preparaty zawierające w składzie sennozydy. W trakcie wywiadu okazało się, że skuteczność stosowanych substancji przeczyszczających znacznie spadła, a co więcej Pani Janina odczuwała ból brzucha. W związku z tym pacjentka prosi o pomoc w doborze nowego preparatu, który okaże się skuteczny w łagodzeniu zaparć.
Zalecany w aptece preparat dla Pani Janiny zawiera w swoim składzie makrogole (PEG- polietylenoglikol). Podobnie jak laktuloza, należą one do grupy środków osmotycznie czynnych. Charakteryzują się wysoką skutecznością oraz największym profilem bezpieczeństwa [3]. Po pierwsze, ogromną zaletą makrogoli jest to, że mogą być długotrwale stosowane. Jest to bardzo ważne dla pani Janiny, która zmaga się z przewlekłymi zaparciami. Co więcej, w porównaniu do laktulozy, podczas stosowania PEG ilość wypróżnień jest większa, a konsystencja oddawanego stolca bardziej prawidłowa. Również ogromną zaletą PEG jest to, że ich stosowanie jest obarczone niskim ryzykiem wystąpienia działań niepożadanych [4]. W przypadku wystąpienia niezadowalającego efektu przeczyszczającego po przyjęciu makrogoli, Pani Janina może w celu spotęgowania działania przeczyszczającego, dodatkowo stosować bisakodyl [3].
Aptekę odwiedza tata 8-miesięcznego Antosia. Dziecko od 4 dni się nie wypróżniło, co skutkuje tym, że jest marudne i ma złe samopoczucie. Ojciec Antosia wspomina, że po okresie wyłącznego karmienia piersią do diety chłopca powoli zostają włączone stałe produkty. Rodzic prosi o skuteczny i bezpieczny preparat, który pozwoli Antosiowi się wypróżnić.
Rodzica należy poinformować, że zbyt wczesne wprowadzenie do diety dziecka pokarmów stałych, a także mleka krowiego może przyczyniać się do rozwoju zaparć. Należy ten fakt wziąć pod uwagę podczas doszukiwania się przyczyn jego wystąpienia [5]. W aptece zalecano podanie Antosiowi preparatu zawierającego w swoim składzie makrogole. Jest to leczenie pierwszego wyboru w leczeniu zaparć u niemowląt [6]. Mogą być podawane już od 6. miesiąca życia. Ich mechanizm działania ma charakter typowo fizyczny. Mają one zdolność do wiązania wody w świetle jelit, dzięki czemu pobudzają perystaltykę i zwiększają objętość mas kałowych, a tym samym ułatwiają ich wydalanie. Ponadto, PEG w całości są wydalane z kałem [7]. Co więcej, nie ulegają one fermentacji w świetle jelit, stąd nie zaburzają składu mikroflory jelitowej. [8].
Po pomoc do apteki przychodzi Pani Ania, która jest w 7. miesiącu ciąży. Od kilku dni nie może się wypróżnić, a problem ten pojawia się w trakcie ciąży już po raz kolejny. Do tej pory pomocny okazywał się dodatek błonnika do posiłków. Teraz jednak to rozwiązanie jest nieskuteczne. W związku z tym pacjentka prosi o preparat skuteczny, ale przede wszystkim bezpieczny dla jej dziecka.
Ryzyko wystąpienia zaparć w trakcie ciąży wzrasta nawet kilkukrotnie. Jest to spowodowane kilkoma powodami:
- spowalnia perystaltyka jelit, co jest efektem wzrostu wydzielania progesteronu, a także spadku wydzielania motyliny;
- powiększająca się macica powoduje ucisk na jelita;
- suplementacją dodatkowymi ilościami żelaza, które ma właściwości zapierające;
- spadkiem aktywności fizycznej [9];
Farmaceuta zaleca Pani Ani zastosowanie preparatu zawierającego w składzie makrogole. Jest on bezpieczny dla kobiet, które spodziewają się dziecka. To ze względu na fakt, że praktycznie nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym. W związku z tym ryzyko pojawienia się skutków ubocznych jest niewielkie. Również nie wpływają one na przebieg ciąży. Przy tym wszystkim zachowują jednak wysoką skuteczność działania [2].
Przykładem preparatów zawierających w swoim składzie makrogole są produkty linii Dulcosoft®. Występują one w postaci saszetek (stosowane powyżej 8. roku życia) oraz w postaci roztworu (możliwe podawanie już powyżej 6. miesiąca życia). Charakteryzują się małym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych i wysoką skutecznością leczniczą. Ponadto, mogą być stosowane w zaparciach o charakterze przewlekłym, nie powodując przy tym zmian w funkcjonowaniu jelit [7,10,11]*.
mgr farm. Maciej Birecki
Bibliografia:
- Reich M, Iwańczak B. Constipation in children- causes, diagnostics and treatment. Adv Clin Exp Med 2007; 16 (3): 443-456.
- Szota M. Postępowanie w zaparciach. Lek w Polsce 2013; 23 (4): 53-58.
- Mulak A. Zaparcie oporne na leczenie- jak rozpoznać i leczyć? Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10 (3): 81-92.
- Daniluk J. Przewlekłe zaparcia- niedoceniany problem kliniczny. Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10 (1): 1-13.
- Malczyk Ż, Jarzumbek A, Kwiecień J, Ziora K. Praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci. Pediatr Med. Rodz 2014; 10 (1): 55-60.
- Kamińska D. Diagnostyka i leczenie czynnościowego zaparcia stolca u dzieci- wytyczne ESPGHAN i NASPGHAN. Standardy Medyczne/ Pediatria 2014; 11: 217- 219.
- Instrukcja używania Dulcosoft Junior, roztwór doustny, 05/2020
- Moniuszko A, Rydzewska G. Postępowanie w przewlekłych zaparciach w świetle wytycznych American Gastroenterological Association z 2013 roku; Gastroenterologia News 2014; 1: 1-8.
- Tylec- Osóbka E, Wojtuń S, Gil J. Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatr Med. Rodz 2012; 8 (4): 315-323.
- Instrukcja używania Dulcosoft, roztwór doustny, 12/2020
- Instrukcja używania Dulcosoft, proszek do sporządzania roztworu doustnego, 01/2016
* Stosowanie wyrobów medycznych Dulcosoft i Dulcosoft Junior u dzieci poniżej 8 roku życia oraz u kobiet w ciąży lub karmiących piersią należy skonsultować z lekarzem.
DulcoSoft® (makrogol 4000) proszek do sporządzania roztworu doustnego, wyrób medyczny wskazany do stosowania w objawowym leczeniu zaparć, w celu ułatwienia wypróżnienia i uzyskania naturalnego poczucia ulgi. Dawkowanie: Dorośli i dzieci w wieku od 8 lat: 1 – 2 saszetki na dobę, rozpuszczone w płynie (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), przyjmowane najlepiej w pojedynczej dawce rano. DulcoSoft® (makrogol 4000) roztwór jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 lat: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), Dzieci 4 -7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci 2 – 3 lata: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), Dzieci powyżej 6. miesiąca do roku: 8 ml (co odpowiada 4 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano. Dystrybutor: Sanofi-Aventis Sp. z o.o.
DulcoSoft® Junior (makrogol 4000) roztwór jest wyrobem medycznym wskazanym do stosowania w objawowym leczeniu zaparć oraz do zmiękczania twardych mas kałowych. Dawkowanie: Dorośli i dzieci powyżej 8 lat: 20 – 40 ml roztworu na dobę (co odpowiada 10 – 20 g makrogolu 4000), Dzieci 4 – 7 lat: 16 – 32 ml roztworu na dobę (co odpowiada 8 – 16 g makrogolu 4000). Dzieci 2 – 3 lata: 8 – 16 ml roztworu na dobę (co odpowiada 4 – 8 g makrogolu 4000), Dzieci powyżej 6. miesiąca do roku: 8 ml (co odpowiada 4 g makrogolu 4000), najlepiej w pojedynczej dawce przyjmowanej rano. Dystrybutor: Sanofi-Aventis Sp. z o.o.
MAT-PL-2102624-1.0-11.2021